Οι περισσότεροι άνδρες με χαμηλού κινδύνου καρκίνο του προστάτη επιλέγουν την ενεργητική επιτήρηση αντί της άμεσης αντιμετώπισης με ακτινοθεραπεία, ορμονοθεραπεία ή χειρουργική επέμβαση.
Κατά την ενεργητική επιτήρηση, οι άνδρες παρακολουθούν τον καρκίνο τους και δεν αναζητούν θεραπεία παρά μόνο σε περίπτωση επιδείνωσής του.
«Η ενεργητική επιτήρηση δίνει τη δυνατότητα στους άνδρες να κατανοήσουν λεπτομερώς την κατάστασή τους, πριν αποφασίσουν αν θα υποβληθούν σε επεμβάσεις και θεραπείες που μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες και να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής τους, ενώ ενδεχομένως να μη βελτιώσουν το προσδόκιμο ζωής τους», λέει ο δρ Frank McGovern, ουρολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts General Hospital.
«Αποτελεί επίσης μια ευκαιρία για τους άνδρες να αναθεωρήσουν τον τρόπο ζωής τους και να πραγματοποιήσουν αλλαγές, οι οποίες πιθανώς θα βελτιώσουν την πρόγνωση του καρκίνου και θα διασφαλίσουν μια κατά το δυνατόν πιο υγιή ζωή».
Οι αριθμοί έχουν σημασία
Γενικά, η ενεργητική επιτήρηση είναι μια επιλογή για τους άνδρες με καρκίνο χαμηλού βαθμού κακοήθειας (καρκίνος που περιορίζεται στον προστατικό αδένα και έχει λιγότερες πιθανότητες να εξαπλωθεί), δηλαδή άνδρες με επίπεδο ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) κάτω από 10 ng/ml (νανογραμμάρια ανά χιλιοστόλιτρο) και βαθμολογία Gleason 6 ή μικρότερη.
Στις περιπτώσεις υψηλού βαθμού και σε πολλές περιπτώσεις καρκίνου του προστάτη μεσαίου βαθμού, δεν ενδείκνυται η ενεργητική επιτήρηση και τότε, συνήθως, η θεραπεία ξεκινά αμέσως. Μια άλλη ομάδα που δεν είναι κατάλληλη για ενεργητική επιτήρηση, είναι οι άνδρες με οικογενειακό ιστορικό θανατηφόρου καρκίνου του προστάτη και οι άνδρες με μετάλλαξη στα γονίδια BRCA, ειδικά το BRCA2, η οποία συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη.
Η μέτρηση του PSA, μιας πρωτεΐνης που παράγεται από καρκινικό και μη καρκινικό προστατικό ιστό, γίνεται με αιματολογική εξέταση. Το σύστημα Gleason κατατάσσει σε μια κλίμακα 5 σημείων τους δύο πιο συχνούς τύπους καρκινικών κυττάρων από προστατικό ιστό που έχει υποβληθεί σε βιοψία.
Οι δύο βαθμολογίες προστίθενται, ώστε να υπολογιστεί η βαθμολογία Gleason – με ανώτερη βαθμολογία το 10. Όσο υψηλότερος είναι ο αριθμός, τόσο περισσότερες οι πιθανότητες γρήγορης εξέλιξης και εξάπλωσης του καρκίνου.
Οι άνδρες που βρίσκονται υπό ενεργητική επιτήρηση υποβάλλονται σε περιοδικό έλεγχο του PSA και δακτυλική εξέταση του προστάτη μέσω του ορθού, κατά την οποία ο γιατρός ελέγχει την ύπαρξη μη φυσιολογικών περιοχών στον προστάτη. Συνήθως οι εξετάσεις προγραμματίζονται ανά εξάμηνο.
Επαναληπτική βιοψία διενεργείται ένα έτος μετά την αρχική διάγνωση και, στη συνέχεια, έπειτα από τρία έτη. Περαιτέρω βιοψίες διενεργούνται εφόσον ζητηθούν από τον ασθενή και τον γιατρό του. Ο γιατρός σας μπορεί επίσης να σας παραπέμψει για μαγνητική τομογραφία (MRI) προστάτη κατά τη διάρκεια της φάσης παρακολούθησης.
«Γενικά, όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα του PSA σε έναν άνδρα, τόσο περισσότερες οι πιθανότητες να πάσχει από καρκίνο του προστάτη», λέει ο δρ McGovern. «Επίσης, αν η αύξηση των επιπέδων του PSA στη διάρκεια ενός έτους είναι σημαντική, θα μπορούσε να είναι ένδειξη καρκίνου».
Αν τα επίπεδα του PSA αυξηθούν ή αν ανιχνευθεί νέος όγκος ή αύξηση του μεγέθους του κατά τη διάρκεια της δακτυλικής εξέτασης, ο γιατρός σας είναι πιθανό να σας προτείνει τη διενέργεια βιοψίας του προστάτη συντομότερα απ’ ό,τι προβλέπει κανονικά το πρωτόκολλο, για να ελεγχθεί κατά πόσον ο καρκίνος έχει γίνει πιο επιθετικός. «Αν η βιοψία σας δεν δείχνει ανησυχητικές αλλαγές, μπορείτε να αποφασίσετε μαζί με τον γιατρό σας να συνεχίσετε την ενεργητική επιτήρηση. Αν όμως οι αλλαγές είναι ανησυχητικές ή παρατηρηθεί αύξηση του μεγέθους του προστάτη ή υψηλότερη βαθμολογία Gleason, ο γιατρός σας ενδεχομένως θα σας προτείνει να προχωρήσετε σε χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία», εξηγεί ο δρ McGovern.
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνδρες που λαμβάνουν στατίνες για τη μείωση της χοληστερίνης μπορεί να έχουν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης προχωρημένου καρκίνου του προστάτη.
Ανάληψη δράσης
Όπως κάθε ιατρική διαδικασία, έτσι και η ενεργητική επιτήρηση έχει τους δικούς της κινδύνους. «Ο πιο σοβαρός είναι η υποτίμηση της αύξησης του καρκινικού όγκου, έως ότου φτάσει να γίνει απειλητικός για τη ζωή, παρότι η εξέλιξη αυτή παρατηρείται σε μικρό ποσοστό ανδρών», λέει ο δρ McGovern. Ένα ακόμη μειονέκτημα είναι η επίδραση στην ψυχολογία – η συνεχής ανησυχία, το στρες και το άγχος ότι ο καρκίνος μπορεί να επιδεινωθεί, επειδή δεν αναζητάτε θεραπεία. Ένας τρόπος να μετριάσετε αυτά τα συναισθήματα είναι να αναλάβετε εσείς ο ίδιος δράση για την υγεία σας.
«Αντί να περιμένουν να δουν αν ο καρκίνος του προστάτη θα επιδεινωθεί, οι ασθενείς μπορούν να λαμβάνουν μέτρα για τη βελτίωση της κατάστασης του καρκίνου τους, ακόμη και να προστατευτούν από άλλα προβλήματα υγείας, όπως η καρδιακή προσβολή και το εγκεφαλικό», λέει ο δρ McGovern.
«Η προσέγγιση αυτή μπορεί να ενδυναμώσει τους άνδρες και να τους κάνει να νιώσουν ότι ελέγχουν καλύτερα την κατάστασή τους».
Τι προτείνει ο δρ McGovern:
Αυξήστε την ένταση της σωματικής άσκησης. Μια μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 19 Αυγούστου 2021 στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Oncology, έδειξε ότι στους άνδρες υπό ενεργητική επιτήρηση παρατηρήθηκε μείωση των επιπέδων του PSA και της αύξησης των καρκινικών κυττάρων μετά από 30 λεπτά διαλειμματικής προπόνησης υψηλής έντασης (HIIT) σε διάδρομο, τρεις φορές την εβδομάδα για διάστημα 12 εβδομάδων.
Στην προπόνηση τύπου HIIT, η έντονη αεροβική άσκηση εναλλάσσεται με περιόδους ανάπαυσης. Σε αυτή τη μελέτη, οι άνδρες επαναλάμβαναν ένα μοτίβο προπόνησης HIIT διάρκειας 2 λεπτών, που ακολουθούνταν από δύο λεπτά ανάπαυσης. Άλλη έρευνα έδειξε ότι οι άνδρες με καρκίνο του προστάτη που ασχολούνταν πιο συχνά με ζωηρή δραστηριότητα είχαν 30% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης προχωρημένου καρκίνου και 25% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης θανατηφόρου καρκίνου σε σύγκριση με τους άνδρες που ασκούνταν λιγότερο.
Παραδείγματα έντονης άσκησης είναι το τρέξιμο, η ποδηλασία, η κολύμβηση και τα αθλήματα με ρακέτες. (Φροντίστε να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας πριν ξεκινήσετε οποιοδήποτε πρόγραμμα άσκησης.).
Παρακολουθήστε τη χοληστερίνη σας. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνδρες που λαμβάνουν στατίνες για τη μείωση της χοληστερίνης μπορεί να έχουν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης προχωρημένου καρκίνου του προστάτη. Η χρήση στατινών έχει συσχετιστεί επίσης με παράταση της επιβίωσης στους άνδρες με καρκίνο του προστάτη.
«Φροντίστε να ελέγχετε το επίπεδο της χοληστερίνης σας και, αν είναι υψηλό, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για το αν πρέπει να πάρετε στατίνες», λέει ο δρ McGovern.
Ελέγξτε το βάρος σας. Η αύξηση του βάρους συνδέεται με πιο επιθετικό καρκίνο. «Ακόμη και 5 κιλά λιγότερα μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του κινδύνου που διατρέχετε», λέει ο δρ McGovern.
Επίσης, με ένα πιο υγιές βάρος, τα επίπεδα της πίεσης και της χοληστερίνης παραμένουν υπό έλεγχο.
Ακολουθήστε διατροφή βασισμένη σε τροφές φυτικής προέλευσης. Παρότι δεν είναι σαφές κατά πόσον συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες μπορούν να επηρεάσουν την αύξηση του καρκίνου του προστάτη, ο δρ McGovern διαπίστωσε ότι οι ασθενείς του παρουσιάζουν καλύτερη εικόνα όταν ακολουθούν διατροφή που βασίζεται σε τροφές φυτικής προέλευσης, όπως η μεσογειακή διατροφή ή η δίαιτα MIND.
Συνιστά να συμβουλεύονται διατροφολόγο που μπορεί να προσφέρει οδηγίες για τον σχεδιασμό γευμάτων.
Σκεφτείτε την ψυχοθεραπεία. Το άγχος σας για την ενεργητική επιτήρηση μπορεί να συνδέεται με κάτι άλλο.
«Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να σας βοηθήσει να ανακαλύψετε την πηγή του άγχους και την αιτία που το τροφοδοτεί», λέει ο δρ McGovern. «Αντιμετωπίζοντας οποιαδήποτε ζητήματα, μπορείτε να μετριάσετε την αβεβαιότητα ή τον δισταγμό σας για την ενεργητική επιτήρηση».