Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) είναι μια από τις πιο συχνές και περίπλοκες παθήσεις που αντιμετωπίζουν οι γαστρεντερολόγοι. Προσβάλλει περίπου το 6% των ανθρώπων στις Ηνωμένες Πολιτείες, συχνότερα τις γυναίκες, και προκαλεί συμπτώματα τόσο εξουθενωτικά που δύσκολα αγνοούνται, όπως κοιλιακό άλγος, φούσκωμα, διάρροια και δυσκοιλιότητα.
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακριβώς τι προκαλεί το ΣΕΕ, δεν υπάρχει θεραπεία για την πάθηση αυτή και γι’ αυτό είναι συχνά δύσκολα αντιμετωπίσιμη.
Μια πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό The Lancet Gastroenterology and Hepatology την περασμένη Παρασκευή, παρέχει πληροφορίες σχετικά με αποτελεσματικές στρατηγικές για τη μεγαλύτερη ανακούφιση από τα συμπτώματα του ΣΕΕ.
Τι είναι
Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα του ΣΕΕ είναι το χρόνιο κοιλιακό άλγος, το οποίο συνοδεύεται από διάρροια, δυσκοιλιότητα ή και τα δύο, λέει ο δρ Μπράιαν Λέισι, γαστρεντερολόγος στη Mayo Clinic στο Τζάκσονβιλ της Φλόριντα. Οι ασθενείς παραπονούνται συχνά και για φουσκώματα, συμπληρώνει.
Οι θεραπείες συνήθως περιλαμβάνουν τη διαχείριση των συμπτωμάτων μέσω αλλαγών στη διατροφή ή με τη λήψη φαρμάκων, όπως καθαρτικά και αντιδιαρροϊκά χωρίς συνταγή, ορισμένα αντικαταθλιπτικά και άλλα συνταγογραφούμενα φάρμακα, όπως η λινακλοτίδη και η λουβιπροστόνη, τα οποία μπορούν να αυξήσουν τα υγρά και την κίνηση του εντέρου. Ωστόσο, ελάχιστες είναι οι μελέτες που έχουν διερευνήσει ποια προσέγγιση από τις δύο –διατροφικές αλλαγές ή χρήση φαρμάκων– παρέχει τη βέλτιστη ανακούφιση.
Η πιο ολοκληρωμένη έρευνα σχετικά με τις διατροφικές στρατηγικές έχει δείξει ότι η τήρηση μιας δίαιτας χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP (το ακρωνύμιο FODMAP σημαίνει ζυμώσιμοι ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες) –που περιλαμβάνει τον αποκλεισμό τροφίμων όπως τα προϊόντα με βάση το σιτάρι, τα όσπρια, ορισμένους ξηρούς καρπούς, κάποια γλυκαντικά, τα περισσότερα γαλακτοκομικά προϊόντα και πολλά φρούτα και λαχανικά– μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα του ΣΕΕ στην πλειονότητα των πασχόντων, λέει ο δρ Ουίλιαμ Τσέι, γαστρεντερολόγος στο Michigan Medicine.
Ομως, η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP είναι δύσκολο να τηρηθεί – είναι περιοριστική και απαιτεί προσεκτική διαδικασία επανεισαγωγής τροφίμων για να εντοπιστούν εκείνα που δεν είναι ανεκτά, λέει ο Τσέι.
Κάποιες έρευνες προτείνουν απλούστερες διαιτητικές προσαρμογές, όπως την κατανάλωση γευμάτων με πιο αργό ρυθμό, την επιλογή τακτικών, μικρότερων και συχνότερων γευμάτων και τον περιορισμό πρόσληψης καφέ, τσαγιού, ανθρακούχων ποτών, αλκοόλ, καθώς και λιπαρών ή πικάντικων τροφών, λέει η Σάνα Νιμπάκα, διαιτολόγος και μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ στη Σουηδία, η οποία ήταν επικεφαλής της νέας μελέτης.
Οταν διαπίστωσαν ότι κάποιοι από τους ασθενείς τους βρήκαν επίσης ανακούφιση με μια δίαιτα χαμηλή σε υδατάνθρακες, η Νιμπάκα και οι συνάδελφοί της αποφάσισαν να διεξαγάγουν μια δοκιμή για να συγκρίνουν διάφορες θεραπευτικές επιλογές.
Η κλινική δοκιμή
Στη δοκιμή, που διεξήχθη σε κλινική της Σουηδίας, συμμετείχαν 241 γυναίκες και 53 άνδρες με μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα ΣΕΕ. Οι συμμετέχοντες κατανεμήθηκαν τυχαία στις τρεις ομάδες θεραπείας, για τέσσερις εβδομάδες.
Στην ομάδα «φαρμακευτικής αγωγής» οι ερευνητές έδωσαν σε κάθε συμμετέχοντα ένα από τα οκτώ φάρμακα για το ΣΕΕ με βάση τα κύρια συμπτώματά τους, λέει η Νιμπάκα. Εάν το κύριο πρόβλημά τους ήταν η δυσκοιλιότητα, για παράδειγμα, οι ερευνητές τούς έδωσαν ένα καθαρτικό με βάση τη sterculia, εάν το κύριο σύμπτωμά τους ήταν η διάρροια έδωσαν ένα αντιδιαρροϊκό με λοπεραμίδη (όπως το Imodium).
Μια δεύτερη ομάδα έλαβε τρόφιμα και συνταγές για να ακολουθήσει δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP, η οποία περιλάμβανε ρύζι, πατάτες, κινόα, ψωμί χωρίς σιτάρι, γαλακτοκομικά προϊόντα χωρίς λακτόζη, ψάρια, αυγά, κοτόπουλο, μοσχάρι και διάφορα φρούτα και λαχανικά. Η Νιμπάκα λέει ότι συμβούλευσαν επίσης τους συμμετέχοντες να καταναλώνουν τα γεύματά τους με πιο αργό ρυθμό, να επιλέγουν τακτικά, μικρά γεύματα και να περιορίζουν την πρόσληψη άλλων τροφίμων και ποτών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν συμπτώματα.
Η τελευταία ομάδα έλαβε τρόφιμα και συνταγές για να ακολουθήσει μια δίαιτα χαμηλή σε υδατάνθρακες και υψηλή σε λιπαρά, καταναλώνοντας κυρίως μοσχάρι, χοιρινό, κοτόπουλο, ψάρι, αυγά, τυρί, γιαούρτι, λαχανικά, ξηρούς καρπούς και μούρα.
Επειτα από τέσσερις εβδομάδες το 76% των ατόμων στην ομάδα με τη δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP και το 71% των ατόμων στην ομάδα με τη δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες ανέφεραν σημαντική μείωση των συμπτωμάτων του ΣΕΕ. Το 58% των ατόμων στην ομάδα της φαρμακευτικής αγωγής ανέφερε επίσης σημαντική βελτίωση. Στους συμμετέχοντες που είδαν βελτίωση, τη μεγαλύτερη ανακούφιση είχαν εκείνοι που συμμετείχαν στις ομάδες διατροφής σε σχέση με εκείνους που συμμετείχαν στην ομάδα φαρμακευτικής αγωγής, λέει η Νιμπάκα.
Δεδομένου ότι η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP θεωρείτο η πιο αποτελεσματική δίαιτα για τη διαχείριση του ΣΕΕ, η Νιμπάκα δήλωσε έκπληκτη όταν διαπίστωσε ότι η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες είχε λειτουργήσει εξίσου καλά.
Το συμπέρασμα
Ο Τσέι λέει ότι η μελέτη διεξήχθη σωστά και παρείχε «πραγματικά δεδομένα», για να υποστηρίξει αυτό που πολλοί γιατροί έχουν ήδη διαπιστώσει: ότι «η διαιτητική θεραπεία είναι τουλάχιστον εξίσου καλή και πιθανώς καλύτερη» από τη φαρμακευτική αγωγή, όπως λέει. Ωστόσο, η δοκιμή είχε κάποιους περιορισμούς. Διεξήχθη σε μια σχετικά μικρή ομάδα ανθρώπων, σε ένα μόνο ιατρικό κέντρο στη Σουηδία, και γι’ αυτό θα πρέπει να επαναληφθεί με μεγαλύτερες και πιο διαφορετικές ομάδες ανθρώπων, υπογραμμίζει.
Είναι επίσης πιθανό η δοκιμή να υποτίμησε την αξία των φαρμάκων. Ορισμένα φάρμακα για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου μπορεί να πρέπει να ληφθούν για περισσότερες από τέσσερις εβδομάδες προτού δώσουν πλήρη αποτελέσματα, λέει η δρ Λιν Τσανγκ, γαστρεντερολόγος στο UCLA Health. Επίσης, συμπληρώνει, κάποια φάρμακα, όπως η plecanatide, η τεναπανόρη και η ριφαξιμίνη, τα οποία μπορεί να είναι αποτελεσματικά για κάποιους και είναι διαθέσιμα στις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη. Επομένως, είναι δύσκολο να υπάρξει συνολική διαπίστωση σχετικά με την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων.
Για κάποιους, ο συνδυασμός δίαιτας και φαρμακευτικής αγωγής μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα, λέει η Τσανγκ, όμως αυτό δεν εξετάστηκε σ’ αυτή τη μελέτη. Επίσης, οι ερευνητές παρείχαν στους συμμετέχοντες σημαντική υποστήριξη για την εφαρμογή κάθε δίαιτας, οπότε είναι αβέβαιο κατά πόσο όσοι τις επιχειρήσουν μόνοι τους θα έχουν την ίδια επιτυχία, λέει η Νιμπάκα. Παρ’ όλα αυτά, τα ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι οι διαιτητικές αλλαγές μπορούν να αποτελέσουν σημαντική επιλογή για τη θεραπεία του ΣΕΕ, προσθέτει ο Τσέι.
Οι ασθενείς θα πρέπει να μιλήσουν με τους γιατρούς τους πριν υιοθετήσουν οποιαδήποτε δίαιτα, τονίζει η Νιμπάκα. Κατά τη διάρκεια της δοκιμής, οι συμμετέχοντες στην ομάδα της δίαιτας χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες παρουσίασαν ελαφρά αύξηση των επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα, κάτι που δείχνει ότι χρειάζεται προσοχή, ιδίως σε άτομα που διατρέχουν κίνδυνο καρδιακής νόσου, λέει η Νιμπάκα. Επίσης, τόσο η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες όσο και η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP μπορεί να είναι αρκετά περιοριστική, λέει ο Τσέι, και να μην είναι κατάλληλη για όσους έχουν, ή κινδυνεύουν να αναπτύξουν, διατροφική διαταραχή.
Για τους υπόλοιπους, όμως, μπορεί να είναι ενθαρρυντικό να ξέρουν ότι μπορούν να διαχειριστούν τα συμπτώματά τους απλώς «τρώγοντας αλλιώς», λέει η Νιμπάκα. Και προσθέτει ότι όσο περισσότερα μαθαίνουν οι ερευνητές για το ποιες δίαιτες λειτουργούν καλύτερα για τα άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, τόσο το καλύτερο.
