Ο πολυβραβευμένος διευθυντής του Εθνικού Εργαστηρίου των ΗΠΑ «Λόρενς Μπέρκλεϊ», κ. Παύλος Αλιβιζάτος, ήταν υποψήφιος για το Νομπέλ Χημείας το 2013 για τη συνεισφορά του στη νανοτεχνολογία. Αυτό που τον συγκινεί, όμως, είναι το παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος της Τιμής που έλαβε σε μία μικρή εκδήλωση στο υπόγειο της ελληνικής πρεσβείας της Ουάσιγκτον. Ο Ελληνοαμερικανός καθηγητής του Μπέρκλεϊ αποδίδει την πορεία του «στον τρόπο σκέψης και την υποστήριξη» που εισέπραξε ως παιδί στην Ελλάδα, όπου ήρθε σε ηλικία δέκα ετών – «χωρίς να μιλάω τη γλώσσα», όπως θυμάται. Λίγα χρόνια αργότερα επέστρεψε στις ΗΠΑ για τις πανεπιστημιακές του σπουδές, όπου έχτισε την καριέρα του. Το 2012, στην καρδιά της κρίσης, έγραψε ένα «παραμύθι» για το περιοδικό «Κ» για το πόσο επιτυχημένη θα μπορούσε να είναι η Ελλάδα το 2030 αν υπήρχε ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης. Οπως λέει, θεώρησε σημαντικό να το κάνει, διότι «όλοι τότε ήταν αποθαρρυμένοι και δεν υπήρχαν πολλά μηνύματα αισιοδοξίας».
Δύο χρόνια μετά, αισθάνεται ότι υπάρχει «μία θετική δυναμική» και επιμένει στη σημασία της αισιοδοξίας και προβολής θετικών προτύπων αριστείας, με ενθάρρυνση της διεθνούς κινητικότητας των επιστημόνων και ενίσχυση του ανταγωνισμού. Ο στόχος του 2030 «είναι ακόμη εφικτός», λέει διπλωματικά όταν ερωτάται, και εξηγεί: «προφανώς είναι δύσκολη περίοδος, οι άνθρωποι υποφέρουν, τα εισοδήματα έχουν μειωθεί πολύ και αυτό προκαλεί κοινωνικές απώλειες, αλλά πιστεύω ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για την Ελλάδα να αναπτυχθεί, γι’ αυτό πρέπει να παραμείνετε αισιόδοξοι και να μην αποθαρρύνεστε. Αν δεν έχεις αισιοδοξία είναι δύσκολο να χτίσεις οτιδήποτε σημαντικό, και η Ελλάδα αξίζει να δημιουργήσει κάτι σημαντικό. Εγώ είμαι αισιόδοξος».
Ελπίζει ότι η βράβευσή του θα εμπνεύσει και άλλους Ελληνες επιστήμονες. Οπως λέει, «στις επιστήμες, η Ελλάδα έχει ανθρώπους που συνεισφέρουν σε πολύ υψηλό επίπεδο, υπάρχουν εξαιρετικοί επιστήμονες παγκοσμίου κύρους που προέρχονται από την Ελλάδα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μπορεί να έχει επιρροή πολύ μεγαλύτερη του πληθυσμού της στον κόσμο, διότι κατά τη γνώμη μου ο ελληνικός πολιτισμός έχει μία βαθιά εκτίμηση στη νέα γνώση». Θα είχε επιτύχει όμως αν έμενε στην Ελλάδα; Δεν είναι καθόλου σίγουρος: «Μάλλον θα ήταν πολύ δύσκολο. Ηρθα στην Ελλάδα όταν ο πατέρας μου επέστρεψε για να συνεισφέρει στην ελληνική επιστήμη, και όταν ήμουν έφηβος υπήρξε κάποια στιγμή που αποθαρρύνθηκε διότι το βρήκε δύσκολο να επιτύχει αυτά που ήθελε. Αυτό ήταν ένα μήνυμα για μένα να φύγω στο εξωτερικό. Το να έχει κανείς θετικά πρότυπα εντός της χώρας είναι σημαντικό. Δεν είμαι εγώ αυτός, αλλά υπάρχουν άλλοι που βρίσκονται στην Ελλάδα και χρειάζεται να τους υποστηρίξουμε, να τους βοηθήσουμε να επιτύχουν».
Νέοι θεσμοί
Οταν ερωτάται πώς μπορεί να υποστηριχθεί η επιστημονική αριστεία, είναι προσεκτικός στην απάντησή του διότι, όπως λέει, «είναι εύκολο για κάποιον να δίνει οδηγίες χωρίς να ξέρει απαραίτητα όλα τα δεδομένα». Θεωρεί όμως ότι «χρειάζεται να υπάρξουν νέοι τρόποι δημιουργίας θεσμών όπως τα πανεπιστήμια» και ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα ήταν θετικά για την Ελλάδα «όχι επειδή θα ήταν καλύτερο το ιδιωτικό πανεπιστήμιο, αλλά επειδή θα έφερνε ένα νέο τρόπο λειτουργίας, ανταγωνισμό, και όλοι θα γίνονταν καλύτεροι. Η Ελλάδα έχει μία μικρή επιστημονική κοινότητα σε μία μεγάλη παγκόσμια κοινότητα. Θα ήταν λοιπόν καλό αν το ελληνικό σύστημα έβρισκε έναν τρόπο οι επιστήμονες να φεύγουν στο εξωτερικό και να επιστρέφουν. Αυτό που ακούω ότι συμβαίνει τώρα είναι ότι είναι δύσκολο να επιστρέψουν, δεν υπάρχει δίοδος, και νομίζω ότι αυτό πρέπει να διορθωθεί, να γίνει προσπάθεια ώστε να δημιουργηθεί ένα σύστημα που να τους σπονσοράρει να φύγουν και να τους καλωσορίζει πίσω σε μία θέση, σε αντίθεση με τώρα που πρέπει να ανταγωνιστούν με όσους θεωρούν ότι επειδή έμειναν πίσω έχει έρθει η σειρά τους».Οσο για το όραμά του για τα επιτεύγματα της νανοτεχνολογίας στο μέλλον, προτιμά να εστιάζει στο παρόν: «Είναι μία συναρπαστική στιγμή για τον κλάδο μου, ο οποίος αναπτύσσεται εδώ και 25 περίπου χρόνια. Στην επιστήμη 25 χρόνια είναι μία κρίσιμη στιγμή που βλέπει κανείς αν οι αρχικές ιδέες έχουν αρχίσει να επηρεάζουν την κοινωνία. Εχουν αρχίσει πολλές εφαρμογές στην υγεία και την ανανεώσιμη ενέργεια. Αυτό είναι το μεγαλύτερό μου κίνητρο».