Πυρ, γυνή και θάλασσα. Οταν το άκουγα μικρή από τη γιαγιά μου, τη ρωτούσα «μα πώς το λες αυτό; Αφού είσαι γυναίκα». Σιωπηλά απαντούσε «ξέρω τι λέω».
Τώρα που η επικαιρότητα καταλάγιασε, σκέφτομαι τη γυναίκα που πέταξε βιτριόλι σε μία άλλη. Νομικά το έγκλημα είναι έγκλημα, η πράξη είναι πράξη. Παίρνω μιαν απόσταση και στοχάζομαι με τα εργαλεία κατανόησης που δίνει η ψυχανάλυση. Νιώθω απεριόριστη συμπόνια, λύπη και θυμό για τη γυναίκα που έπεσε θύμα. Υπέστη κάτι αναίτιο, όπως είναι όλα τα τυφλά εγκλήματα. Νιώθω όμως, ας μου επιτραπεί, τεράστια θλίψη και για τη γυναίκα που το έκανε. Από τι παρανοϊκές, ψυχοπαθητικές και δη εγκλωβιστικές σκέψεις πέρασε ο νους της για να φτάσει σε αυτό το απονενοημένο βήμα; Πώς μεγάλωσε; Ποια ήταν η μητέρα της; Τι ήταν αυτό που της έλειπε για να ορίσει ως μέγιστη πληρότητα την απόκτηση ενός άνδρα. Σε μια εποχή κατά την οποία οι σχέσεις είναι δυστυχώς ή ευτυχώς αναλώσιμες και υπό συνεχή αντικατάσταση.
Είναι όμως μόνον αυτή που σκέφτεται έτσι; Και αναφέρομαι στη σκέψη και στη φαντασίωση, όχι στην πράξη που είναι ποινικώς κολάσιμη.
Ζούμε σε εποχές που όλα φαίνονται τόσο μπερδεμένα. Οι γυναίκες αναζητούν τη φωνή τους μέσα από κινήματα και διεκδικήσεις, μέσα από την απάρνηση του φύλου ενδεχομένως, μέσα από μια ποσόστωση, μέσα από την επιβολή της «ευγένειας» στον δημόσιο χώρο, από την απαίτηση της ισοτιμίας, με ωραίο ή και άκομψο τρόπο, δεν έχει τελικά σημασία. Αυτό το έγκλημα έρχεται από τα παλιά, από τις παθιασμένες μαινάδες, τη «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη, από τη «Στέλλα» που ο εραστής της κρατάει μαχαίρι. Είναι ένα έγκλημα πάθους στην εποχή πολιτικής ορθότητας. Τι συνέβη με το πάθος μας; Πού βρίσκονται οι άνδρες στη ζωή μας; Σε μια εποχή κατά την οποία οι γυναίκες δίνουν μάχες αυτοπροσδιορισμού με θολή τη βαθύτερη επιθυμία τους.
Συχνά παρατηρώ ότι η κοινωνία είναι πολύ επιβαρυντική για κάποιες γυναίκες. Οι γυναίκες που ξεχωρίζουν δεν συγκεντρώνουν μόνον τη μήνιν ή το φθόνο των ανδρών αλλά κυρίως των ίδιων των γυναικών. Που όσο και αν θέλουμε να διαγράψουμε το πεπρωμένο μας, να αναζητάμε εξωτερικές ικανοποιήσεις πρέπει κάποια στιγμή να δούμε σε βάθος το γυναικείο φύλο.
Βιολογικά το γυναικείο φύλο είναι το πρώτο που διαμορφώνεται στην κοιλιά της μητέρας. Είμαστε όλοι και όλες θηλυκά πριν να ορισθεί το αρσενικό. Στην εξέλιξη του ανθρώπου το θηλυκό έχει μεγαλύτερη ανάγκη να σχετιστεί με το φύλο του. Να αποκτήσει τις εσωτερικές ποιότητες που φέρουν το σώμα και η ψυχή. Το αρσενικό είναι πιο προφανές. Επιπλέον, το θηλυκό είναι το πιο εύπλαστο φύλο, σχετίζεται στενά με την αμφισεξουαλικότητα, είναι σε ερωτική σχέση με τη μητέρα προτού περάσει –αν περάσει φυσιολογικά– στην ερωτική σχέση με τον πατέρα. Είναι επιπλέον το φύλο όπου κληρονομεί και τον πατέρα και τη μητέρα από απόψεως γενετικού κώδικα. Το αγόρι δέχεται πληροφορίες κυρίως από τη μητέρα, όχι τόσο από τον πατέρα. Επίσης, είναι το φύλο που διαθέτει ένα πλούσιο σύστημα γεννητικών οργάνων, κρυφό μεν αλλά πολυδαίδαλο, είναι ολόκληρο το σώμα του μια ερωτογενής ζώνη. Και ανάλογα τη γυναίκα και τη φύση της μπορεί να είναι εξίσου ενεργητική και παθητική ταυτόχρονα. Είναι θα λέγαμε το πιο σύνθετο, προικισμένο, πλούσιο και δυνατό φύλο. Και με πολλές ελευθερίες.
Και παρ’ όλα αυτά είναι αυτό που σχετίζεται πιο στενά με τον φθόνο. Δεν είναι παράδοξο;
Ο φθόνος είναι μια κατάσταση που ξεπερνά τη ζήλια. Είναι βαθύ αίσθημα, ασυνείδητο, μιας έλλειψης που οδηγεί σε καταστροφές. Η γυναίκα είναι και θύτης και θύμα. Εάν ένας άνδρας απατηθεί, θα την πληρώσει η γυναίκα του. Εάν ένας άνδρας απατήσει, θα την πληρώσει η άλλη γυναίκα. Η Μήδεια ήταν γυναίκα. Και ο μύθος έτσι διατρανώνεται. Διότι τιμωρεί έναν άνδρα στερώντας του τα παιδιά, και την ίδια στιγμή αυτοτιμωρείται.
Η λέξη-κλειδί για την ψυχική ανάπτυξη της γυναίκας είναι η μητέρα. Είναι το καθρέφτισμα του ίδιου φύλου. Κατά πόσον μπορεί μια μητέρα να μεγαλώσει μια κόρη, εμπλουτίζοντας το φύλο της με την ικανότητα να δρα απενοχοποιημένα. Η δράση είναι αυτονόητη για το αγόρι. Ενώ η γυναίκα παθητική, μαζοχιστική από τη φύση της, πρώτα δέχεται. Και πριν αρχίσουν οι φεμινίστριες να εξεγείρονται, ας θυμηθούν ή ας αφεθούν σε ονειροπόληση στο πώς χρησιμοποίησαν τη μητέρα τους ως αντικείμενο για να τραφούν και να νανουριστούν στο στέρνο της. Ο φθόνος ίσως κυοφορείται από τη μη αγαστή συνεργασία της ενεργητικότητας με την παθητικότητα. Ισως επειδή η κοινωνία για πολλούς αιώνες καταπίεζε τις γυναίκες στερώντας τους την απευθείας δράση. Τώρα όμως που η δράση είναι αποκατεστημένη, ίσως πρέπει να σκεφτούμε τη φόρα που έχουμε πάρει, χάνοντας την παθητικότητα του φύλου μας. Μια υγιή δύναμη, μιας και είναι συνυφασμένη με το να αφηνόμαστε και να επιθυμούμε. Και κυρίως να γευόμαστε. Να απολαμβάνουμε. Και να εγκαταλείπουμε ό,τι μας πόνεσε ή ό,τι δεν μπορούμε να έχουμε.
Επειδή ζούμε σε εποχές που οι φαντασιώσεις ανεξαρτησίας ή παρθενογένεσης πάνε και έρχονται, μας επαναφέρει στην τάξη ένα απεχθές έγκλημα. Για να μας υπενθυμίσει ότι η πολιτική ορθότητα είναι καλή, αλλά όταν κλείνει η πόρτα το πάθος της γυναίκας καραδοκεί. Χωρίς έγκλημα, το πάθος μάλλον είναι κάτι που αποζητάμε.