Υπήρχαν fake news στην αρχαιότητα; Ναι, απαντά ντοκιμαντέρ του αμερικανικού PBS για τον Νέρωνα, στο οποίο αρχαιολόγοι και ιστορικοί διατυπώνουν αμφιβολίες για την ορθότητα των μαρτυριών του Τάκιτου, του Σουητώνιου και του Δίωνος του Κάσσιου. Κατά τους σύγχρονους ειδήμονες, οι αρχαίοι ιστορικοί σκιαγράφησαν ένα πορτρέτο του Νέρωνα μελανότερο του πραγματικού, επινοώντας επιπρόσθετες αποτρόπαιες πράξεις. Λέγεται ότι πυρπόλησε τη Ρώμη για να την ξαναχτίσει όπως αυτός ήθελε (μάλλον δεν είχε σχέση με την πυρκαγιά), ότι δηλητηρίασε τον 13χρονο ετεροθαλή αδελφό του, ότι ήταν ακόλαστος, κακοποιούσε αγόρια, αποπλανούσε παντρεμένες, είχε ερωτικές σχέσεις ακόμη και με τη μητέρα του την οποία δολοφόνησε, ότι υποχρέωνε 5.000 νέους να τον επευφημούν ενώ τραγουδούσε, ενώ κανείς δεν μπορούσε να εγκαταλείψει το θέατρο κατά τις εμφανίσεις του – γυναίκες γεννούσαν εκεί, πολλοί υποκρίνονταν τους πεθαμένους για να αποδράσουν. Ακόμη έλεγαν ότι ήταν λαομίσητος (αρχαιολογικά ευρήματα στην Πομπηία δείχνουν ότι ήταν αντίθετα αγαπητός στον απλό λαό). Το βέβαιο είναι ότι δεν είχε στρατιωτικούς θριάμβους που έφερναν πλούτο και δόξα στη Ρώμη και ήταν εξαιρετικά αντιπαθής στη ρωμαϊκή σύγκλητο.
Πολλά έχουν γραφτεί για τις ανακρίβειες, τις υπερβολές, τις αντιφάσεις και στις διηγήσεις των Ελλήνων αρχαίων ιστορικών, με εξαίρεση τον Θουκυδίδη, που έλεγχε ενδελεχώς, διακρίβωνε επιμελώς και αποτύπωνε σαφώς την ύλη του. Ο Ηρόδοτος δεν έγραψε για την εποχή του, όπως ο Θουκυδίδης. Θέλησε να αποτυπώσει τις μνήμες κοσμοϊστορικών γεγονότων και επιτευγμάτων του παρελθόντος, και ερεύνησε, ταξίδεψε σε ξένες χώρες, συγκέντρωσε στοιχεία και διηγήσεις και εξιστόρησε, ανθρώπινα κι ελεύθερα, όσα ανακάλυψε και έμαθε για την αρχαία Ελλάδα, τους ανατολικούς λαούς, όλον τον τότε γνωστό κόσμο· στοιχεία μύθου το μέσο για την κατανόηση και την ερμηνεία του. Ωστόσο συγγραφείς της αρχαιότητας, βλέποντας λάθη και ανακρίβειες στο έργο του «πατέρα της Ιστορίας», όπως τον αποκάλεσε ο Κικέρωνας, τον είπαν «λογοποιό» και «ψεύτη» (Κτησίας), «μυθολόγο» (Αριστοτέλης), τον κατηγόρησαν για έλλειψη αντικειμενικότητας και σκόπιμη νόθευση των γεγονότων (Πλούταρχος, Περί της Ηροδότου κακοήθειας), ακόμη και ο Θουκυδίδης τον παρομοίαζε με κάποιον που έγραφε «για ένα πρόσκαιρο ακροατήριο».
Προχωρώντας σε πιο σκοτεινές ζώνες, σοβαροί παραχαράκτες της Ιστορίας, πληρωμένοι κονδυλοφόροι των ισχυρών, ψευδογράφοι, υμνωδοί τυραννικών μορφών, υπήρξαν σε όλα τα έθνη ανά τους αιώνες. Αλλωστε η «αλήθεια» ήταν πάντοτε προϊόν μιας εξουσίας. Αφηγήσεις παραγεμισμένες με ανενδοίαστες αναλήθειες, θεοποιήσεις ηγητόρων, ηρωοποιήσεις σφαγέων, χαλκευμένες υμνολογίες, κατασκευασμένες υστεροφημίες, φρικαλέα εγκλήματα που βαφτίστηκαν εποποιίες. Οπως έλεγε και ο Λουκιανός, «μέγα τείχος χωρίζει το εγκώμιο από την ιστορία».
Φαινόμενο διαχρονικό είναι η εμπρόθετη παραμόρφωση των γεγονότων. Μόνο που σήμερα, με την κακόβουλη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης από πληρωμένους χάκερ, το παλιό μπροστά στο νέο ωχριά. Χιλιάδες bots, ένας συνδυασμός αλγόριθμων και πολυλειτουργικών κακόβουλων λογισμικών, όπως και ψευδή βίντεο, παράγουν κατά παραγγελία πλήθος ψευδών ειδήσεων και στοχευμένων μηνυμάτων που διαχέονται αστραπιαία και πολλαπλασιάζονται ακατάπαυστα επηρεάζοντας τη δημόσια συζήτηση και καθορίζοντας πολιτικές θέσεις εκατομμυρίων χρηστών του Διαδικτύου. Υποδύονται ακολούθους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μιμούνται ανθρώπινες συμπεριφορές, ακόμη και συνομιλούν με χρήστες, όχι για να εκτελέσουν κάποιο επαγγελματικό έργο (διότι δεν είναι όλα τα bots κακόβουλα, chatbots εξυπηρετούν τάχιστα πελάτες σε πλήθος υπηρεσίες), αλλά για να ασκήσουν προπαγάνδα, όπως έγινε στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016 και στο δημοψήφισμα για το Brexit, να χειραγωγήσουν τον καθένα ξεχωριστά και όλους μαζί, να εγκαταστήσουν ανύπαρκτα συμβάντα και «αποκαλύψεις» στη σκέψη τους, σε αδιανόητη κατά το παρελθόν κλίμακα – η τεχνολογία δεν υπηρετεί πάντα τη δημοκρατία. Αυταρχικές εξουσίες, ακραίες ιδεολογίες, ληστές, τρομοκράτες, εγκληματίες, πίσω από αθέατους αλγόριθμους, επιχειρούν να κυβερνήσουν τα ανθρώπινα και να καθορίσουν την έκβαση των πραγμάτων. Υποσκάπτοντας την αρχή της ελευθερίας του ατόμου, την αυτονομία του και την ελευθερία των επιλογών του, αφού διεκδικούν να λαμβάνουν αυτοί για λογαριασμό του τις «ωφελιμότερες» αποφάσεις. Κάπως έτσι ίσως έρθει μια μέρα, όπως έχει επισημάνει ο Ισραηλινός ιστορικός Γιουβάλ Νώε Χαράρι, που οι ελεύθερες εκλογές και οι ελεύθερες αγορές θα έχουν πια χάσει το νόημά τους.