Οι σημαντικά αυξημένες προσφυγικές/μεταναστευτικές ροές των τελευταίων ημερών προκαλούν ανησυχίες, καθώς –ορθώς– θεωρείται ότι η Τουρκία επιχειρεί να «εργαλειοποιήσει» το ζήτημα για να υπενθυμίσει στην Ε.Ε. τον σημαντικό ρόλο της Αγκυρας στη διαχείριση των ροών αυτών. Δευτερευόντως ασκεί με τον τρόπο αυτό πίεση και προς την Ελλάδα. Φροντίζει, βεβαίως, οι αριθμοί να μην ξεπεράσουν κάποιες κόκκινες γραμμές. Δεν είναι, όμως, αυτό το μοναδικό αίτιο για την αύξηση των ροών. Η Τουρκία προσπαθεί για εσωτερικούς λόγους να μειώσει τον αριθμό Σύρων προσφύγων που ζουν στη χώρα, είτε μέσω της επιστροφής τους σε «ασφαλείς» περιοχές στη Συρία, είτε μέσω της προώθησής τους προς δυσμάς.
Επιπλέον, οι συγκρούσεις στο Ιντλίμπ συμβάλλουν στην αύξηση του αριθμού προσφύγων, ενώ ανησυχία προκαλεί η ενδεχόμενη προσπάθεια τζιχαντιστών να διαφύγουν «αναμειγνυόμενοι» με πρόσφυγες. Στην περίπτωση αυτή, θα απαιτηθεί η ενεργός εμπλοκή και συνεργασία των ημετέρων με άλλες ενδιαφερόμενες υπηρεσίες πληροφοριών και ασφάλειας. Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι έχει μεταβληθεί η σύνθεση των ροών, με σημαντική αύξηση του ποσοστού των οικονομικών (και σταδιακά περιβαλλοντικών) μεταναστών, τάση που αναμένεται να συνεχιστεί και μελλοντικά.
Οσον αφορά τις επιλογές διαχείρισης του ζητήματος, βραχυπρόθεσμα αποτελεί μονόδρομο για την Ελλάδα ο καλύτερος έλεγχος των θαλασσίων συνόρων, με τη μεγαλύτερη δυνατή ευρωπαϊκή υποστήριξη και παρουσία στο Αιγαίο (αλλά και τον Εβρο), καθώς και η ταχεία βελτίωση του συστήματος ασύλου, η επιστροφή όσων δεν δικαιούνται άσυλο και η αξιοποίηση διατιθέμενων πόρων, τομείς όπου οι προσπάθειες της προηγούμενης κυβέρνησης αποδείχθηκαν ανεπαρκείς. Επιπλέον, θα πρέπει να συνεχιστεί η μεταφορά προσφύγων/μεταναστών από τα hotspots προς την ηπειρωτική Ελλάδα. Βεβαίως, ουσιαστική διαχείριση του ζητήματος μπορεί να γίνει μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο και εδώ συνεχίζουν να υπάρχουν σημαντικές διαφωνίες ως προς την κατανομή των βαρών μέσα στην Ε.Ε. Χρήσιμη θα ήταν και μια προσπάθεια συνεννόησης με την Τουρκία σε διμερές επίπεδο, όσο και αν αυτό φαίνεται δύσκολο. Σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, προτεραιότητα θα πρέπει να αποτελέσει η πρόληψη της βίαιης ριζοσπαστικοποίησης μέσω ομαλής ένταξης όσων προσφύγων/μεταναστών παραμείνουν στην Ελλάδα και εδώ το σημαντικότερο εργαλείο είναι η εκπαίδευση.
* Γενικός διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ