Οταν ο τέως πρωθυπουργός βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα κύμα αρνητικής δημοσιότητας εξαιτίας των διακοπών του, αμύνθηκε λέγοντας ότι οι διακοπές του αποτελούν απαραβίαστο προσωπικό δεδομένο. Πόση ιδιωτικότητα, όμως, απομένει στο πρόσωπο που έχει την ιδιότητα του πρωθυπουργού; Δεν ισχύει γι’ αυτόν ο κανόνας ότι, όσο περισσότερο δημόσιο είναι το πρόσωπο, τόσο συστέλλεται ο πυρήνας της ιδιωτικότητας που μπορεί να μένει αθέατη;
Η συζήτηση έγινε ξανά επίκαιρη με αφορμή τη δημοσίευση των δηλώσεων «πόθεν έσχες» – που συσσωρεύονταν κλειδωμένες επί τρία έτη, προτού ο νέος πρόεδρος της Βουλής αποφασίσει να τις δώσει, έστω και ανέλεγκτες, στη δημοσιότητα. Το ενδιαφέρον για τις περιουσίες των νυν και πρώην βουλευτών επικρίθηκε σαν νοσηρή περιέργεια· σαν ένα μαζικό βλέμμα ταξικού φθόνου μέσα από την κλειδαρότρυπα.
Το ερώτημα είναι αν ωφελεί κάπου αυτή η δημοσιότητα. Εχουν δίκιο, ας πούμε, οι Αμερικανοί που αξιώνουν από τους υποψήφιους προέδρους τους να δημοσιοποιούν, εκτός από τις φορολογικές τους δηλώσεις, ακόμη και τα λεπτομερή ιατρικά ιστορικά τους; Ή μήπως το κάνουν από διαστροφή – μόνο επειδή η κουλτούρα του θεάματος έχει διαβρώσει τα πολιτικά τους ήθη;
Την απάντηση έδωσε πάλι, με το ακούσιο παράδειγμά του, ο Γιάνης Βαρουφάκης. Η δική του εισοδηματική άνθηση, στα δύο χρόνια που ακολούθησαν την –οπωσδήποτε– ιστορική θητεία του, προσφέρει επιχειρήματα και στις δύο πλευρές. Αν δει κανείς μόνο τη δήλωση, ο Βαρουφάκης εμφανίζεται πλουτίζων και παραδίδεται έτσι στον θυμό και στη χλεύη της ψηφιακής αγοράς. Αν ακούσει κανείς την απάντηση του πρώην υπουργού, όμως, μπορεί να τον δικαιώσει για το γεγονός ότι φορολογήθηκε ανηλεώς, σαν κοινός Ελληνας, για τα νόμιμα εισοδήματά του. Τι μας έμαθε λοιπόν το «πόθεν έσχες»; Τι μας προσέφερε εκτός από έναν ακόμη γύρο βαρουφομανίας;
Και όμως. Η αξίωση για διαφάνεια δεν σκοπεύει μόνο να αποκαλύψει παρανομίες και παραπτώματα. Δεν σκοπεύει καν στην ηθική – όπως θέλει ο στερεοτυπικός λόγος που διαχωρίζει το «νόμιμο» από το «ηθικό». Στην περιουσιακή εξέλιξη του Βαρουφάκη αντανακλώνται θεμελιώδεις πολιτικές του ιδιότητες. Ιδιότητες που συζητούσαμε φιλολογικά, μέχρι να τις δούμε προχθές να αποκρυσταλλώνονται και λογιστικά.
Το γεγονός ότι ο πρώην υπουργός δημιούργησε και τόκισε ένα κεφάλαιο προσωπικής διασημότητας διά της πολιτείας του, προέκυπτε από τις εντυπώσεις. Τώρα, η «εξαργύρωση» της φήμης δεν χρειάζεται πια τα εισαγωγικά· έχει τιμή. Και αυτή η τιμολόγηση δεν συνιστά προσωπικό δεδομένο, αλλά τεκμήριο για την πολιτική του αξιολόγηση.
Στην έκθεση των εισοδημάτων μπορεί να αναγνωρίσει κάποιος και μιαν άλλη, νομιμοποιητική αναλογία: Ο πολιτικός που πουλάει δημοσιότητα –o «celeb»– δεν μπορεί παρά να υφίσταται καταρρακτωδώς τη δημοσιότητα.