Στις πρώτες δεκαετίες του βίου μας, όταν πορευόμαστε με τη βεβαιότητα πως δεν υπακούμε στον χρόνο και δεν δυναστευόμαστε από το αμείλικτο φυλλορρόημά του, οι αναδρομές δεν μας αφορούν· παράταιρες μας φαίνονται και ξένες. Μεγαλώνοντας, και τίποτε άλλο να μην διδαχθούμε, μαθαίνουμε πως είμαστε πολιτογραφημένοι στον χρόνο, όχι στην αθανασία, και πως οι αναδρομές, παρότι ρυθμίζονται αναπόδραστα από τη μελαγχολική νοσταλγία, μας επιτρέπουν να συγκροτούμε τη μνήμη μας, ατομική και συλλογική, και να συγκρατούμε τις αναπόφευκτες απώλειές της σε κάπως ανεκτά επίπεδα.
Αυθαίρετη παραμένει φυσικά η κατάτμηση του ιστορικού χρόνου σε ανελαστικές περιόδους: δεκαετίες, αιώνες, χιλιετίες, «από κτίσεως κόσμου», τάχα το 5508 π.Χ., «από κτίσεως Ρώμης», «π.Χ. – μ.Χ.», έτος Εγίρας κ.ο.κ. Αυθαίρετη και η επιλογή «οροσήμων», τα οποία τελικά αντιστέκονται στα σαγόνια του χρόνου όσο και οι ανεπίσημες και ταπεινές ημέρες. Ποιος θέλει να θυμάται λ.χ. το μιλένιουμ και την πρησμένη αισιοδοξία του, ένα καταναλωτικό προϊόν και αυτή; Αλλά και ποιος δεν θυμάται πού ήταν το βράδυ του μιλένιουμ, με ποιους μοιράστηκε τα βεβιασμένα έστω χαμόγελα, κυρίως δε τα καλαμπούρια για τον τρομερό «ιό της χιλιετίας» που θα κατέστρεφε τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, άρα συνολικά τον πολιτισμό, όπως καταλήξαμε να τον εννοούμε και να τον ζούμε;
Η πρώτη δεκαετία της τρίτης μεταχριστιανικής χιλιετίας υποτίθεται πως ήταν λαμπρή για την Ελλάδα. Ετος-σταθμός το 2004, έτος μιας ολυμπιακής διοργάνωσης φαραωνικών προδιαγραφών που φορτώθηκε πάνω στα γυάλινα πόδια μιας οικονομίας κατ’ επίφαση ισχυρής, και τελικά τα τσάκισε. Η λήξη της δεκαετίας αυτής βρήκε τον θριαμβευτή του 2004, Κώστα Καραμανλή (ένας φορέας ενδόξου ονόματος), να συντρίβεται από έναν άλλον φορέα ενδόξου ονόματος, τον Γ.Α. Παπανδρέου, που είχε επικρατήσει με 43,92% έναντι 33,48%. Η είσοδος εντούτοις στην επόμενη δεκαετία βρήκε τον μόλις θριαμβεύσαντα κληρονόμο του ΠΑΣΟΚ να συντρίβεται από την οικειοθελή εκχώρηση της οικονομικής και πολιτικής διαχείρισης της χώρας στην τρόικα: το καθόλου ηρωικό και οπωσδήποτε πένθιμο διάγγελμα της 23ης Απριλίου 2010, στο Καστελλόριζο, ξανάδωσε δίκιο στον Τ.Σ. Ελιοτ, που επέμενε πως «ο Απρίλης είναι ο μήνας ο σκληρός».
Αυτή ήταν η πρώτη πρωτιά της δεκαετίας του 2010. Εκτοτε οι φτωχοί φτώχυναν ακόμα περισσότερο, η δημοκρατία μειώθηκε και τυπικά, η δε εθνική κυριαρχία φαλκιδεύτηκε και τελετουργικά. Θυμόμαστε τους υπουργούς μας με σκυμμένη ψυχή μπροστά σε κάθε μετριότατο Γερούν Ντάισελμπλουμ, που αναθεμάτιζε τα χοιρίδια του ευρωπαϊκού Νότου, τάχα οκνηρά και φιλήδονα. Θυμόμαστε και τους ημεδαπούς χειροκροτητές τού κάθε Ντάισελμπλουμ, ορισμένους άλλωστε τους βλέπουμε πια να κοσμούν τα βουλευτικά έδρανα, σαν στρατιώτες του τρίτου φορέα ενδόξου ονόματος, του Κυριάκου Μητσοτάκη. Και θυμόμαστε τις συγγνώμες που ζήτησαν εκ των υστέρων οι Ντάισελμπλουμ και οι Λαγκάρντ, για τα αλλεπάλληλα λάθη τους, στους αλγορίθμους, στα εξουθενωτικά μέτρα και στις παραμυθητικές ή σκέτα παραμυθένιες προβλέψεις τους, πάντα εις βάρος του υποζυγίου.
Το υποζύγιο αντέδρασε. Στις 5 Μαΐου 2010, ημέρα γενικής απεργίας, μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις στα μεταπολιτευτικά χρόνια, που οργανώθηκε για να καταγγελθούν τα μέτρα λιτότητας, αμαυρώθηκε από μια θλιβερή πρωτιά: τους πρώτους νεκρούς από μολότοφ. Ο εμπρησμός του καταστήματος της Μαρφίν στη Σταδίου προκάλεσε τον θάνατο από ασφυξία της Αγγελικής Παπαθανασοπούλου (έγκυος στον τέταρτο μήνα), του Επαμεινώνδα Τσάκαλη και της Παρασκευής Ζούλια. Το σύνθημα «φωτιά στους υπαλλήλους», που γράφτηκε στον τοίχο της τράπεζας και ακούστηκε να το φωνάζουν έστω λίγοι ρηχόμυαλοι, θα μείνει στίγμα εσαεί. Η καταδίκη στελεχών της τράπεζας, το 2013, για φόνο εξ αμελείας, λόγω των ανύπαρκτων μέτρων ασφάλειας, δεν είναι θεμιτό να σβήσει το άγος.
Τον επόμενο χρόνο οι αντιδράσεις για τα μέτρα της τρόικας εκδηλώθηκαν εντονότερες. Με αυθορμητισμό που υπερκέρασε τα κομματικά χαρακώματα, με αρκετή δόση αυτολαϊκισμού, αλλά και με εντυπωσιακή μαζικότητα, που το λουτρό δακρυγόνων (ληγμένων και φρέσκων) την ενίσχυε παρά την έφθειρε. Και με αντοχή στον χρόνο. Από τον Μάιο του 2011 (τον «Μάη του Φέισμπουκ» επίσης αποκληθέντα, με τη συνήθη σε τέτοιου είδους ονοματοδοσίες υπερβολή) έως και τον Νοέμβριο. Η πλατεία του Συντάγματος ήταν γεμάτη, αλλά δεν ήταν ενιαία και μονοφωνική. Ο διαχωρισμός σε «κάτω» (αμεσοδημοκρατικούς, πλην πάντοτε κοινοβουλευτικούς, συνταγματικούς) και «πάνω» (δεξιούς και ακροδεξιούς που ονειρεύονταν «να καεί, να καεί…») ήταν σαφέστατος εξαρχής και μέχρι τέλους. Χρυσή Αυγή, ωστόσο, δεν υπήρχε πουθενά στην πλατεία, άλλωστε είχε εναντιωθεί σφοδρότατα στο κίνημα των Αγανακτισμένων. Αυτό υποκρίνονται ότι το ξεχνούν όσοι κομματικοί και διανοούμενοι, ποντάροντας εκ παραδόσεως στη συλλογική αμνησία, στάθηκαν από την αρχή εχθρικοί απέναντι στους αντιμνημονιακούς και, για να τους προσβάλουν, εξακολουθούν να τους χρεώνουν, ψευδόμενοι, συνύπαρξη με τους χρυσαυγίτες αφενός, σαρωτικό αντιευρωπαϊσμό αφετέρου.
Η δεύτερη αλγεινή πρωτιά της δεκαετίας ήταν η είσοδος της Χρυσής Αυγής στη Βουλή, με το 7% που απέσπασε στις εκλογές του Μαΐου του 2012. Το μόρφωμα, που ιδρύθηκε με νεοναζιστική ιδεολογία, έβαλε πονηρά την αλωπεκή του πατριωτισμού πάνω από τη χιτλερική στολή, κυνήγησε αγρίως τους μετανάστες και κάθε μειονότητα, με τα τάγματα εφόδου που σχημάτισε, βρήκε προκλητική υποστήριξη από τη μερίδα του Τύπου που εμπορεύεται κιτρινισμό και μισαλλοδοξία και από τους αξιωματούχους της Εκκλησίας που διδάσκουν τις Γραφές χωρίς τίποτε να έχουν διδαχθεί, και κατάφερε να μαγαρίσει και τη Βουλή. Για ν’ ακουστούν έτσι από τα έδρανά της παροτρύνσεις προς στρατιωτικούς να μιμηθούν τους Παπαδόπουλους και τους Ιωαννίδηδες. Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα, τον Σεπτέμβριο του 2013, έπεισε επιτέλους τη συνταγματική πολιτική τάξη και τη Δικαιοσύνη ότι δεν είχαν να κάνουν με φιδάκι που βρισκόταν ακόμη στο αυγό του, αλλά με τέρας που δρούσε ανεμπόδιστο στην αγορά. Δυστυχώς, και έπειτα από πολύχρονη δικαστική διαδικασία, δεν φαίνεται να πείστηκε η εισαγγελέας. Στην αγόρευσή της ελάχιστα έλαβε υπόψη της το πλήθος των αποδεικτικών στοιχείων, ξεπέρασε δε σε αβρότητα απέναντι στη Χ.Α. ακόμα και τις αυτοαπαλλακτικές απολογίες των θρασύδειλων στελεχών της. Θα είναι εφιαλτικό αν τα φασιστοειδή ξαναβρούν τον χιτλερικό βηματισμό τους, αυτή τη φορά με την άδεια της Δικαιοσύνης.
Εφιαλτικές πρωτιές έχει να επιδείξει και η διεθνής σκηνή: την ίδρυση του θηριώδους Ισλαμικού Κράτους, την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ως προέδρου των ΗΠΑ-πλανητάρχη, την εμφάνιση τραμποειδών ανά τον κόσμο, από τον Ορμπαν και τον Σαλβίνι έως τον Μπολσονάρου. Κι όλα αυτά σ’ έναν πλανήτη που οι επιστήμονες άρχισαν ήδη να μετράνε τα ψωμιά του.
Υποχρεωτικές, μολαταύτα, οι ευχές. Ωστε, καλή χρονιά.