Σε εκατό χρόνια από σήμερα, μπορεί κανείς να μη θυμάται τη μεγάλη οικονομική κρίση, αλλά τον κορωνοϊό θα τον μνημονεύουν ως σημείο καμπής. Η εκτίμηση αυτή δεν έχει να κάνει με το οικονομικό του κόστος, αλλά με το πόσο θα αλλάξει την κοινωνία και τον κόσμο. Οι οικονομολόγοι επισημαίνουν πως όταν ένα σοκ είναι εξωγενές, όπως στην περίπτωση μιας πανδημίας, η ανάκαμψη συνήθως είναι πιο γρήγορη από όταν είναι συστημικό, όπως στη διεθνή κρίση χρέους. Αυτό ακούγεται καθησυχαστικό, ωστόσο προϋποθέτει ότι δεν θα υπάρξουν αλλαγές στη δομή του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος – κάτι που εξαρτάται από τις οικονομικές επιλογές που θα ακολουθήσουν οι πολιτικοί. Οι πρώτες ενδείξεις δεν είναι ενθαρρυντικές.
Η πανδημία έχει ήδη αλλάξει την καθημερινότητά μας. Ωστόσο, οι μελλοντικές της συνέπειες είναι δύσκολο να προβλεφθούν, καθώς εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες – το αν και πότε θα επιστρέψει δριμύτερος ο ιός, πότε θα υπάρξει μία αποτελεσματική θεραπεία και ένα εμβόλιο, και κυρίως το πώς θα διαχειρισθεί η κάθε χώρα, και συνολικά η παγκόσμια κοινότητα, την πρόκληση.
Σε πρώτο χρόνο, οι χώρες που έδωσαν εγκαίρως τον πρώτο λόγο στους επιστήμονες κατάφεραν να αποφύγουν μία ανεξέλεγκτη έξαρση της επιδημίας. Πολιτικά, ήταν το κατάλληλο μέτρο καθώς απέφυγαν μία κρίση του συστήματος υγείας αλλά κυρίως τις εκατόμβες των νεκρών που οι δημοκρατικές τουλάχιστον κυβερνήσεις δύσκολα θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν. Η προστασία της δημόσιας υγείας και της ανθρώπινης ζωής ήταν η πρώτη προτεραιότητα, και σε αυτό η Ελλάδα τα πήγε καλά.
Σε δεύτερο χρόνο, το άνοιγμα της οικονομίας βασίζεται και πάλι στις επιστημονικές συστάσεις ώστε να μην ξεφύγει η επιδημία, ωστόσο η απόφαση είναι πολιτική, καθώς το άνοιγμα της οικονομίας δεν μπορεί να γίνει χωρίς την ανάληψη κάποιου κινδύνου. Το πόσο μεγάλο ρίσκο είναι διατεθειμένη να πάρει κάθε χώρα εξαρτάται από τους πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς περιορισμούς που αντιμετωπίζει – και σε αυτό, η απάντηση δεν μπορεί παρά να είναι πολιτική.
Το υπονόησε σε μια αποστροφή του λόγου του ο εκπρόσωπος της Ελλάδας στους διεθνείς οργανισμούς για την πανδημία Ηλίας Μόσιαλος, ο οποίος αστειεύθηκε σε διαδικτυακή συζήτηση του Δικτύου Ναβαρίνο ότι ευτυχώς δεν χρειάζεται να τη λάβουν αυτή την απόφαση οι επιστήμονες. Ο ίδιος είναι από τους πρώτους που έχει επισημάνει στις δημόσιες παρεμβάσεις του ότι δεν έχει κάθε κοινωνία τις ίδιες αντοχές στον αριθμό των νεκρών, στον χρόνο απομόνωσης των ηλικιωμένων, στην τήρηση αυστηρής πειθαρχίας. Με βάση τη χαμηλή ανοχή της ελληνικής κοινωνίας και στα τρία, θεωρεί ότι καλώς ελήφθησαν τα μέτρα περιορισμού.
Την ίδια στιγμή, όμως, από χώρα σε χώρα ποικίλλει και η ανθεκτικότητα της οικονομίας. Μια αυτάρκης χώρα με χαμηλές κοινωνικές ανισότητες και ισχυρό κοινωνικό κράτος αντέχει ίσως περισσότερο από μια τουριστική χώρα με υψηλή ανεργία και αδύναμα δημόσια οικονομικά. Πόσο μάλλον όταν οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ενίσχυση του φόβου και της εσωστρέφειας διεθνώς, με σοβαρούς περιορισμούς στις μετακινήσεις και πτώση του εμπορίου.
Σε αυτό το πλαίσιο, η προσπάθεια της κυβέρνησης να «διασωθεί» μέρος της τουριστικής σεζόν είναι μία πολιτική επιλογή για να μην καταρρεύσει το ΑΕΠ, η οποία όμως και ρίσκο και κόστος θα έχει για τη δημόσια υγεία. Προκειμένου αυτό να είναι διαχειρίσιμο, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να υπάρχουν υγειονομικά πρωτόκολλα ασφαλείας που να εμπνέουν εμπιστοσύνη διεθνώς. Διότι εάν σε κάτι συμφωνούν οι περισσότεροι αναλυτές είναι ότι η πανδημία θα αλλάξει τις κοινωνικές συνήθειες – όσο πιο γρήγορα προσαρμοστούμε ως χώρα τόσο το καλύτερο. Οι ψυχολόγοι σημειώνουν πως όλοι πενθούμε, με κάποιο τρόπο, τη χαμένη κανονικότητα. Κάποιοι επαγγελματίες του τουρισμού δείχνουν με τις διεκδικήσεις τους ότι βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της άρνησης. Το ίδιο ίσως και οι πολίτες που αμφισβητούν τη σκοπιμότητα της χρήσης μάσκας στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Σε τελική ανάλυση, όμως, η ευθύνη για το άνοιγμα της οικονομίας ανήκει στην κυβέρνηση, άρα αυτή έχει και την ευθύνη για την υιοθέτηση των απαραίτητων μέτρων ασφαλείας που θα περιορίσουν τον κίνδυνο σε επίπεδα ανεκτά για την ελληνική κοινωνία. Η τήρησή τους όμως είναι ευθύνη και των πολιτών, καθώς όσο πιο δύσκολη αποδειχθεί η διατήρηση των αποστάσεων το καλοκαίρι τόσο μεγαλύτερο θα είναι το κόστος για όλους μας. Ο ελληνικός τουρισμός καλείται να κερδίσει ένα ακόμη στοίχημα, διαμορφώνοντας το τουριστικό μοντέλο της επόμενης ημέρας.