Ακόμη και για τους βετεράνους των ευρωπαϊκών συνόδων, αυτή ήταν μία από τις πιο εξαντλητικές. Διήρκεσε πέντε ημέρες και παρομοιάστηκε με μαραθώνιο, αλλά τουλάχιστον η Ευρωπαϊκή Ενωση κατάφερε να τερματίσει και δεν έμεινε στο μέσον της διαδρομής. Η «συμφωνία» που ανακοίνωσε μονολεκτικά (και με θαυμαστικό) ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ στο Twitter ήταν το ζητούμενο, και παρά τις πολλές υποχωρήσεις από τη φιλόδοξη πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής χαρακτηρίζεται μία μικρή επανάσταση για την Ευρώπη, καθώς για πρώτη φορά προβλέπει την από κοινού έκδοση χρέους για τους σκοπούς της ανάκαμψης από τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας.
Αν μη τι άλλο, η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει γίνει ειδική στη διαχείριση κρίσεων, που στην περίπτωσή της σημαίνουν ατελείωτες ώρες διαπραγματεύσεων προκειμένου να επιτευχθεί η πολυπόθητη συμφωνία μεταξύ των ηγετών των κρατών-μελών. Για τους πρωταγωνιστές της Συνόδου, αυτό γίνεται σε μοντέρνες αίθουσες συσκέψεων με θέα τις Βρυξέλλες και σε δείπνα εργασίας με καρπάτσιο πολύχρωμης ντομάτας και φιλέτο ψαριού. Για τις αντιπροσωπείες τους σε ανήλιαγα δωμάτια και με φαγητό στο πόδι. Για τους δημοσιογράφους, σε συνθήκες ανθυγιεινών, αν όχι και βαρέων. Κοινά για όλους, ωστόσο, είναι τα ξενύχτια και η απομόνωση στον γραφειοκρατικό κόσμο των Βρυξελλών με τους στενότερους συνεργάτες και ανταγωνιστές – σαν ένα συνέδριο εκτός πόλης αλλά με πολύ υψηλότερο διακύβευμα. Οπως σε μία πραγματική μάχη, η εμπειρία μετράει. Η βετεράνος της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους Αγκελα Μέρκελ έχει μάθει να διατηρεί αλώβητη την ηγετική της εικόνα με την κατάλληλη στολή (τα φωτεινά και ατσαλάκωτα σακάκια) και να χειρίζεται τις πολυήμερες Συνόδους με τη στρατηγική υπομονή ενός έμπειρου παίκτη στην ευρωπαϊκή σκακιέρα. Βοήθησε ότι πήγαινε στη Σύνοδο έχοντας τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν στο πλευρό της, με το κοινό γαλλογερμανικό σχέδιο και την υποστήριξη των ευρωπαϊκών θεσμών. Απέναντί της όμως βρήκε έναν έτερο βετεράνο της κρίσης, τον πρωθυπουργό της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε, ο οποίος εκπροσώπησε την αντιπολίτευση των δημοσιονομικά φειδωλών χωρών του Βορρά.
Παρά τις διαφωνίες Βορρά – Νότου, στην περίπτωση αυτής της διαπραγμάτευσης οι διαφορές ήταν περισσότερο θεωρητικές και λιγότερο προσωπικές. Σε αντίθεση με την εμπειρία των ευρωπαϊκών συνόδων της κρίσης χρέους, όταν μεμονωμένες χώρες με πρώτη την Ελλάδα βρίσκονταν στο στόχαστρο της κριτικής, αυτή τη φορά ο
Νότος δεν στοχοποιήθηκε. Αν κάποιος δέχθηκε πίεση ήταν ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν, ο οποίος μάλιστα φέρεται να εξέφρασε την απορία «γιατί τον μισεί» ο Ολλανδός πρωθυπουργός. Ο ίδιος είχε απειλήσει με βέτο αν η χρηματοδότηση εξαρτάται από τον σεβασμό του κράτους δικαίου, το οποίο κατηγορείται ότι υπονομεύει με τις παρεμβάσεις του στη Δικαιοσύνη. Το βέτο απετράπη και ο προϋπολογισμός της Ε.Ε. συνδέθηκε με τον σεβασμό του κράτους δικαίου, καθώς προβλέπει έναν μηχανισμό που με ενισχυμένη πλειοψηφία θα λαμβάνει μέτρα σε περίπτωση παραβιάσεων. «Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της Ευρώπης που ο προϋπολογισμός συνδέεται με τους στόχους για το κλίμα και τον σεβασμό του κράτους δικαίου για τη χορήγηση χρηματοδότησης», δήλωσε ο κ. Μισέλ. Ηταν μία μάλλον βολική υποχώρηση για τον Ούγγρο πρωθυπουργό, καθώς η προεδρεύουσα του Συμβουλίου Αγκελα Μέρκελ υποσχέθηκε να επισπεύσει όσο μπορεί τη διαδικασία που εκκρεμεί εναντίον του.
Παραχωρήσεις, βέβαια, έγιναν πολλές. Επιστροφές πόρων στους δημοσιονομικά φειδωλούς, επιπλέον διασφαλίσεις για τον έλεγχο των επιχορηγήσεων. Εκτός από την έγκριση από την Επιτροπή και την επικύρωση με ενισχυμένη πλειοψηφία από τα κράτη-μέλη, σε περίπτωση που ακόμη και μία χώρα θεωρήσει ότι κάποιο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων δεν εκπληρώνεται θα μπορεί να ζητήσει εκ νέου εξέταση του φακέλου σε μία ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής. Τα όνειρα για επιπλέον κονδύλια για την έρευνα, τη χρηματοδότηση της πράσινης οικονομίας και την προστασία των συστημάτων υγείας διαψεύσθηκαν. Επίσης, το νέο πακέτο προβλέπει αναλογικά λιγότερες επιχορηγήσεις (390 δισ. ευρώ) και περισσότερα δάνεια (360 δισ.) από τις προτάσεις της Επιτροπής, τα οποία πρέπει βέβαια να αποπληρωθούν και αυξάνουν το δημοσιονομικό βάρος για τις χώρες με το μεγαλύτερο χρέος.
Είναι οι συμβιβασμοί που κατέστησαν όμως εφικτή την ιστορική συμφωνία. Πλέον, η ευθύνη περνάει στα κράτη-μέλη για την υλοποίηση – και με δεδομένο ότι το 70% των επιχορηγήσεων θα δια-τεθεί τα επόμενα δύο χρόνια στο πλαίσιο των εθνικών στρατηγικών σχεδίων, αρχίζει ήδη ο αγώνας για την αξιοποίηση αυτής της μοναδικής ευκαιρίας ανάκαμψης διά του εκσυγχρονισμού. Είναι το μεγαλύτερο στοίχημα που έχει να αντιμετωπίσει πλέον η ελληνική κυβέρνηση, και θα παιχθεί εντός έδρας.
* Η κ. Κατερίνα Σώκου είναι Nonresident Senior Fellow στο Atlantic Council.