Ποιος φανταζόταν τον Μάρτιο του 2020, σαν σήμερα, την ώρα που άρχιζαν να ακυρώνονται τα πάντα και να μπαίνουμε σε καραντίνα, ότι ένα χρόνο μετά θα ήμασταν ακόμη σε καραντίνα; Απολύτως κανένας. Τώρα όλοι συζητούν για τις συνέπειες στην οικονομία και στην κοινωνία στη μετά COVID εποχή. Κάποιοι έχουν ήδη βγάλει το ακρωνύμιο: PPSD, Post Pandemic Stress Disorder, μεταπανδημικό σύνδρομο. Πολύ λιγότεροι ασχολούνται με την τρέχουσα συνθήκη, τη ζωή των ανθρώπινων όντων μέσα στην πανδημία. Ισως επειδή όλοι θεωρούν αυτό το στάδιο ακόμη κάτι το παροδικό, το στιγμιαίο και ως εκ τούτου άνευ σημασίας, στο γενικότερο πλαίσιο. Μα δεν είναι στιγμιαίο. Εχει περάσει ένας χρόνος, κι έχουμε ακόμη μπροστά μας μήνες. Τουλάχιστον. Αξίζει να μιλήσουμε γι’ αυτό το θέμα, το οποίο για τις ανάγκες αυτού του άρθρου θα αποκαλέσουμε «το πρόβλημα του 10%». Είναι χρήσιμο να αναγνωρίζουμε ότι υπάρχει, για να ερμηνεύουμε καλύτερα όσα συμβαίνουν γύρω μας, και ας μην έχουμε ρεαλιστικές επιλογές για τη λύση του, πέραν μιας ολοκλήρωσης των εμβολιασμών κάποια στιγμή στο μέλλον ή κάποιου πιθανού μελλοντικού φαρμάκου.
Το πρόβλημα του 10% είναι ότι μέσα στην πανδημία οι περισσότεροι συνεχίζουμε να ζούμε και να κάνουμε αυτά που κάναμε και πριν, αλλά τα κάνουμε όλα λιγότερο, ή χειρότερα. Λειτουργούμε σε κάποιο βαθμό, δουλεύουμε, μιλάμε, αγκαλιαζόμαστε όσοι ζούμε με άλλους, αλλά δεν είναι το ίδιο, και δεν είναι το ίδιο για πολύ καιρό τώρα. Ολα είναι μονίμως, σταθερά, λίγο χειρότερα. Ας πούμε, κατά μέσον όρο, 10% χειρότερα. Είμαστε 10% λιγότερο συγκεντρωμένοι στη δουλειά· 10% λιγότερο δραστήριοι, 10% λιγότερο νηφάλιοι, 10% πιο κουρασμένοι, 10% πιο ευερέθιστοι, 10% πιο ευέξαπτοι. Ολα 10% χειρότερα· τουλάχιστον.
Σκεφτείτε λίγο το πώς ζείτε ένα χρόνο τώρα. Κακός ή διακοπτόμενος ύπνος, εφιάλτες, κούραση, νωχελικότητα, ραθυμία. Αλλος δεν μπορεί να συγκεντρωθεί πολύ καλά σε τίποτε, άλλη παθαίνει δύσπνοιες, ο ένας τσακώνεται πιο συχνά με τους λίγους ανθρώπους που βλέπει πια, μια άλλη κοιμάται σε κάθε ώρα της ημέρας που βρίσκει ευκαιρία.
Προφανώς, δεν περνάμε όλοι τα ίδια. Κάποιοι ζουν λίγο-πολύ όπως πριν, απλά με κομμάτια της ζωής τους περιορισμένα, κι όλα τα άλλα σχεδόν ίδια, ή μόνο λίγο χειρότερα. Αλλοι επηρεάζονται περισσότερο. Ανθρωποι ανάμεσά μας περνούν τις ημέρες τους σε μικρά ή ακατάλληλα σπίτια, χωρίς διέξοδο. Αυτοί που περνούν τις καραντίνες μόνοι νιώθουν τη μοναξιά τους να τους πνίγει, άνθρωποι που αναγκάζονται να κλειστούν με ανθρώπους που δεν αντέχουν ή δεν συμπαθούν καν, νιώθουν να πνίγονται αλλιώτικα. Οι έρευνες, λέει, δείχνουν ότι οι νέοι πιέζονται πολύ περισσότερο από τους μεγαλύτερους. Οτι οι γονείς πιέζονται πιο πολύ από τους άτεκνους. Και αυτοί που είχαν ήδη επιβαρυμένη ψυχική υγεία, βλέπουν την κατάστασή τους να χειροτερεύει ραγδαία.
Αυτά λένε οι έρευνες. Αλλά ποιες έρευνες; Τα περιοριστικά μέτρα έχουν επηρεάσει ακόμη και την ερευνητική διαδικασία στις κοινωνικές επιστήμες· οι ερευνητές προσπαθούν να βγάλουν συμπέρασμα με online ερωτηματολόγια και με το Zoom. Και, επιπλέον, και οι ερευνητές, όπως όλοι, πιέζονται και οι ίδιοι. Ζορίζονται. Κάνουν τη δουλειά τους λίγο χειρότερα.
Ή και οι άλλοι, αυτοί που βλέπετε στην τηλεόραση, οι υπεύθυνοι να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, οι επιστήμονες, οι πολιτικοί, οι νοσηλευτές και οι γιατροί, τα ίδια περνάνε. Είναι ράκη. Πτώματα στην κούραση, κουρέλια από τη διαρκή υπερένταση και τον μόνιμα ταραγμένο ύπνο. Εδώ και ένα χρόνο. Ολα χειρότερα.
Οι συνέπειες αυτού του πράγματος είναι αναμενόμενες, αλλά κάποιες είναι και αναπάντεχες. Προφανώς, ο αριθμός των Βρετανών NEETS (νέων που δεν εργάζονται, ούτε σπουδάζουν ούτε εκπαιδεύονται σε κάτι) εκτοξεύθηκε σε ύψη ρεκόρ το 2020. Αυτό είναι αναμενόμενο. Στις ΗΠΑ το 2020, όμως, είχαν 8% περισσότερους νεκρούς από τροχαία από ό,τι το 2019, παρά τις καραντίνες και την τηλεργασία, παρά το ότι ο κόσμος οδηγεί πια πολύ λιγότερο. Είναι επειδή οδηγούν χειρότερα.
Οι άνθρωποι πλέον δεν είμαστε ίδιοι όπως πριν. Εχουμε αλλάξει, είμαστε αλλιώτικοι. Οχι εντελώς άλλοι, αλλά το βλέπετε, είμαι σίγουρος, το αναγνωρίζετε στους εαυτούς σας. Θέλω να σας πω ότι το ίδιο ισχύει και για όλους τους άλλους. Για όλους τους ανθρώπους του κόσμου. Είμαστε όλοι χειρότερα, όχι όλοι πολύ πολύ, ας πούμε κατά μέσον όρο 10% χειρότερα. Και αυτό κανονικά δεν θα έπρεπε να είναι πρόβλημα. Δεν χάθηκε και ο κόσμος να ζοριστούμε λίγο, αντέχεται όταν αυτό κρατάει για λίγες εβδομάδες ή για δυο μήνες. Αλλά τώρα ξεπερνάμε τον ένα χρόνο. Αυτό που ζούμε, πια, δεν είναι ένα παροδικό διάλειμμα. Είναι μια εποχή. Είναι μια ολόκληρη περίοδος της ζωής μας. Υπολογίσιμο κλάσμα του χρόνου μας σε αυτή τη Γη. Για πολλούς, μια εποχή χαμένη. Για όλους, χειρότερη.