Δεν είναι η πρώτη φορά που η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, η 8η Μαρτίου, συνδέεται με τη βία και την κακοποίηση, όμως η αυριανή προμηνύεται πιο φορτισμένη. Ο κίνδυνος, δε, να ταυτίζεται από εδώ και πέρα ο εορτασμός με αναφορά σε κακοποιητικές συμπεριφορές κατά των γυναικών είναι ορατός. Με αυτόν τον τρόπο, θα συνεχίσουμε να λειτουργούμε με αντιστίξεις, να φωτίζουμε τα σκοτάδια, να αναδεικνύουμε τη θαρραλέα πλευρά, την ανάγκη «να σπάσει η σιωπή», να αποκαλυφθεί η βία, η διαρκής επιβολή του φόβου, της ενδοοικογενειακής τρομοκρατίας. Τα ποσοστά, όπως αποδεικνύεται, είναι πολύ μεγάλα και η πανδημία, με τη συνεπακόλουθη καραντίνα, εκτίναξε τον αριθμό των γυναικών που ζήτησαν βοήθεια, καταγγέλλοντας περιστατικά βίας.
Τι συμβαίνει όμως όχι με το κατ’ εξαίρεσιν (λόγω του εγκλεισμού) αλλά με το κατ’ εξακολούθησιν πρόβλημα; Από μια εφιαλτική ζωή που εξελίσσεται ως κανονικότητα, μέχρι τη στιγμή εκείνη που η γυναίκα αποφασίζει να εκτεθεί και να «εκθέσει» γεγονότα και πρόσωπα που τη μωλωπίζουν, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Σήμερα (στις 10 μ.μ.) και αύριο (στις 8 μ.μ.) η ΕΡΤ2 θα προβάλει δύο ντοκιμαντέρ της σκηνοθέτιδος Μαριάννας Οικονόμου, που λειτουργούν, ενδεχομένως, συμπληρωματικά. Σαν να δίνουν στην έννοια της κακοποίησης το σχήμα μιας γυάλινης σφαίρας που, περιστρεφόμενη, εμφανίζει τις διαφορετικές όψεις ενός κόσμου δυσβάστακτα οικείου. Η χωρίς ανάσα εξομολόγηση μιας νέας γυναίκας (εξαιρετικά κινηματογραφημένη, με λιτότητα και ευαισθησία) προκαλεί ανατριχίλες, όπως και οι αφηγήσεις άλλων γυναικών, σε κάποιο χωριό της Κρήτης. Η πρώτη μιλάει για την εμφανή βία, που έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή της και, ενδεχομένως, των παιδιών της. Η δεύτερη δεν έχει σημάδια στο σώμα, αλλά στην ψυχή. Η πρώτη πάλεψε με δαίμονες και τέρατα για να σταθεί στα πόδια της, η δεύτερη βρήκε το κουράγιο να συνεχίσει το σχολείο μαζί με την κόρη της, να αποφοιτήσει και να δώσει εισαγωγικές μαζί της και με τη δική της παρότρυνση. Βρήκε στήριγμα στα τέσσερα παιδιά της για να συνεχίσει τον βηματισμό που νοοτροπίες, βαθιά ριζωμένες στην κοινωνία και στην οικογένεια, της είχαν στερήσει.
Συγκρίνονται οι δύο περιπτώσεις; Οχι στην πορεία ζωής, αλλά στο αποτέλεσμα, ναι, συγκρίνονται. Βγήκαν και οι δύο γυναίκες στην επιφάνεια από βέβαιο πνιγμό. Βυθίστηκαν σε σκοτεινά νερά και είχαν τη δύναμη να αναδυθούν, να κολυμπήσουν ώς τη στεριά και να δημιουργήσουν μικρές εστίες θάρρους και επιμονής. Και όχι μόνον αυτό· άπλωσαν και τα χέρια τους, σαν κρίκους μιας αλυσίδας που ενώνει, δυναμώνει, πολλαπλασιάζει τη λύση, αφήνοντας πίσω το αδιέξοδο.
Πριν από 35 χρόνια, η Γερμανίδα σκηνοθέτις και συγγραφέας Χέλκε Ζάντερ, μία από τις ηγετικές μορφές του φεμινιστικού κινήματος στη χώρα της, απέσπασε τη Χρυσή Αρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου για τη μικρού μήκους ταινία της «Από τις αναφορές των ομάδων ασφαλείας και περιπολίας – αρ. 1». Θέμα της, μια μητέρα που σκαρφαλώνει με δύο μικρά παιδιά πάνω σ’ ένα γερανό και απειλεί να πηδήξει εάν δεν της εξασφαλίσουν μέχρι το βράδυ ένα σπίτι που να μπορεί να το πληρώνει. Η Ζάντερ είχε αλιεύσει την είδηση από τον γερμανικό Τύπο. Και σκέφτηκε: «Μια γυναίκα που ανεβαίνει σε γερανό για να διεκδικήσει το δίκιο της, έχει σίγουρα σοβαρό λόγο για να το κάνει».
Κάπως έτσι, οι δύο ηρωίδες της Μαριάννας Οικονόμου, ένα κράμα απελπισίας και τόλμης, διεκδίκησαν, χωρίς, όμως, κανένα θόρυβο και δημοσιότητα, τα δικά τους τετραγωνικά, το δικό τους «σπίτι». Δεν απείλησαν, αλλά αντίκρισαν το κενό κάτω από τα πόδια τους. Τη λύση, στην περίπτωσή τους, την έδωσε το νομικό πλαίσιο, στην πρώτη γυναίκα, και η οικογένεια, στενή και ευρύτερη, στη δεύτερη. «Ετσι προχωρούν τα πράγματα, λίγο λίγο, σε δόσεις. Με τα πόδια στη γη και το κεφάλι στα σύννεφα», έλεγε η Ζάντερ. Πραγματικότητα και ουτοπία, εφιάλτης που γίνεται ρουτίνα και αφύπνιση της συνείδησης, αγωνία, πόνος (και σωματικός) και η ανάγκη/επιθυμία διαφυγής. Η σημερινή πραγματικότητα μοιάζει να είναι πιο σκληρή και αμείλικτη από εκείνην, των δεκαετιών του ’70 και του ’80, που περιγράφει η Ζάντερ. Ομως, πλέον, τώρα, κάθε μέρα του χρόνου δεκάδες γυναίκες κερδίζουν την αυτονομία τους, δηλαδή την αξιοπρέπειά τους. Αύριο, 8 Μαρτίου, θα είναι απλώς μία ακόμη τέτοια μέρα.