Η Ιστορία φτιάχνεται μια μέρα τη φορά και με αναρίθμητες ανθρώπινες πράξεις. Δεν γράφεται όμως έτσι, και πολύ περισσότερο δεν διαβάζεται έτσι. Η πλειονότης ημών γνωρίζει μόνο τους «σταθμούς» της Ιστορίας, κάποια γεγονότα που θεωρούνται κομβικά και συμπυκνώνουν μια ιδιαίτερα πολύπλοκη εξέλιξη.
Ο τρόπος ανάγνωσης της Ιστορίας δημιουργεί ψευδαισθήσεις. Η πρώτη έχει να κάνει με τη νομοτέλεια της προόδου. Η ανθρώπινη ιστορία παρουσιάζεται σαν γραμμική εξέλιξη και δημιουργείται η εντύπωση ότι φθάσαμε μέχρις εδώ μέσα από μια αλληλουχία επιτυχιών. Κάποιος εφηύρε τον τροχό, μετά ένας άλλος έφτιαξε το κάρο, αργότερα ένας τρίτος έκανε τις αυτοκινητάμαξες, τον 18ο αιώνα κάναμε τις ατμομηχανές και… «δείτε τι ωραία αυτοκινούμενα οχήματα έχουμε σήμερα». Δεν είναι έτσι. Η Ιστορία φτιάχνεται κυρίως με αποτυχίες, ασχέτως αν γράφεται με τις επιτυχίες.
Η δεύτερη ψευδαίσθηση είναι του στιγμιαίου. Διαβάζουμε τη σύνοψη της Ιστορίας και νομίζουμε ότι συνοπτικώς συνέβησαν όλα. Oμως χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια θεωρητικών δοκιμών και λαθών, θρησκευτικών δοξασιών κ.λπ. για να φθάσουμε στις τρεις θεμελιώδεις αρχές του Ιπποκράτη, που είναι η βάση της επιστημονικής ιατρικής: κλινική παρατήρηση, εμπειρία και ορθολογισμός. Κατόπιν έπρεπε να περάσουν πολλοί αιώνες για να ξεπεράσουμε την ιπποκρατική θεωρία περί ασθένειας και να φθάσουμε το 1546 στον Τζιρόλαμο Φρακαστόρο, που είδε ότι οι λοιμώδεις νόσοι προκαλούνται από μικροσκοπικά σωματίδια· «σπόρια». Διακόσια και πλέον χρόνια μετά, το 1794, ο Eντουαρντ Τζένερ έκανε τους πρώτους εμβολιασμούς, και μόλις τον 20ό αιώνα βρέθηκαν τα εμβόλια για πολλές ασθένειες. Η επιτυχία στην καταπολέμηση των μολυσματικών ασθενειών δεν έγινε με αυτόματο και στιγμιαίο τρόπο, όπως υπονοούν οι παραπάνω γραμμές. Η παραπάνω εξαιρετικά ελλειμματική σύνοψη της Ιστορίας κρύβει πολλά και για την καταπολέμηση των μολυσματικών ασθενειών. Τις θεωρίες που προτάθηκαν και αποδείχθηκαν λάθος, τις πρακτικές (όπως οι αφαιμάξεις) που εφαρμόστηκαν ματαίως και, το κυριότερο, κρύβει την αγωνία και τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων. Oμως, ολόκληρη αυτήν την ιστορία τη ζήσαμε εμείς σε ενάμιση χρόνο. Από την εμφάνιση ενός ιού στην Κίνα μέχρι το ραντεβού για τον εμβολιασμό, που μας έρχεται με sms, έγιναν πολλά. Λάθος πρακτικές προτάθηκαν, άνθρωποι ταλαιπωρήθηκαν και πέθαναν. Ωστόσο είναι η πρώτη φορά που η καταπολέμηση ενός ιού γίνεται σε ζωντανή μετάδοση. Καθημερινώς βλέπουμε το θανατολόγιο του ΕΟΔΥ και καθημερινώς παρακολουθούμε στα παράθυρα της τηλεόρασης το αναγκαίο και πολύ φυσιολογικό επιστημονικό brainstorming.
Επειδή στην κοινωνία του θεάματος το «χάπι εντ» έρχεται το πολύ σε δύο ώρες, δημιουργήθηκε σε πολλούς μια ψευδαίσθηση ανικανότητας της επιστημονικής κοινότητας (εκφράστηκε ως «οι ειδικοί πότε λένε το ένα και πότε το άλλο») και πολλάκις το θαύμα της παραγωγής εμβολίου σε ένα μόλις χρόνο επισκιάστηκε από την κουβέντα για τις ελάχιστες παρενέργειες που μπορεί να εμφανιστούν.
Σε αυτήν τη συμπυκνωμένη περιπέτεια, όμως, δεν πρέπει να ξεχάσουμε τα ουσιαστικά: το θαύμα της παραγωγής του εμβολίου σε ένα έτος και το ακόμη πιο αόρατο θαύμα της διανομής του, τουλάχιστον στις χώρες της Δύσης. Υπάρχει προς συζήτηση ένα τεράστιο θέμα για την πρόσβαση σε αυτό από ανθρώπους υπανάπτυκτων χωρών, αλλά αυτή η συζήτηση είναι πολιτική και έπεται…