Τη δράση στην ταινία «Ασπρο πάτο» του Τόμας Βίντερμπεργκ πυροδοτεί η εξής σκηνή: Μάρτιν, καθηγητής Ιστορίας σε Γυμνάσιο της Δανίας, δείχνει στους μαθητές την πίσω πλευρά τριών φωτογραφιών. Τα πρόσωπα τα κρατά κρυμμένα. Η φωτογραφία Νο 1 κρύβει έναν αλκοολικό και μεγάλο λάτρη των πούρων. Η φωτογραφία Νο 2 κρύβει κάποιον που είναι γνωστός και για την αγάπη του για τα κοκτέιλ – ιδιαίτερα εκείνα που συνδύαζαν τζιν και μαρτίνι. Η φωτογραφία Νο 3 κρύβει έναν τύπο που δεν είχε εθιστικές συνήθειες, δεν του άρεσε το αλκοόλ ούτε και το κάπνισμα, ενώ είχε, έτσι δήλωνε τουλάχιστον, καλλιτεχνικές κλίσεις. «Ποιον θα επιλέγατε για άντρα της αδελφής σας;» ρωτάει τους μαθητές του ο Μάρτιν. Η απάντηση προφανής: το νούμερο 3. Η πρώτη φωτογραφία ήταν του Ουίνστον Τσώρτσιλ, η δεύτερη του Φραγκλίνου Ρούζβελτ και η τρίτη του… Αδόλφου Χίτλερ. Ναι, αλήθεια! «Ο κόσμος δεν είναι ποτέ αυτό που περιμένεις», όπως λέει ο Μάρτιν στους μαθητές του, εισπράττοντας τον ενθουσιασμό τους για το ανατρεπτικό μάθημα.
Δεν είναι πως λείπουν εκπαιδευτικοί σαν τον Μάρτιν στην Ελλάδα. Το ενδιαφέρον στην περίπτωσή του είναι πως ο Μάρτιν «αναγεννήθηκε» έπειτα από μία συνάντηση που είχε με τους μαθητές του και τους γονείς τους, κατά την οποία –σε απόλυτη ηρεμία– αντιμετώπισε τα αγωνιώδη βλέμματά τους, που του έλεγαν ότι το μάθημά του ήταν ανεπαρκές και πως δεν τους βοηθούσε για να εισαχθούν σε κάποιο από τα απαιτητικά ΑΕΙ της χώρας.
Οχι, δεν είναι το ζήτημα η απουσία θεσμικής, κρατικά εποπτευόμενης, αξιολόγησης στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Η οποία και θα λειτουργεί ως φάρμακο για τις στρεβλώσεις. Αλλωστε, οι συνεχείς αναβολές της αξιολόγησης, παρά τους νόμους που ψηφίζονται εδώ και δύο δεκαετίες, έχουν ενισχύσει την αμφιβολία για την επιτυχία όποιας καινούργιας προσπάθειας. Οι αντιδράσεις των συνδικαλιστών είναι πάντα οξείες και πολλοί θεωρούν ότι και τώρα η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως φέρνει μια light αξιολόγηση, ελπίζοντας πως θα πείσει τον κλάδο να παρακούσει την ΟΛΜΕ και τη ΔΟΕ.
Η ουσία είναι πως στο ελληνικό δημόσιο σχολείο απουσιάζει το πλαίσιο των δομημένων σχέσεων – αρμοδιοτήτων, στο οποίο όταν κάτι διαταραχθεί (π.χ. ένας μέτριος εκπαιδευτικός) θα υπάρξει αυτόματα αντίδραση για διόρθωση. Οι εκπαιδευτικοί συνήθως απογοητεύονται μετά τα πρώτα χρόνια του ενθουσιασμού, οι μαθητές προσπαθούν να ανταποκριθούν στα μαθήματα με βάση τις κλίσεις και τις αντοχές τους, οι γονείς νοιάζονται επιδερμικά για την εκπαίδευση του παιδιού, εστιάζοντας στις βαθμολογικές του επιδόσεις. Οι εξαιρέσεις υπάρχουν αλλά είναι λίγες και οι εκπαιδευτικοί συνθλίβονται από τον κομματισμό που έχει δηλητηριάσει το δημόσιο σχολείο και την ήσσονα προσπάθεια των περισσοτέρων.
Στο τέλος της ταινίας οι απόφοιτοι αγκαλιάζουν τον Μάρτιν και τον πετούν με ενθουσιασμό ψηλά. Εκείνος τους ανταμείβει με έναν χορό, επιβεβαιώνοντας πως ο κόσμος δεν είναι ποτέ αυτό που περιμένουν.