Την επόμενη φορά που θα παίξει ο Στέφανος Τσιτσιπάς με τον Ισπανό τενίστα Ραφαέλ Ναδάλ, εσείς με ποιον θα είστε;
Είχα γράψει πρόσφατα σε αυτόν εδώ τον χώρο ότι οι ταυτότητες που διαμορφώνουμε πλέον ως άτομα είναι πολύ πιο περίπλοκες από ό,τι παλιά και ότι τα κριτήρια με τα οποία κρίνουμε και αξιολογούμε τον κόσμο έχουν αλλάξει. Το αν μια αθλήτρια είναι Ελληνίδα ή ξένη παραμένει σημαντικό κριτήριο για το αν θα επιλέξουμε να ενδιαφερθούμε και να υποστηρίξουμε την προσπάθειά της -ίσως το σημαντικότερο, ακόμα- αλλά πλέον δεν είναι το μόνο. Υπάρχουν κι άλλα.
Ο Στέφανος Τσιτσιπάς είναι ήδη ο καλύτερος τενίστας που έχει βγάλει ποτέ αυτή η χώρα, οπότε πολύ λογικά πολλοί Έλληνες πλέον παρακολουθούμε τους αγώνες του με ενδιαφέρον και πανηγυρίζουμε με τις νίκες του. Αλλά τις προάλλες ξάφνιασε πολλούς με μερικές παλαβές αναρτήσεις στις οποίες ουσιαστικά μας ανακοίνωνε ότι ανήκει στην πολυσυζητημένη κατηγορία των «ψεκασμένων». Με μια συνέντευξη-απάντηση, δε, επιβεβαίωνε την απόλυτη άγνοιά του για το τι είναι και πώς λειτουργούν τα εμβόλια και για το τι είναι η πανδημία που σαρώνει τον κόσμο εδώ και είκοσι μήνες, καθώς και κάμποση αφέλεια για το τι ζουν και πώς σκέφτονται οι οπαδοί του, πού πάει ο κόσμος γενικότερα και ποιο είναι το χρέος οποιουδήποτε φέρει δημόσιο λόγο. Ως πολύ νέος άνθρωπος και με συγκεκριμένη, περιοριστική εικόνα του κόσμου ο Τσιτσιπάς δικαιούται πολλά ελαφρυντικά, βεβαίως, αλλά από την άλλη στην εποχή μας όλο και λιγότεροι έχουμε την υπομονή ή τη σύνεση να αποδώσουμε τέτοια ελαφρυντικά εύκολα σε όσους τα δικαιούνται. Οπότε, αίφνης, να άλλο ένα παράδειγμα της πολυπλοκότητας των κριτηρίων που χρησιμοποιούμε για να αξιολογούμε δημόσια πρόσωπα πλέον: μετά από αυτές τις δηλώσεις θα τον υποστηρίξετε τον Τσιτσιπά στον επόμενο αγώνα του; Κι αν ναι, θα τον υποστηρίξετε με την ίδια ζέση όπως πριν; Σας ενδιαφέρει πλέον το ίδιο το πώς θα τα πάει στο US Open σε λίγες ημέρες; Να σας μεταφέρω και μια άλλη δήλωση: «Η μόνη διέξοδος από τον εφιάλτη της Covid είναι το εμβόλιο. Είναι υποχρέωσή μας ως ανθρώπινα όντα να το κάνουμε». Την έκανε ο Ραφαέλ Ναδάλ τον περασμένο Απρίλιο. Αν παίξουν στο US Open οι δυο τους, λοιπόν, εσείς με ποιον θα είστε; Με αυτόν που υιοθετεί την κοινωνικά υπεύθυνη στάση, που εμπιστεύεται την επιστημονική γνώση και χρησιμοποιεί τον δημόσιο λόγο του με υπευθυνότητα και ωριμότητα, ή με τον άλλο που χρησιμοποιεί το δημόσιο λόγο του για να γράφει αντιεπιστημονικές αρλούμπες, αλλά είναι Έλληνας;
Όμως αυτό δεν είναι ένα άρθρο για το πώς μπορεί να πάθει ένας τενίστας «cancel». Όπως έγραφα και στο άλλο άρθρο, τα κριτήριά μας έχουν γίνει πολύπλοκα. Το παράδειγμα του τένις είναι πολύ χρήσιμο για να δείξει αυτή την πολυπλοκότητα. Και θα σας εξηγήσω παρακάτω το γιατί.
Ο Στέφανος Τσιτσιπάς δεν είναι ο μόνος «ψεκασμένος» τενίστας στον κόσμο του επαγγελματικού τένις. Ίσα ίσα. Η πανδημία έχει επηρεάσει πάρα πολύ το άθλημα και, παρ’ όλες τις προσπάθειες, τα μέτρα και τις «φούσκες» που επινόησαν κατά καιρούς οι υπεύθυνοι, η Covid έχει κάνει την εμφάνισή της και εκεί. Και, ανάμεσα στα κρούσματα, τις αναβολές και τις αναταραχές, την εμφάνισή τους έχουν κάνει και ασυνήθιστα πολλοί αρνητές του εμβολιασμού. Η βρετανή Τζοάνα Κόντα, που είχε φτάσει μέχρι το νούμερο 4 της παγκόσμιας κατάταξης, ήταν ανεμβολίαστη, κόλλησε στο Γουίμπλεντον και αρρώστησε βαριά. Έχασε το Γουίμπλεντον, έχασε και τους Ολυμπιακούς Αγώνες, έμεινε είκοσι μέρες άρρωστη και δύο μήνες εκτός δράσης, και τώρα είναι στο νούμερο 41 της παγκόσμιας κατάταξης. Η αθλήτρια αυτή υπέφερε, το αν θα επανέλθει ποτέ στην προηγούμενη αγωνιστική της κατάσταση δεν είναι ακόμα γνωστό, αλλά όταν μετά την περιπέτειά της ρωτήθηκε αν, τώρα που ξέρει πώς είναι να περνάς Covid, θα κάνει το εμβόλιο, απάντησε «θα δούμε» και «τώρα δεν χρειάζεται επειδή μόλις το πέρασα αλλά όταν έρθει η ώρα θα το σκεφτώ». Οπότε δεν είναι μόνο ο Τσιτσιπάς. Από ό,τι φαίνεται στον κόσμο του τένις υπάρχει ισχυρό αντιεμβολιαστικό ρεύμα, για λόγους άγνωστους σε εμένα. Ο διασημότερος εκφραστής του ρεύματος αυτού, δε, είναι και ο καλύτερος όλων: το νούμερο ένα του κόσμου, ένας από τους καλύτερους τενίστες όλων των εποχών, ο Νόβακ Τζόκοβιτς. Ο οποίος, μάλιστα, δεν είναι απλά κατά του εμβολίου για την Covid -είναι κατά όλων των εμβολίων, οπαδός παλαβών «εναλλακτικών» θεραπειών, ένας κανονικός, παραδοσιακός «ψεκασμένος». Μεταξύ άλλων, ο Τζόκοβιτς είχε διοργανώσει ένα πολυσυζητημένο τουρνουά στη Σερβία την περίοδο των παγκόσμιων λοκντάουν, όταν όλοι οι άλλοι αγώνες είχαν σταματήσει, το οποίο τουρνουά τελικά διακόπηκε γιατί σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες κόλλησαν Covid. Συμπεριλαμβανομένου και του Τζόκοβιτς.
Είπαμε, όμως, ότι αυτό δεν είναι ένα άρθρο για την Covid και το τένις, αλλά για την πολυπλοκότητα των κριτηρίων. Που έρχεται η πολυπλοκότητα;
Το τένις είναι ένα από τα πιο ανορθόδοξα αθλήματα στον κόσμο, ως προς το οικονομικό του κομμάτι. Είναι αρκετά δημοφιλές για ατομικό σπορ, οπότε υπάρχουν αρκετά χρήματα στη συγκεκριμένη «αγορά», αλλά τα χρήματα αυτά διανέμονται με πολύ προβληματικό τρόπο. Πολύ λίγα από αυτά τα χρήματα πάνε στους τενίστες και τις τενίστριες, και ελάχιστοι εισπράττουν τη συντριπτική πλειοψηφία των «βραβείων» στα τουρνουά. Οι περισσότεροι εισπράττουν ελάχιστα ή τίποτε. Ένα πρόσφατο άρθρο των New York Times αναλύει το πώς λειτουργεί η αγορά και αποκαλύπτει ότι μόνο οι καλύτεροι 100 τενίστες και 100 τενίστριες στον κόσμο μπορούν πραγματικά να βγάζουν αρκετά χρήματα για να ζήσουν. Αυτοί που φτάνουν στο τοπ-20 μπορούν να βγάζουν πραγματικά πολλά χρήματα, και λίγες δεκάδες άλλοι μπορούν να βγάζουν αρκετά για να πληρώνουν τους προπονητές τους και τα ταξίδια τους (γιατί οι τενίστες αυτά τα πράγματα τα πληρώνουν από την τσέπη τους), αλλά οι χιλιάδες υπόλοιποι δεν τα βγάζουν πέρα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να προπονούνται εξίσου αποτελεσματικά, να μην μπορούν να ταξιδεύουν σε εξίσου πολλά τουρνουά (ή ακόμα και να τρέφονται υγιεινά) και, έτσι, να μην έχουν καμία ελπίδα να φτάσουν όσους βρίσκονται πιο ψηλά. Αυτή είναι και η εξήγηση για το ότι πολλοί επαγγελματίες τενίστες και τενίστριες (και από την Ελλάδα) προέρχονται από ευκατάστατες οικογένειες που τους στηρίζουν οικονομικά στα πρώτα χρόνια της καριέρας τους. Σήμερα ένα φτωχό παιδί με πολύ ταλέντο είναι εντελώς αδύνατο να φτάσει σε υψηλό επίπεδο στο επαγγελματικό τένις χωρίς σοβαρή οικονομική στήριξη από κάπου. Κι αυτή είναι μία κατάσταση που κάποιοι προσπαθούν να αλλάξουν.
Υπάρχουν, λοιπόν, δύο στρατόπεδα στον κόσμο του τένις. Το ένα αποτελούν οι τενίστες που θέλουν να μείνει η κατάσταση ως έχει. Τα πολλά λεφτά να πηγαίνουν στους λίγους πολύ καλούς, και πιο κάτω οι υπόλοιποι να παλεύουν για τα εισιτήρια του επόμενου τουρνουά. Το άλλο στρατόπεδο αποτελούν κάποιοι τενίστες που θέλουν να καταπολεμήσουν την ανισότητα και να ανοίξουν την πίτα σε περισσότερους τενίστες.
Και τώρα έρχεται η πολυπλοκότητα.
Στο στρατόπεδο αυτών που θέλουν τα πράγματα να μείνουν ως έχουν, πρωτοστατούν δύο πασίγνωστα ονόματα: του Ραφαέλ Ναδάλ και του Ρότζερ Φέντερερ. Στο στρατόπεδο αυτών που θέλουν να ανοίξει η πίτα και να διαφυλάσσονται τα δικαιώματα των αθλητών με καλύτερο τρόπο, ηγείται με συνδικαλιστική ζέση και αγωνιστικό σθένος ένας άλλος: ο Νόβακ Τζόκοβιτς.
Τώρα με ποιον είστε;
Είμαστε όλοι όντα με μπερδεμένες ταυτότητες, διαφορετικές προτεραιότητες και έντονο συναισθηματικό κόσμο που καθοδηγεί τις αποφάσεις και τις προτιμήσεις μας. Μερικές φορές οι προτιμήσεις είναι απλές (ποιός θέλει να ξαναπαρακολουθήσει ένα βιαστή να παίζει στο θέατρο) αλλά άλλες περιπτώσεις είναι πιο περίπλοκες. Το ερώτημα της πρώτης γραμμής του άρθρου γίνεται πιο θολό (μέχρι τουλάχιστο να μάθουμε τις απόψεις και του Στέφανου Τσιτσιπά για το συνδικαλισμό) αλλά, βέβαια, το νόημα όλων αυτών δεν είναι τόσο το πώς θα αποφασίσουμε ποιον τενίστα θα υποστηρίζουμε -ασφαλώς ένα από τα πιο ασήμαντα και ανούσια ερωτήματα σε έναν κόσμο που καίγεται- αλλά το να αναγνωρίσουμε αυτή την εξελικτική διαδικασία που εκτυλίσσεται μέσα μας και που, τελικά, διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, και μας αλλάζει. Από αυτή την άποψη, κάθε αποκάλυψη του #metoo και κάθε παλαβό tweet δημόσιων προσώπων χρησιμεύει ως καύσιμο γι’ αυτή την εξελικτική διαδικασία, ως λιθαράκι στη διαμόρφωση της πολύπλοκης ατομικής ταυτότητας του καθενός και της καθεμιάς μας.
Τούτων δοθέντων, ας ελπίσουμε, τουλάχιστο, η Μαρία Σάκκαρη να έχει κάνει το εμβόλιο.