Το αυτοκίνητό μου το αγόρασα λίγους μήνες πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Έχει καταγωγή από την Ιαπωνία και είναι μικροσκοπικό σε μέγεθος, σα μαύρο βότσαλο, μα ήταν το πρώτο “μεγάλο” πράγμα που αγόρασα με τα δικά μου λεφτά. Το κράτησα τόσο πολλά χρόνια κυρίως για δύο λόγους: πρώτον επειδή δεν με ενδιαφέρουν πολύ τα αυτοκίνητα ως σύμβολο ταυτότητας ή ως χόμπι και, δεύτερον, επειδή πηγαίνει ακόμα ανέλπιστα καλά, με κουβαλάει με ασφάλεια και χωρίς βλάβες, προβλήματα, πολλά έξοδα, γκρίνιες και απρόοπτα. Eπιπλέον, επειδή τόσα χρόνια μετά, έχει εξελιχθεί σε κάτι άλλο: σε ένα απλό καθημερινό εργαλείο που δε με πειράζει κι αν το κοπανήσω και λιγάκι σε ένα πεζοδρόμιο. Aπό το ακριβότερο πράγμα στο οποίο επένδυσα όλες μου τις οικονομίες, έχει μετατραπεί σε ένα αντικείμενο οικείο και καθημερινό. Με τα παιδιά του έχουμε βγάλει όνομα: ο λουκουμάς.
Τώρα, όμως, οι εποχές έχουν αλλάξει. Μπορεί να πηγαίνει ακόμα καλά, αλλά στην πάροδο των χρόνων οι άνθρωποι που καλείται να κουβαλήσει ο λουκουμάς έχουν αυξηθεί σε αριθμό (από έναν σε δύο και μετά σε τρεις και μετά σε τέσσερις) και, μάλιστα, κάποιοι από αυτούς, οι πιο καινούργιες, αυξάνονται ραγδαία και σε μέγεθος. Με αποτέλεσμα να μην μας χωράει όλες και όλους και πολύ άνετα πια. Σιγά σιγά έρχεται η ώρα να αντικατασταθεί. Κι έτσι άρχισα να κάνω μια έρευνα, να βλέπω τι είναι τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν σήμερα, πώς μοιάζουν αυτά τα ηλεκτρικά, τι είδη υβριδικών υπάρχουν, τι γκάτζετς έχουν όλα αυτά μέσα, ποια είναι αυτά που θα μας εξυπηρετούσαν καλύτερα (για παράδειγμα τα ηλεκτρικά δεν μας κάνουν, όχι μόνο επειδή είναι ακόμη αρκετά ακριβά αλλά επειδή, όπως οι περισσότεροι Έλληνες, παρκάρουμε το αυτοκίνητό μας στο δρόμο, άρα θα ήταν αδύνατο να το φορτίσουμε -ένα θέμα που δεν συζητιέται αρκετά) και κατέληξα σε κάποια συμπεράσματα και μετά βγήκα προς αναζήτηση ενός νέου. Κι εδώ έρχομαι στο θέμα του σημερινού άρθρου.
Δεν ξέρω αν έχετε προσπαθήσει να επισκεφτείτε αντιπροσωπίες αυτοκινήτων τώρα τελευταία. Αν ναι, θα έχετε διαπιστώσει κάτι ενδιαφέρον: δεν υπάρχουν αυτοκίνητα. Τίποτε. Κανένα. Αν βρείτε έναν πωλητή και τον ρωτήσετε (είναι σχεδόν όλοι άνδρες) “τι αυτοκίνητα έχετε ετοιμοπαράδοτα” θα σας απαντήσει “τίποτε. Κανένα”. Και λέω “αν βρείτε” γιατί δεν είναι και σίγουρο ότι θα βρείτε. Με τη γυναίκα μου τις προάλλες περιφερόμασταν για αρκετή ώρα σε μια μεγάλη έκθεση αυτοκινήτων στα βόρεια προάστια χωρίς να συναντήσουμε κανέναν, μέχρι που βρήκαμε έναν κύριο να κάθεται μόνος σε ένα γραφείο, ο οποίος απαντούσε σε όλες τις ερωτήσεις μας με το βλέμμα που έλεγε “τι νόημα έχει;”. Σε όλες τις αντιπροσωπείες που ρωτήσαμε μας είπαν ότι χρόνος παράδοσης για ένα αυτοκίνητο που θα παραγγελθεί τώρα κυμαίνεται από 6 μήνες το λιγότερο μέχρι πάνω από ένα χρόνο για τα πιο δημοφιλή μοντέλα. Υπάρχουν κάποιες μεμονωμένες εξαιρέσεις (κυρίως σε μοντέλα που δεν θέλουν πολλοί) αλλά η κατάσταση για τα μεσαίου μεγέθους και μεσαίου κόστους αυτοκίνητα είναι αυτή. Το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο που η “Αυτοκίνηση”, η ετήσια έκθεση αυτοκινήτου που γίνεται κάθε χρόνο και η οποία ήταν προγραμματισμένο να γίνει την περασμένη εβδομάδα, αναβλήθηκε για το 2022, καθώς οι αντιπρόσωποι δεν θα είχαν αρκετά νέα αυτοκίνητα να δείξουν.
Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και η αιτία του, όπως ίσως έχετε διαβάσει, είναι η έλλειψη που υπάρχει στην αγορά των ηλεκτρονικών τσιπ. Αντίθετα με το λουκουμά, τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν σήμερα είναι πρακτικά κομπιούτερ με ρόδες, οπότε χρειάζονται πολλά τσιπάκια για να λειτουργήσουν. Και δεν μπορούν να τα βρουν πια. Είναι η ίδια αιτία που ευθύνεται για το ότι ήταν τόσο δύσκολο να βρει κανείς διαθέσιμο Playstation 5 ή ΧΒΟΧ, και έχει πλήξει όλες τις κατηγορίες προϊόντων που χρειάζονται τσιπάκια -δηλαδή σχεδόν όλα τα προϊόντα, πια, από τα κινητά τηλέφωνα μέχρι τα πλυντήρια, τις ηλεκτρικές σκούπες και τα πιεσόμετρα.
Ο λόγος που υπάρχει αυτή η έλλειψη, βεβαίως, είναι η πανδημία. Κατά τη διάρκεια των lockdown αυξήθηκε θεαματικά η ζήτηση για ηλεκτρονικές συσκευές, κι αυτό σε κάποιες περιπτώσεις επηρέασε την εφοδιαστική αλυσίδα του κλάδου, που αποδείχτηκε εξαιρετικά ευαίσθητη. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες, που περίμεναν ότι η ζήτηση για καινούργια αυτοκίνητα θα καταρρεύσει, μείωσαν πολύ τις παραγγελίες τους σε ηλεκτρονικά συστήματα από τους προμηθευτές τους. Όμως τα τολμηρά μέτρα των κυβερνήσεων για την προστασία των εργαζομένων κατά τη διάρκεια της πανδημίας είχαν ως αποτέλεσμα η ζήτηση για αυτοκίνητα να μειωθεί λιγότερο από ό,τι νόμιζαν οι εταιρείες, και να επανέλθει σε υψηλά επίπεδα πολύ γρήγορα, καθώς οι οικονομίες ξανάνοιγαν. Με αποτέλεσμα τώρα να μην μπορούν να φτιάξουν αρκετά αυτοκίνητα για να ανταποκριθούν, επειδή δεν μπορούν να εξασφαλίσουν αρκετά ηλεκτρονικά συστήματα από τους προμηθευτές τους, επειδή δεν είχαν παραγγείλει αρκετά τσιπ.
Πρόκειται για ένα πρόβλημα, μάλιστα, που δεν διορθώνεται εύκολα. Η κατασκευή ηλεκτρονικών τσιπ είναι εξαιρετικά περίπλοκο πράγμα. Εταιρείες όπως η Nvidia, η Intel ή η Apple σχεδιάζουν τα δικά τους ηλεκτρονικά συστήματα, αλλά την κατασκευή τους την αναλαμβάνουν άλλες εταιρείες που έχουν ειδικά κατάλληλα εργοστάσια, τα μόνα μέρη στον κόσμο που μπορούν να εξασφαλίσουν τις απίστευτα απαιτητικές προδιαγραφές που χρειάζονται για να κατασκευαστούν αυτές οι θαυματουργές πλακέτες πυριτίου. Παλιά υπήρχαν πολλές τέτοιες εταιρείες (το 2000 υπήρχαν περίπου 30) αλλά όσο περνούσαν τα χρόνια και οι απαιτήσεις για πιο γρήγορους ηλεκτρονικούς επεξεργαστές αυξάνονταν, η διαδικασία της παραγωγής των ηλεκτρονικών τσιπ γινόταν όλο και πιο απαιτητική και τεχνικά δύσκολη, με αποτέλεσμα σήμερα να έχουν απομείνει μόνο δύο εταιρείες που να κάνουν αυτή τη δουλειά σε μεγάλη κλίμακα: η ταϊβανέζικη TSMC και η Κορεάτικη Samsung. Τώρα που υπάρχει το πρόβλημα και αυτές και άλλες εταιρείες επενδύουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια για την ανάπτυξη νέων εργοστασίων (“Fabs” αποκαλούνται), αλλά αυτή δεν είναι μια απλή διαδικασία. Η ανάπτυξη ενός fab χρειάζεται πολλά χρόνια και εξαιρετικά εξειδικευμένο προσωπικό. Η Ευρώπη, πολύ καθυστερημένα, έχει αρχίσει να το ψάχνει το θέμα -και για γεωπολιτικούς λόγους, για να μην εξαρτάται από δυο χώρες της Ασίας για κάτι τόσο κρίσιμο-, ενώ αμερικανική Intel έχει αρχίσει να κατασκευάζει δυο νέα “fabs” στην Αριζόνα με κόστος $20 δισ. δολάρια, τα οποία όμως δεν πρόκειται να αρχίσουν να βγάζουν τσιπάκια πριν από το 2024.
Γενικά το πρόβλημα με την έλλειψη των τσιπ και των χιλιάδων προϊόντων που τα χρειάζονται δεν αναμένεται να ξεπεραστεί σε κάποιο βαθμό πριν από τα μέσα του 2022 τουλάχιστον, κι αυτό θα έχει πολλές συνέπειες, από το να μην μπορείτε να βρείτε το λάπτοπ ή την τηλεόραση που χρειάζεστε την Black Friday μέχρι να κλείσουν εργοστάσια σε μεγάλες βιομηχανικές χώρες.
Το δικό μου πρόβλημα είναι άλλο. Την ερχόμενη άνοιξη ο λουκουμάς κλείνει τα 18. Ενηλικιώνεται. Ανησυχούμε μήπως σηκωθεί και φύγει απ’ το σπίτι.