Πριν από την πανδημία, μια ισχνή μειοψηφία γονέων αρνούνταν τα εμβόλια που επιβάλλει ο νόμος για την εγγραφή των παιδιών στο σχολείο. Κανείς δεν σκεφτόταν τότε να πει ότι η δράκα αυτή των πολιτών ήταν στόχος «διχαστικής» υγειονομικής πολιτικής. Κανείς δεν είπε ότι η υποχρεωτική θωράκιση των νηπίων με το εμβόλιο, ας πούμε, κατά της διφθερίτιδας –και η συνακόλουθη προστασία της δημόσιας υγείας– είναι ελιτισμός αμφίβολης συνταγματικότητας.
Τι άλλαξε με την πανδημία; Γιατί τώρα έχουμε την προσδοκία να διαμορφωθούν συνθήκες ομοφωνίας για μια εξίσου αδιαμφισβήτητη κοινωνική ανάγκη; Γιατί δεν αρκεί η κοινωνική πλειοψηφία των 3/4 –όχι όπως την καταγράφουν απλώς οι δημοσκοπήσεις, αλλά όπως έμπρακτα έχει διαμορφωθεί από τον εμβολιασμό του 76% των ενηλίκων– για να θεωρηθεί η επιβολή, εκτός από επιστημονικώς αυτονόητη, και δημοκρατικώς θεμιτή;
Οι αριθμοί της εμβολιασμένης πλειοψηφίας δεν λένε όλη την αλήθεια. Γύρω από τη μειοψηφία των αρνητών έχει σχηματιστεί ένας κύκλος απολογητών της άρνησης. Οι ίδιοι οι απολογητές μπορεί να αποδέχονται το υγειονομικώς αυτονόητο· ταυτόχρονα, όμως, δικαιολογούν τις ενστάσεις των αντιεμβολιαστών και ανησυχούν για τα «δικαιώματα» της μειοψηφίας – σαν να επρόκειτο για μειοψηφία κάποιου φρονήματος· κάποιου ανώδυνου γούστου. Σαν να μην μιλούσαμε για περιχαράκωση επιθετικής αντικοινωνικής αναισθησίας.
Η συμπάθεια προς τους αρνητές μπορεί να είναι πολιτικά ιδιοτελής – όταν αρθρώνεται από την αντιπολίτευση που καταγγέλλει «διχασμό» αντί για «πειθώ», χωρίς να μπορεί να προσδιορίσει ποια πειθώ δεν θα ήταν «διχαστική». Εκπορεύεται όμως και από μια βαθύτερη κουλτούρα αποθέωσης της ατομικότητας. Το πιο διακεκριμένο παράδειγμα ήταν ο πρωταγωνιστής του θεάτρου που παραιτήθηκε γιατί, λέει, δεν θέλει να «ντανιάζονται» οι άνθρωποι. «Η τέχνη είναι για όλους», είπε.
Το δικαίωμα απόλαυσης της τέχνης αναγνωρίζεται έτσι ως ισοδύναμο με το δικαίωμα στη ζωή. Στο φιλοθεάμον άτομο αναγνωρίζεται η ελευθερία να αψηφά τις ζωές των άλλων. Η υγειονομική διαλογή λογίζεται χειρότερη από το ντάνιασμα του νεκροθαλάμου. Η στάση αυτή θυμίζει την παλιά σκωπτική παροιμία, που μοιάζει τώρα σαν να χλεύαζε προφητικά τον αυτοκτονικό αντισυστημισμό: «Κόβω τη χέρα μου και τηνε τρώω, μα τον χασάπη δεν τον προσκυνώ».
Αυτό το ηθικό και πολιτικό βραχυκύκλωμα μπορεί να αναδίδει ενίοτε το θυμίαμα της τοπικής κουλτούρας· δεν είναι όμως βαλκανική εξαίρεση. Οι βίαιες διαδηλώσεις στο Βέλγιο, στην Ολλανδία, στην Αυστρία πιστοποιούν ότι η αντιεμβολιαστική παραφορά δεν έχει σύνορα. Οι δυνάμεις του λαϊκισμού, που υπέστησαν τη ματαίωση, βρήκαν νέο έδαφος για να αναπτυχθούν. Τα συνθήματα στα πλακάτ είναι ανατριχιαστικά ίδια με το 2015: Wir sind das Volk. Εμείς είμαστε ο λαός.
Απέναντι σε αυτές τις μειοψηφίες, κάποιοι ακόμη διστάζουν. Κι αν τα πιο αυστηρά μέτρα τούς ενισχύσουν; Κι αν τους θρέψει η εναντίωση; Ετσι έλεγαν και στη χρεοκοπία. Αλλά ούτε τότε ο δισταγμός κατεύνασε την πλατεία. Τη νομιμοποίησε.
Καριέρες
Ζητείται ποιμήν για βοσκή ρινόκερων στην μποτσουανική σαβάνα.
Πυρετός 38
Είναι σαν τις μεταλλάξεις. Εκεί που νομίζεις ότι έχεις στήσει σωστά τις άμυνές σου, έρχεται μια νέα μετάλλαξη και σου χαλάει τα σχέδια. Ετσι και οι εκλογικοί νόμοι: Ενσωματώνουν τις προσδοκίες του χρόνου της σύνταξής τους. Μέχρι να αποδειχθούν ευάλωτοι στις αέναες μεταλλάξεις του πολιτικού κλίματος. Εντάξει, ας μην το ζαλίσουμε άλλο με την αλληγορία. Το θέμα δεν είναι φιλοσοφικό. Είναι αριθμητικό. Ορισμένοι από τους εμπνευστές του εκλογικού νόμου με το κλιμακωτό μπόνους –που θα ισχύσει μετά την απλή αναλογική– συνειδητοποιούν τώρα ότι το κατώφλι του 38% για την αυτοδυναμία δεν είναι τόσο χαμηλό όσο έμοιαζε πριν από δύο χρόνια. Οχι επειδή η Ν.Δ. αισθάνεται ότι δεν θα το περάσει. Οσο επειδή μπορεί να το περάσει για λίγο, καταλήγοντας σε μια χλωμή αυτοδυναμία, μιας-δύο εδρών. Ολα αυτά βέβαια είναι ύλη των πολιτικών καφενείων. Δίνουν όμως άλλο ενδιαφέρον και στις εσωκομματικές εκλογές του Κινήματος Αλλαγής. Οποιος κι αν εκλεγεί στην ηγεσία του τρίτου κόμματος, δεν θα μπορεί εύκολα να επαναπαυθεί στην υπεκφυγή. Το «ας συνεργαστούν με τον Βελόπουλο» δεν μοιάζει βιώσιμη στρατηγική.