«Η κάστα των πανεπιστημιακών έχει αποκτήσει ισχυρά χαρακτηριστικά συντεχνιακού χαρακτήρα και σε αυτό οφείλονται πολλές από τις στρεβλώσεις των ΑΕΙ» και «…ένα συντεχνιακό πλαίσιο αδιαφάνειας και αναξιοκρατίας…». Τα παραπάνω από άρθρο της «Καθημερινής» της 24/11/2021 αναφέρονται στην κατάσταση των ελληνικών πανεπιστημίων. Βαριοί χαρακτηρισμοί που κανονικά θα έπρεπε να εξεγείρουν την ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά περνάνε ντούκου. Θα μου πείτε, αφού αφήνουν να τους χτίζουν στα γραφεία τους οι φοιτητές τους, τι περιμένεις; Είναι και το «δε βαριέσαι» άσ’ τους να λένε, ίσως και μία σιωπηλή παραδοχή. Γίνεται πάλι τελευταία πολύς θόρυβος με άρθρα και ομιλίες για την κακή κατάσταση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και προτείνονται μέτρα για την εξυγίανσή της. Τα περισσότερα από αυτά τα μέτρα έχουν προταθεί πολλές φορές και ορισμένα μάλιστα έχουν νομοθετηθεί. Ομως σπάνια έχει εφαρμοστεί κάτι. Ενώ υπάρχει σχεδόν ομοφωνία στη διάγνωση των προβλημάτων και στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, η εφαρμογή τους μένει μετέωρη. Γιατί;
Οι πανεπιστημιακοί ξέρουν να χρησιμο- ποιούν την επιρ- ροή τους για να εμποδίζουν αλλαγές σε ένα σύστημα που τους ευνοεί κατάφωρα.
Οι αιτίες είναι δύο. Η μία ότι ο χρόνος που χρειάζεται για να ριζώσει μια μεταρρύθμιση είναι μακρύτερος από τον βίο κάποιας κυβέρνησης που θα έχει το θάρρος να την επιδιώξει και ακόμη μακρύτερος από την υπουργική θητεία. Η άλλη και πιο βαθιά αιτία είναι ότι η πλειονότητα εκείνων που εργάζονται στον χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης δεν θέλει αλλαγές. Είναι βολεμένοι. Η κοινότητα των λειτουργών της τριτοβάθμιας αριθμεί περίπου 20.000 μέλη με διασυνδέσεις και πλοκάμια σε όλα τα κέντρα αποφάσεων, τοπικά και εθνικά, και στους κομματικούς μηχανισμούς. Εχουν επιρροή και ξέρουν να τη χρησιμοποιούν για να εμποδίζουν αλλαγές σε ένα σύστημα που τους ευνοεί κατάφωρα και προστατεύει από κάθε ανταγωνισμό και αξιολόγηση. Το ίδιο όπως παλαιότερα η ΟΜΕ-ΟΤΕ και η ΓΕΝΟΠ είχαν τη δύναμη να επιβάλλουν το συμφέρον των μελών τους, άσχετα από τη γενικότερη ζημιά που γινόταν στον τόπο. Η παιδεία όμως παίζει κύριο ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη και στην ποιότητα ζωής μιας χώρας και η ζημιά από την υποβάθμισή της είναι ασύγκριτα μεγαλύτερη.
Υπάρχει τρόπος να λυθεί το πρόβλημα; Μόνον ένας. Να καταργηθεί το κρατικό μονοπώλιο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Μόνον αν νιώσουν τον ανταγωνισμό από μη κρατικά πανεπιστήμια και μόνον τότε θα αρχίσουν να συνέρχονται τα κρατικά. Ποιος ήταν ο λόγος που η ΔΕΗ, ο ΟΤΕ, η Ολυμπιακή, μέσα σε ελάχιστο διάστημα ξαφνικά έπαψαν να είναι προβληματικές επιχειρήσεις; H πίεση του ανταγωνισμού. Οι ίδιοι άνθρωποι αλλά νέες συνθήκες. Στην επόμενη συνταγματική αναθεώρηση είναι απαραίτητο να τροποποιηθεί επιτέλους το άρθρο 16 ώστε να καταργηθεί το κρατικό μονοπώλιο στην ανώτατη εκπαίδευση. Ελπίζω ορισμένοι από εμάς να ζούμε ακόμη.