Από το βιβλίο του Νίκου Αλιβιζάτου «Πέρα από το 16» έμαθα ότι οι ανώτατες σχολές μας έγιναν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ) μετεμφυλιακά για να αποκλειστούν κομμουνιστές καθηγητές. Επί χούντας μπήκε στο Σύνταγμα και η ρητή απαγόρευση μη κρατικών πανεπιστημίων, που διατήρησε η Μεταπολίτευση. Επί έναν αιώνα το κράτος, άσχετα ποιος κυβερνούσε, προσπάθησε να ελέγχει τελείως την Παιδεία και στην περίπτωση της τριτοβάθμιας το κατόρθωσε, εγκαθιστώντας μονοπώλιο. Eτσι τα πανεπιστήμιά μας κατάντησαν να μη διαφέρουν από τις άλλες κρατικοποιημένες επιχειρήσεις, που κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η χαμηλή ποιότητα του προϊόντος ή της υπηρεσίας που παράγουν. Υπάρχουν για τους εργαζομένους σε αυτά και όχι για τους πελάτες. Ανελεύθερο μέτρο που επιβλήθηκε κάποτε για να αποκλείσει τους αριστερούς, έχει γίνει τώρα λάβαρό τους και οχυρό όσων έχουν βολευτεί από το δημοσιοϋπαλληλίκι. Eτσι τα φέρνει η μοίρα.
Λύση του προβλήματος θα έρθει μόνον όταν αναθεωρηθεί το άρθρο 16 και τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα γίνουν νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, κάτι που δεν εμπο-δίζει τον δημόσιο χαρακτήρα τους.
Ο κρατικός έλεγχος στην Παιδεία κατοχυρώνεται από το άρθρο 16 του Συντάγματος. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έχει δεσμευθεί ότι θα επιδιώξει την αναθεώρησή του ώστε, μεταξύ άλλων, να επιτραπεί η λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων. Oμως οι αναθεωρήσεις του Συντάγματος κρατούν χρόνια και έχουν αβέβαιη έκβαση. Eτσι ανακαλύφθηκε φόρμουλα –γνωστή από καιρό– που παρακάμπτει τη συνταγματική απαγόρευση προκειμένου να εγκατασταθούν εδώ παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων. Με την επιφύλαξη ότι δεν υπάρχει ακόμη συγκεκριμένη νομοθετική πρόταση, η πρωτοβουλία της κυβέρνησης είναι σημαντική και ωφέλιμη για τη χώρα μας. Είναι έτσι όχι γιατί θα αρχίσουν να σπρώχνονται τα καλά ξένα πανεπιστήμια ποιο να πρωτομπεί, αλλά επειδή σπάει ένα ταμπού που μας κρατούσε πίσω όταν άλλοι προχωρούσαν. Είναι μια αρχή και το εγχείρημα δεν πρέπει να αποτύχει. Ακούγεται ότι η κυβέρνηση έχει προετοιμάσει το έδαφος, ότι έχει προσεγγίσει σοβαρά ξένα σχολεία και ισχυρά δικά μας ιδρύματα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Μακάρι.
Το άνοιγμα της πόρτας σε ξένα πανεπιστήμια θα έχει ευνοϊκές παρενέργειες. Θα αρχίσουν να έρχονται φοιτητές από το εξωτερικό, θα μείνουν εδώ νέοι που θα έφευγαν, θα γίνουν καλά ερευνητικά κέντρα κ.λπ. Η κυριότερη θετική επίδραση της παρουσίας τους, όμως, θα ήταν να επιδράσουν βελτιωτικά πάνω στα δικά μας, να ενεργήσουν σαν καταλύτες. Εδώ υπάρχει ένα εμπόδιο. Οσο τα πανεπιστήμιά μας παραμένουν ΝΠΔΔ, και να θέλουν δεν μπορούν να εκσυγχρονιστούν. Ετσι κινδυνεύουμε να αποκτήσουμε τριτοβάθμια εκπαίδευση δύο ταχυτήτων. Λύση του προβλήματος θα έρθει μόνον όταν αναθεωρηθεί το άρθρο 16 και τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα γίνουν νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, κάτι που δεν εμποδίζει τον δημόσιο χαρακτήρα τους.