Σχετικά με τις πρόσφατες αλλαγές σε διάφορα υπουργεία, γεννώνται ερωτήματα, όπως π.χ. γιατί ένας που έχει περάσει αρκετές φορές από κάποιο υπουργείο, που εντούτοις παραμένει δυσλειτουργικό, θα το διορθώσει τώρα; Το επιχείρημα ότι γνωρίζει πρόσωπα και πράγματα δεν συνηγορεί αναγκαία υπέρ επανόδου. Υπάρχει το ενδεχόμενο να έχει στο παρελθόν παραγνωριστεί με τους μόνιμους μανδαρίνους –εκείνους που πραγματικά διοικούν– και να μην μπορέσει να κρατήσει τις αποστάσεις που χρειάζονται για να επιβάλει σκληρά μέτρα και μεταρρυθμίσεις. Τέτοια ερωτήματα πηγάζουν από την πρακτική του διοικείν –management ελληνιστί– και μακάρι οι επιφυλάξεις μου να διαψευστούν. Ετσι κι αλλιώς, εκεί που έχουν φτάσει τα πράγματα στη δημόσια διοίκηση, τα άτομα, όσο ικανά και να είναι, λίγα μπορούν να καταφέρουν ώστε να ριζώσει μόνιμη βελτίωση. Γι’ αυτό χρειάζονται θεσμικές αλλαγές που θα δώσουν στις διοικήσεις τα όπλα να επιβάλουν τις αναγκαίες τομές. Η εξυγίανση, για παράδειγμα, του ΟΤΕ δεν θα πετύχαινε αν προηγουμένως δεν είχε καταργηθεί η μονιμότητα των υπαλλήλων του. Η τότε πλαδαρή κυβέρνηση δεν τόλμησε να επεκτείνει το μέτρο και αλλού, κάτι που θα μας είχε γλιτώσει από πολλά προβλήματα.
Η τωρινή, πιο νευρώδης κυβέρνηση έχει εξαντλήσει το οπλοστάσιο των σχετικά πολιτικά εύκολων προσαρμογών τεχνικού χαρακτήρα και βρίσκεται σήμερα σε ιστορικό σταυροδρόμι. Ιστορικό γιατί οι περιστάσεις ευνοούν γενναίες μεταρρυθμιστικές αποφάσεις, που θα άλλαζαν μόνιμα τη χώρα. Υπάρχει ισχυρή, δημοφιλής και συμπαγής κυβέρνηση με σοβαρές επιτυχίες στο ενεργητικό της στην οικονομία και την εξωτερική πολιτική. Ανετος χρονικός ορίζοντας, ανύπαρκτη κοινοβουλευτική αντιπολίτευση. Πότε θα ξανασυμπέσουν τόσοι ευνοϊκοί παράγοντες για να επιχειρηθούν αλλαγές που χρονίζουν επί δεκαετίες σε Παιδεία, Δικαιοσύνη, Διοίκηση και αλλού; Και πόσο θα κρατήσει η ευνοϊκή συγκυρία;
Οι θεσμικές αλλαγές που έχει ανάγκη ο τόπος, οι οποίες περιλαμβάνουν αναθεώρηση άρθρων του Συντάγματος, θα φέρουν βέβαια την κυβέρνηση που θα τις δοκιμάσει σε σύγκρουση με ισχυρά συμφέροντα και ομάδες. Γιατί να το κάνει αυτό η κυβέρνηση, ιδίως όταν δεν το έχει ανάγκη; Τα πράγματα πάνε καλά όπως πάνε, μας λένε και μπράβο. Γιατί να μπει σε περιπέτειες, να διακινδυνεύσει, εκτός από την ησυχία της και την εσωτερική της συνοχή; Η αδράνεια, ή έστω μινιμαλιστικές διορθωτικές παρεμβάσεις, είναι μια στάση απόλυτα κατανοητή από τη σκοπιά της άσκησης του πολιτικού παιχνιδιού. Από τη σκοπιά της Ιστορίας βέβαια είναι αλλιώς. Το κλώτσημα μιας μοναδικής ευκαιρίας για τον τόπο θα κριθεί αυστηρά.
Το τι τελικά θα γίνει θα εξαρτηθεί από το πώς βλέπει τον ιστορικό ρόλο του ο πρωθυπουργός. Οι δοκιμαστικές βολές με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια και τον γάμο των ομοφυλοφίλων δείχνουν προς τη σωστή κατεύθυνση. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα μείνουμε εκεί.