«Θυμάσαι τι έλεγαν όλοι τον Αύγουστο; Οτι η Βόρεια Εύβοια θα πνιγεί. Κι όμως. Δεν συνέβη τίποτα. Νομίζεις ότι αυτό έγινε μόνο του; Δεν έγιναν τα αντιδιαβρωτικά και τα αντιπλημμυρικά έργα, όπως είχαμε πει, σε χρόνο ρεκόρ; Μας είπε κανείς μπράβο;»
Η αλυσίδα των ρητορικών ερωτήσεων προέρχεται από κυβερνητικό στέλεχος που έχει καθήκοντα –με το συμπάθιο– «επιτελικά». Εχοντας υποστεί κρυοπαγήματα και εγκαύματα από αλλεπάλληλες κρίσεις, οι «επιτελείς», λέει, έχουν πια αναπτύξει «μια στωικότητα» ως προς τον αμείλικτο νόμο της Πολιτικής Προστασίας: Ο,τι κι αν κάνεις, είσαι χαμένος. Αν επιτύχεις να αποφύγεις την καταστροφή, κανείς δεν θα σου αναγνωρίσει αυτό που απέτρεψες. Αν αποτύχεις, θα απολογείσαι σαν να ήταν η θεομηνία δική σου επιλογή.
Από στωικότητα ή από κυνισμό, ο Μητσοτάκης έχει επιλέξει να βάζει το πρόσωπό του στο κάδρο των κρίσεων. Δεν είναι μια αυτονόητη επιλογή. Αλλοι πρωθυπουργοί ανέθεταν τις κακές ειδήσεις σε εκπροσώπους τους, επιλέγοντας να περιφρουρήσουν το κεφάλαιό τους διά της αποστασιοποιημένης σκηνοθεσίας. Η πρωθυπουργική απολογία είναι, για τα ελληνικά δεδομένα, καινοτομία της νεομητσοτακικής διακυβέρνησης.
Η πρώτη συγγνώμη του Μητσοτάκη, για τις πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού, είχε λειτουργήσει εκτονωτικά. Οι ίδιοι οι κυβερνητικοί την προέβαλλαν ως νέο υπόδειγμα ηγεσίας, που δεν διστάζει να ομολογήσει τα λάθη της και να μαθαίνει από αυτά. Τη δεύτερη συγγνώμη, όμως, μετά το χάος της Δευτέρας, λίγοι είχαν το κουράγιο να τη φασκιώσουν με πέπλα ηθικολογικής εξιδανίκευσης. Οχι επειδή ήταν διαφορετικά τα ελατήριά της. Αλλά επειδή η επανάληψη την αδυνατίζει.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει πια παρελθόν. Στην αρχή τής αρκούσε η νωπή ανάμνηση του Ματιού. Δεν χρειαζόταν καν να επικαλείται η ίδια τις επιδόσεις των προκατόχων της. Ο συνειρμός «τι-θα-γινόταν-αν» ήταν αυτόματος. Τώρα, το Μαξίμου παίζει σε λούπα: Ανακοινώνει, ας πούμε, την αναδόμηση της Πολιτικής Προστασίας, την οποία έχει αναδομήσει ήδη τρεις φορές.
Με ύφος βετεράνου, οι στωικοί επιτελείς εξηγούν ότι δεν μπορεί το κράτος και η υπαλληλική κουλτούρα των λειτουργών του να αλλάξει ούτε σε ένα, ούτε σε δύο, ούτε σε τρία χρόνια. Δεν μπορεί ο αξιωματικός της Τροχαίας να βγει από το πετσί του καραβανά και να δράσει σαν υπεύθυνος τεχνοκράτης με συνείδηση φορέα εξουσίας. Σε ένα ώριμο κράτος, η κυβέρνηση θα περίμενε από τα στελέχη των υπηρεσιών να φέρνουν στο τραπέζι των αποφάσεων δυο-τρία ζυγισμένα σενάρια και να πουν στους υπουργούς: Διαλέξτε. Αυτό μπορείς να το κάνεις. Αυτό όχι.
Σωστό. Αλλά η πολιτική δεν ασκείται στον μακρύ χρόνο της θεσμικής ωρίμανσης. Οπως έγραφε σε ένα φίλο του ένας μεγάλος στωικός, μη γελιόμαστε ότι τάχα το τέλος είναι μπροστά· το μεγαλύτερο μέρος του έχει ήδη συντελεστεί.
Μια κυβέρνηση δυόμισι ετών μπορεί να ζητάει συγγνώμη. Αλλά να συγχωρείται δεν μπορεί πια.
Περιβόλι τ’ ουρανού
Ναι στη μομφή, όχι στις εκλογές. Ναι στα μπουζούκια, όχι στο χανγκόβερ.
Μαστοριλίκια
Ενας δείκτης της ηλικίας της κυβέρνησης είναι ότι στην πρόσφατη κακοκαιρία επικράτησε ένα «τι θα γινόταν αν» που δεν αφορούσε τους αντιπάλους της. Αφορούσε το παρελθόν της ίδιας της κυβέρνησης. Τι θα γινόταν αν τα χαρτοφυλάκια της Πολιτικής Προστασίας και της Προστασίας του Πολίτη κρατούσαν ακόμη οι προκάτοχοί τους; Τι θα γινόταν αν επικεφαλής της Τροχαίας και της Πυροσβεστικής ήταν ένας υπερπολύπειρος υπουργός, έτοιμος να χρησιμοποιήσει ακτιβιστικά την εξουσία του, υποκαθιστώντας τους ευθυνόφοβους αξιωματικούς του; Τι θα γινόταν αν στο κέντρο επιχειρήσεων της Πολιτικής Προστασίας ήταν ένας καπάτσος πρώην δήμαρχος, που θα επιστράτευε, πότε με γαλιφιές και πότε με βρισιές, τα «κονέ» του στην αυτοδιοίκηση για να την κινητοποιήσει εκτός πρωτοκόλλου; Ακόμη κι αν έχουν δίκιο οι νοσταλγοί για τις επιδόσεις των ανασχηματισθέντων υπουργών, το ζητούμενο δεν αλλάζει: Η ανάγκη να μην εγκλωβίζονται πολίτες στο κέντρο της πρωτεύουσας δεν μπορεί να επαφίεται στον πατριωτισμό –ή, ακόμη χειρότερα, στο ταμπεραμέντο– του εκάστοτε βαρδιάνου. Ζητούμενο είναι ένα κράτος που θα λειτουργεί πάντα – όχι μόνο με πατέντες και μαστοριλίκια.