Λένε ότι ο Πούτιν διάβασε λάθος τους Ουκρανούς. Τους φανταζόταν φιλικούς προς τη Ρωσία ή τουλάχιστον απρόθυμους να ρισκάρουν τη ζωή τους για να υπερασπιστούν τη «χαλκευμένη» εθνική τους ταυτότητα. Εξίσου λάθος διάβασε όμως και τους Ευρωπαίους. Τους περίμενε διχασμένους. Πνιγμένους στις έριδες και στους δισταγμούς τους.
Δεν είναι ούτε ο πρώτος ούτε ο μόνος. Πρώτοι υποτίμησαν την Ευρώπη οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι. Σε κάθε κρίση έσπευδαν μόνοι να παραδοθούν στα στερεότυπα μιας παραλυτικής αυτολύπησης: Είμαστε αντιφατικοί. Είμαστε αργοί. Και αδύναμοι. Αυτή είναι η εικόνα που έχει η Δύση για τον εαυτό της τα τελευταία χρόνια. Το πρόταγμα της ελεύθερης οικονομίας και της ελεύθερης κοινωνίας αποτυγχάνει πολλαπλώς. Αποτυγχάνει εξωτερικά να διαδώσει τις αξίες του. Αποτυγχάνει εσωτερικά να εγγυηθεί σταθερότητα και ευημερία. Δείτε την Κίνα, μας έλεγαν. Δείτε πόσο επιδέξια καταφέρνει να εκμεταλλεύεται τον παγκόσμιο καπιταλισμό χωρίς δημοκρατία. Δείτε τη Ρωσία.
Ο Πούτιν είδε την ηττοπάθεια και τον ηθικό ίλιγγο των δυτικών δημοκρατιών ως παρακμή τους – και δική του ευκαιρία να τις αλώσει χρησιμοποιώντας τα ίδια τους τα επιτεύγματα. Του έδωσαν το σκοινί με το οποίο δοκίμασε να τις στραγγαλίσει. Εκμεταλλεύτηκε την παγκοσμιοποίηση για να εξασφαλίσει πόρους για το καθεστώς του. Εκμεταλλεύτηκε τα διαδικτυακά εργαλεία για να υποδαυλίσει την εγγενή κυκλοθυμία των δημοκρατιών και να τις βραχυκυκλώσει. Πολλοί έφτασαν να πιστεύουν ότι οι δημοκρατίες είναι πολύ χαοτικές για να είναι ισχυρές. Ισχυροί είναι μόνο ηγέτες που κυβερνούν χωρίς τους περισπασμούς του πλουραλισμού – ο Πούτιν, ο Σι, ο Ερντογάν.
Ολα αυτά μέχρι την 24η Φεβρουαρίου. Γιατί έκτοτε (μοιάζει αιώνας) η Δύση και ειδικώς η Ευρώπη δοκιμάζουν να μεταβολίσουν την οικονομική σε γεωπολιτική ισχύ. Και το δοκιμάζουν όχι με τα όπλα. Αλλά μετατρέποντας οι ίδιες σε όπλα τα εργαλεία της παγκοσμιοποίησης. Αντιστρέφοντας τη «συνδεσιμότητα» χάρη στην οποία ο Πούτιν μπόρεσε να χρηματοδοτήσει τους ιδεασμούς του. Επιστρατεύοντας τα κανάλια του εμπορίου και της επικοινωνίας ως μέσα ενεργητικής άμυνας. Πρόκειται για τον πρώτο πόλεμο που η κοινότητα των δυτικών δημοκρατιών δίνει χωρίς αξιακές εκπτώσεις – μόνο με τη δύναμη μη φονικού πυρός που της εξασφαλίζει το θεσμικό, οικονομικό και τεχνολογικό της απόθεμα.
Μέχρι τώρα ο Πούτιν πριόνιζε το σάπιο ξύλο ενός αντίπαλου συστήματος που στα μάτια του υπέφερε από διαβρωτική «εκθήλυνση». Τώρα πρέπει να αντέξει χωρίς να αρμέγει τους χυμούς αυτού του συστήματος. Πρέπει πρωτίστως να περιτοιχίσει τους ίδιους τους Ρώσους. Να τους κρύψει τη θέα προς τον υπόλοιπο κόσμο. Να τους κάνει να νηστέψουν τα αγαθά που έμαθαν να απολαμβάνουν – την κατανάλωση, αλλά και τον πολιτισμό της παγκοσμιοποίησης· τα ταξίδια, το Νέτφλιξ, το Τουίτερ, τα smartphones.
Ο Πούτιν πρέπει να τσουβαλιάσει τους Ρώσους και να τους πάρει μαζί του στον προηγούμενο αιώνα. Μήπως έχει διαβάσει κι αυτούς λάθος;
Εισαγωγές
Τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα τον εσωτερίκευσε με έναν εθνικό διχασμό. Τον Ψυχρό Πόλεμο, προτού καλά καλά κατασταλάξουν τα στρατόπεδα, τον εγκαινίασε με έναν «θερμό» Εμφύλιο. Την οικονομική κρίση του 2008 η Ελλάδα δεν τη βίωσε μόνο με μια χρεοκοπία, αλλά και με έναν ψυχρό διχασμό. Με αυτή την προϊστορία –του έθνους που πολώνεται από τη γεωπολιτική, όπως το έχει εξηγήσει ο Γιάννης Βούλγαρης–, θα μπορούσε κανείς να φοβάται μια ανάλογη εισαγωγή του πολέμου στην Ουκρανία. Η μαγιά υπήρχε. Υπάρχει το φρονηματικό υπέδαφος της μυθοποίησης της Ρωσίας, τόσο από τη Δεξιά, που υποκλίνεται στην Ορθόδοξη υπερδύναμη, όσο και από την Αριστερά, που νοσταλγεί την κοιτίδα του Υπαρκτού. Αυτοί οι δίδυμοι αντιδυτικισμοί θα μπορούσαν να είχαν προκαλέσει εσωτερικό ρήγμα. Θα μπορούσαν τουλάχιστον να είχαν συγκροτήσει ένα έκδηλο ρεύμα, όπως είχε συμβεί με τους πανηγυρίζοντες την 11η Σεπτεμβρίου. Φαίνεται πως αυτή τη φορά το πολιτικό σύστημα δεν αφέθηκε σε λαϊκιστικές αμφιταλαντεύσεις. Οχι πως δεν υπάρχουν φωνές έτοιμες να δικαιολογήσουν την πουτινική βία. Αλλά, χάρη κυρίως στη στάση των ηγεσιών των τριών μεγάλων κομμάτων, έχουν μείνει στο περιθώριο.