Ανέκδοτο που αλιεύω από τον ρωσόφωνο ιστορικό Γιώργο Τσακνιά: Ο Πούτιν ξενυχτάει μόνος στο γραφείο του μπροστά από ένα χάρτη και κάτι στρατιωτάκια, προσπαθώντας να βγάλει άκρη με την Ουκρανία. Ξαφνικά, εμφανίζεται το φάντασμα του Στάλιν.
– Σύντροφε, λέει ο Πούτιν, τι να κάνω με τους Ουκρανούς; Γιατί δεν τα καταφέρνει ο Κόκκινος Στρατός;
– Θα σου δώσω δύο συμβουλές, λέει το φάντασμα. Πρώτον, στείλε πέντε εκατομμύρια Ρώσους στρατιώτες. Θα σκοτωθούν τουλάχιστον οι μισοί, αλλά θα ισοπεδώσουν την Ουκρανία. Επίσης, βάψε το Κρεμλίνο μπλε.
– Γιατί μπλε; ρωτάει ο Πούτιν.
Ο Στάλιν χαμογελάει.
– Το ήξερα πως δεν θα είχες πρόβλημα με την πρώτη συμβουλή.
Τα ανέκδοτα έχουν μια βάση αλήθειας· παραδοσιακά, ο ρωσικός στρατός γινόταν βορά στα όπλα του εχθρού έως ότου ο τελευταίος εξαντλήσει τα πυρομαχικά του – και οι Ρώσοι νικήσουν.
Αυτή η αντίληψη, ότι ο στρατιώτης είναι αναλώσιμο υλικό, ήταν καθημερινότητα στον περιλάλητο «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο», η βασική μυθολογία του οποίου είναι ο φόρος αίματος που πλήρωσε η ΕΣΣΔ με τα 26,6 εκατομμύρια νεκρούς του Β΄ Παγκοσμίου.
Αυτό είναι το νούμερο που έδωσε το 1993 η Ρωσική Ακαδημία Επιστημών, περιλαμβάνοντας απώλειες αμάχων. Ως προς τις απώλειες στρατιωτικών, το ρωσικό υπουργείο Εθνικής Αμυνας είχε δώσει 10.668.400 πεσόντες. Συγκριτικά, οι Αμερικανοί είχαν 400.000 νεκρούς στο πεδίο της μάχης. Λογικό: η Αμερική δεν είχε δεχθεί εισβολή. Δεν είναι όμως μονάχα αυτό.
Μίλησα παραπάνω για μυθολογία· αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ψέμα τα 10,5 εκατομμύρια νεκροί. Αλλο ο μύθος, άλλο το μύθευμα. Το πρώτο εμπεριέχει μιαν αλήθεια, το δεύτερο ένα ψέμα.
Ο μύθος εδώ συνοψίζεται στην ορολογία που έδωσε ο ίδιος ο Στάλιν στην πολεμική προσπάθεια: Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος.
Θα μπορούσαμε να τον πούμε και Μεγάλο Πατριωτικό Μύθο: η σοβιετική ηγεσία έστελνε τους στρατιώτες στα τυφλά στη γερμανική κιματομηχανή. Την παρτίδα την έσωσαν οι Σοβιετικοί στρατηγοί. Και το ακάματο σθένος του μέσου, απλού «Ιβάν».
Ο σταλινικός μύθος έγκειται στο ότι δεν υπάρχει κανένα κατόρθωμα και κανένα επίτευγμα σε αυτό το σφαγείο. Είναι ντροπή να υπερηφανεύεσαι γι’ αυτές τις εκατόμβες. Σημαίνει ότι κάτι δεν έκανες καλά. Σημαίνει ότι δεν σε ενδιαφέρουν οι ζωές των ανθρώπων σου.
Ανάλογη είναι και η νοοτροπία που διέπει τον Βλαντιμίρ Πούτιν σήμερα: απλοί Ρώσοι θα σκοτώνονται μέχρι η Ουκρανία να λυγίσει.
Βεβαίως, το 2022 δεν είναι 1941: το 1941, η Ρωσία είχε δεχθεί την εισβολή. Το 2022 αυτή είναι ο εισβολέας. Ο μόνος που έχει σοβαρό κίνητρο σε αυτό τον πόλεμο είναι ο Πούτιν. Αυτός είναι ο νέος Πατριωτικός Μύθος της πουτινικής Ρωσίας.