Το κέντρο της Αθήνας μαζί με κάποια νησιά των Κυκλάδων είναι το success story, συμβάλλοντας πολύ στην ανάκαμψη της οικονομίας, κάτι που μας κάνει να ελπίζουμε ότι μετά την «καταστροφή» λόγω χρεοκοπίας θα ξεκινήσει μια περίοδος «θριάμβου» για την οικονομία μας. Ο τουρισμός είναι η δραστηριότητα που τονώνει το μονίμως ελλειμματικό ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών· 17,7 δισ. ευρώ έφερε στη χώρα μας το 2019. Στον δικτυακό τόπο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) βλέπουμε κι άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία: η συνολική συμμετοχή στο (κουτσουρεμένο λόγω κρίσης) ΑΕΠ είναι 20,8% και η συμμετοχή στην απασχόληση είναι 21,7% της συνολικής. Με άλλα λόγια –και χωρίς να υπολογίζουμε την παραοικονομία– ένα στα πέντε ευρώ του ετήσιου εισοδήματός μας έρχεται από τον τουρισμό και πάνω από ένας στους πέντε Ελληνες βγάζει μεροκάματο από τον τουρισμό.
Από την άλλη όμως μεριά υπάρχουν και εύλογες ανησυχίες, όπως του φίλου Στάθη Καλύβα για το κέντρο της Αθήνας. Οπως σημείωσε σε άρθρο του, «η Αθήνα από απαξιωμένο πέρασμα έχει μετατραπεί σε προορισμό» και συνεπώς «ο κίνδυνος αυξάνεται να μετατραπεί το κέντρο της πόλης σε ένα μονοθεματικό πάρκο για τουρίστες που θα έρχονται για να ξεδώσουν αφήνοντας πίσω τους λιγοστά χρήματα και πολλά σκουπίδια» («Κατοικία ή Ντίσνεϊλαντ;», Καθημερινή 23.1.2022).
Η αλήθεια είναι πως κάποιες περιοχές της Αθήνας υπερτουριστικοποιούνται. Αλλάζουν μορφή με θετικές και αρνητικές συνέπειες. Από τη μια μεριά αξιοποιούνται εγκαταλειμμένα οικήματα και από την άλλη μεριά χάνεται, όπως γράφει ο κ. Καλύβας, «μια ζωντάνια που είναι πολύ δύσκολο να αποκατασταθεί». Ομως από το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος μαθαίνουμε κι ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο. Το 70% των ξενοδοχειακών κλινών συγκεντρώνεται σε 4 περιοχές της Ελλάδας. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην Αθήνα. Τον Μάιο του 2019 μετρήθηκαν 1.530 διαμερίσματα για βραχυχρόνια μίσθωση στο εμπορικό τρίγωνο – Πλάκα και 289 στα Πετράλωνα («Το φαινόμενο του Airbnb στον κεντρικό τομέα των Αθηνών», ΕΥ 2020). Η πίεση είναι εμφανής στο κέντρο, ίσως επειδή απουσιάζουν ολόκληρες γειτονιές που είναι δίπλα στο κέντρο.
Σε μια χώρα που δεν θέλει βιομηχανία (επειδή ρυπαίνει), αντιτίθεται στις ανεμογεννήτριες (επειδή, έτσι) και έχει εκτεταμένη μικρή ιδιοκτησία, ο τουρισμός με τις βραχυχρόνιες μισθώσεις είναι ο μόνος δρόμος για να διατηρήσει το επίπεδο της εισαγόμενης κατανάλωσής της. Αυτό όμως δημιουργεί οχλήσεις που πρέπει να θεραπευθούν. Μια απάντηση είναι το κυβερνητικό δόγμα περί «αυστηροποίησης των ποινών», να μπουν δηλαδή επιπλέον διοικητικοί περιορισμοί που θα έχουν ως τελικό αποτέλεσμα τον στραγγαλισμό αυτής της ανθούσας δραστηριότητας. Η έξυπνη λύση θα υπήρχε αν είχαμε μια Πολιτεία που θα δημιουργούσε αντί να απαγορεύει. Δηλαδή, αντί να προσθέσει γραφειοκρατία στην οικονομία με τα διοικητικά μέτρα, να ενισχύσει με υποδομές τις γειτονιές ώστε να αποκεντρωθεί η δραστηριότητα. Η Κυψέλη, για παράδειγμα, που έχει απίστευτο αρχιτεκτονικό πλούτο και τώρα ρημάζει, θα μπορούσε να ελαφρύνει το βάρος που δικαιολογημένα νιώθουν στο κέντρο.