Την περίοδο της κρίσης χρέους στη ζώνη του ευρώ, η Ευρώπη κατάφερε μετά χιλίων κόπων και βασάνων, με αργό βηματισμό, σωρεία λαθών, παλινωδιών και πισωγυρισμάτων να μετεξελιχθεί και να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, που υπό διαφορετικές συνθήκες θα χρειάζονταν δεκαετίες για να υιοθετηθούν. Κάτι ανάλογο συνέβη με την πανδημία, όπου και πάλι επετεύχθη μια ενιαία ευρωπαϊκή στάση, παρότι και αυτή απαίτησε ατέλειωτα παζάρια και εκπτώσεις.
Τις πρώτες ημέρες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι χώρες της Ε.Ε. πέτυχαν να επιδείξουν μια πρωτοφανή –για πολλούς– συσπείρωση, δημιουργώντας την εντύπωση ότι πραγματικά κάτι μπορεί να έχει αλλάξει. Ωστόσο όσο περνούσε ο καιρός και γινόταν σαφές ότι ο πόλεμος δεν θα είναι σύντομος και άρχισαν να γίνονται αισθητές οι οικονομικές συνέπειές του, έκαναν και πάλι την εμφάνισή τους οι κακοφωνίες, η δυστοκία στη λήψη αποφάσεων και η παντελής έλλειψη αντανακλαστικών.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αφορά την Ευρώπη περισσότερο από κάθε άλλο σημείο του πλανήτη. Αυτή είναι που βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα και θα πληρώσει το μεγαλύτερο οικονομικό κόστος όσο συνεχίζεται, με τη σκιά της ύφεσης να έχει κάνει απειλητική την εμφάνισή της. Οι πολίτες της είναι που υποφέρουν οικονομικά από την ενεργειακή κρίση και την άνοδο του πληθωρισμού. Πέραν όμως των οικονομικών συνεπειών, που είναι οι πιο άμεσες, ο πόλεμος θα ταρακουνήσει συθέμελα και τις σταθερές, που διαμορφώθηκαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη συνέχεια μετά την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης και την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, και προσέφεραν στην Ευρώπη την αίσθηση της ασφάλειας.
Οι τεκτονικές αλλαγές που έρχονται απαιτούν επομένως γενναίες αποφάσεις. Τόσο για την κάλυψη των οικονομικών αναγκών των Ευρωπαίων πολιτών όσο και για την υπέρβαση των δομικών αδυναμιών του οικοδομήματος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που την εμποδίζουν να παίξει διεθνώς τον ηγετικό ρόλο που της αναλογεί. Η προχθεσινή ομιλία του Μάριο Ντράγκι στο Ευρωκοινοβούλιο έδειξε τον δρόμο. «Χρειαζόμαστε ισχυρές και γρήγορες αποφάσεις», είπε, υπογραμμίζοντας ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, όπως λειτουργούν σήμερα, αδυνατούν να αντιμετωπίσουν μεγάλες κρίσεις και ζητώντας τη ριζική μεταρρύθμισή τους.
«Αν αυτό σημαίνει μια διαδικασία που θα οδηγήσει στην αναθεώρηση των ευρωπαϊκών συνθηκών, ας εμπλακούμε με αυτό το έργο με θάρρος και αυτοπεποίθηση». Ο Ιταλός πρωθυπουργός δεν δίστασε να ανοίξει το όλο θέμα, που πλέον λαμβάνει διαστάσεις για την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες αδιαφορήσουν για την κρισιμότητα των περιστάσεων και συνεχίσουν να αναλώνονται στις γνωστές διελκυστίνδες μεταξύ Βορρά και Νότου, θα είναι βέβαιο ότι εν καιρώ θα κληθούμε να ξεχάσουμε ακόμη και αυτή την Ε.Ε. που γνωρίζαμε έως σήμερα.