Μυρίζουν οι θεσμοί; Κι αν μυρίζουν, πώς μυρίζουν; Τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ συζητιόταν η υπόθεση που απειλεί να ξηλώσει το δικαίωμα της επιλογής για τις γυναίκες, η δικαστής Σόνια Σοτομαγιόρ είχε αναρωτηθεί από την έδρα: Πώς είναι δυνατόν να επιζήσει αυτός ο θεσμός από την «μπόχα» (stench) ότι το σύνταγμα και η ερμηνεία του είναι απλώς πολιτικές πράξεις; Πώς είναι δυνατόν, δικαιώματα αναγνωρισμένα για πάνω από μισόν αιώνα, εμπεδωμένα στη θεωρία και στη ζωή, να αλλάζουν, απλώς επειδή αλλάζουν οι δικαστές; Κι αν ο θεσμός εμφανιστεί στους πολίτες τόσο ευάλωτος· αν καταστήσει τον νόμο τόσο εύθραυστο στη συγκυρία· αν οι ίδιοι οι δικαστές διοχετεύουν στον Τύπο τις μυστικές τους διαβουλεύσεις προκειμένου να ποδηγετήσουν πολιτικά τη δικαστική κρίση, τότε πώς θα του φύγει του θεσμού μετά η ρετσινιά;
Η αγωνία της Σοτομαγιόρ για τον θεσμό που υπηρετεί είναι και αγωνία όλου του δημοκρατικού κόσμου – εντός και εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών. Η σχεδιαζόμενη απόφαση για τις αμβλώσεις δεν είναι μοναδική επειδή ανατρέπει τη νομολογία. Εχει ξανασυμβεί πολλές φορές στο παρελθόν το Δικαστήριο να αναθεωρεί προηγούμενες αποφάσεις του. Εκείνο, λένε, που δεν έχει ξανασυμβεί είναι να αναθεωρείται το δεδικασμένο με σκοπό να αφαιρεθεί ένα δικαίωμα που έχει αναγνωριστεί. Μέχρι σήμερα συνέβαινε πάντα το αντίστροφο: Το δικαστήριο άλλαζε προηγούμενη απόφασή του μόνο για να διευρύνει το βεληνεκές της συνταγματικής προστασίας. Μόνο για να ξαναδιαβάσει το σύνταγμα, έτσι ώστε να εξορύξει από το πνεύμα του νέα δικαιώματα.
Η αγωνία της δικαστού για την «πολιτικοποίηση» ενός υπερπολιτικού θεσμού που εγγυάται τους κανόνες της πολιτείας ανεπηρέαστος από την κυκλοθυμία της πλατείας, αφορά έναν κοινό στη Δύση κίνδυνο: τη «δημοκρατική» υπερχείλιση των φραγμάτων του κράτους δικαίου – των φραγμάτων που προορίζονται να προστατεύουν τις ελευθερίες από τις εκλογικές εξάρσεις του δήμου.
Λένε τώρα ότι η διαφαινόμενη δικαστική απόφαση θα ευνοήσει εκλογικά τους Δημοκρατικούς. Θα τους επιτρέψει να συσπειρώσουν την πλειοψηφία, θέτοντας ως εκλογικό διακύβευμα το απειλούμενο δικαίωμα.
Ακόμη κι αν η πρόβλεψη αποδειχτεί αριθμητικά σωστή, θα σημάνει συνέχιση της πόλωσης που έχει παραλύσει την αμερικανική δημοκρατία. Συνέχιση του διχασμού που έχει αφαιρέσει από την πολιτική τη δυνατότητα να μεταβολίζει τις συγκρούσεις, αναγκάζοντάς τη να μετακυλίει τα πολιτικά διλήμματα στους δικαστές· μετατρέποντας και την ίδια Δικαιοσύνη σε πεδίο ενός ψυχρού εμφυλίου.
Η πορεία της Αμερικής –που μοιάζει ολοένα και περισσότερο όχι με συγκυριακό εκτροχιασμό, αλλά με τροχιά παρακμής– λειτουργεί ως ζωντανό παράδειγμα για την ευπάθεια του δημοκρατικού κεκτημένου. Καμία πρόοδος δεν είναι ασφαλής. Κανένας εξωτερικός εχθρός δεν μπορεί να απειλήσει τη δυτική δημοκρατία, όσο η ίδια τον εαυτό της.
Κύκλοι
Στην πολιτική, και η σκηνογραφία έχει τη σημασία της. Εχει σημασία ότι στο συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας επελέγη κυκλική ταξιθεσία, με όλους τους συνέδρους δημοκρατικότατα τοποθετημένους στο ίδιο επίπεδο – σε αντίθεση με τη διαστρωμάτωση, και την ηχώ, της αρένας. Βέβαια, τις διαφορές που το κυβερνών κόμμα ήθελε να εκπέμψει δεν χρειαζόταν κανείς να τις συναγάγει από τη σημειολογία. Προτού καν επιδοθεί στο –επιβεβλημένο, για λόγους κομματικού πατριωτισμού– προσκλητήριο των προκατόχων του και του ιδρυτή του κόμματος, ο Κυριάκος Μητσοτάκης «τίμησε» τον αντίπαλό του. Τον κάρφωσε με μια ειρωνική αναφορά στο γεγονός ότι στην κάλπη για την επανεκλογή του ο ίδιος είναι ο μόνος υποψήφιος. Αν έπρεπε, πάντως, να επιμείνει κανείς στις αποχρώσεις της ρητορικής της εναρκτήριας ομιλίας, μπορεί και να ξεχώριζε τον χαρακτηρισμό του πρωθυπουργού για τα τρία χρόνια της θητείας του: τη χαρακτήρισε «συναρπαστική». Δεν είπε για ποιους ήταν συναρπαστική. Απέδειξε όμως ότι έχει γούστο στους ευφημισμούς. Ηταν μια τριετία αλυσιδωτών κρίσεων που όλους, αν μη τι άλλο, μας συνεπήρε και μας σήκωσε.
Ακτινοβολίες
Παρέστη απλώς, αλλά έλαμψε. Η Εμα Στόουν στο ΣΕΦ. Σαν πρώην πρόεδρος σε κομματικό συνέδριο.