Η σημερινή διαδικασία εκλογής ηγεσίας στον ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να μην προσφέρει κάποια αγωνία ως προς το τελικό αποτέλεσμα, μιας που ο Αλέξης Τσίπρας είναι ο μόνος υποψήφιος, εντούτοις σηματοδοτεί ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του κόμματος, καθώς για πρώτη φορά τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ ψηφίζουν άμεσα για την εκλογή προέδρου. Δεν χρειάζεται να αναλύσω ιδιαίτερα τη σημασία της διαδικασίας. Eχω κατ’ επανάληψη υποστηρίξει πως η άμεση εκλογή ηγεσιών στα κόμματα ήταν ένα αναγκαίο βήμα για την εμβάθυνση της εσωτερικής δημοκρατίας.
Η διαδικασία έχει βαρύτητα τόσο οργανωτικά όσο και πολιτικά. Ως εκ τούτου το μέγεθος της προσέλευσης στην εσωκομματική κάλπη αποτελεί οπωσδήποτε ένα στοίχημα για τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ. Εφόσον ο αριθμός των συμμετεχόντων στην ψηφοφορία κριθεί ικανοποιητικός, ο ηγέτης θα έχει κερδίσει κατ’ αρχήν στο εσωτερικό πεδίο. Κι αν είναι παραπάνω από ικανοποιητικός, τότε η επίδραση της συμμετοχής θα ξεπεράσει τα στενά κομματικά όρια και θα παραγάγει ευρύτερα πολιτικά αποτελέσματα.
Η διαδικασία συμπίπτει χρονικά με την ανάκαμψη της εικόνας του Αλέξη Τσίπρα έπειτα από καιρό. Από μια πλευρά, πρόκειται για μια απροσδόκητη επιστροφή. Μερικούς μήνες νωρίτερα το κλίμα για τον ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν ευνοϊκό. Η κυβέρνηση δεν παρουσίαζε σοβαρή δημοσκοπική φθορά, ενώ μετά την εκλογή Ανδρουλάκη προέκυψε ισχυρός ανταγωνισμός στην Κεντροαριστερά. Ο ΣΥΡΙΖΑ έδειχνε μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας και στο εσωτερικό του η γκρίνια υπερχείλιζε.
Η αλλαγή του κλίματος αποτυπώνεται έστω και δειλά στις δημοσκοπήσεις, αλλά όχι μόνο σε αυτές. Οι άνθρωποι δεν μιλούν σήμερα για τον Τσίπρα όπως πριν από μερικούς μήνες. Ο θυμός πολλών έχει εξασθενίσει, όπως και το «αντι-ΣΥΡΙΖΑ ρεύμα». Στα αριστερά του ο ΣΥΡΙΖΑ έχει περιορίσει τις απώλειες, ενώ ζητούμενο παραμένει η προσέλκυση πιο κεντρώων ψηφοφόρων.
Η απόφαση του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ να περιοδεύσει ανά την Ελλάδα μόνο τυχαία δεν είναι. Αξιοποιώντας το γενικότερο κλίμα και το προσωπικό του χάρισμα στην άμεση επαφή με καθημερινούς ανθρώπους, ο Τσίπρας καταφέρνει να μεταδώσει αισθήματα αισιοδοξίας στους φίλους του κόμματος, και –ίσως υπερβολικές, τουλάχιστον για την ώρα– προσδοκίες για το εκλογικό αποτέλεσμα. Αρέσει δεν αρέσει, είναι γεγονός πως ο Τσίπρας είναι από όλους τους Ελληνες πολιτικούς ηγέτες ο πιο ικανός στο να παράγει πολιτικό αποτέλεσμα όταν βρίσκεται στον δρόμο σε άμεση επαφή με τους πολίτες.
Ομως ας μη γελιόμαστε. Η επιστροφή Τσίπρα σε συνθήκες θετικής δημοφιλίας δεν είναι μόνο, ούτε κυρίως, αποτέλεσμα των επικοινωνιακών δεξιοτήτων του. Οφείλεται πρωτίστως στο ότι αξιοποιεί τη δυσαρέσκεια των πολιτών λόγω του κύματος ακρίβειας που μήνες τώρα υπονομεύει τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς Ο Τσίπρας έχει αυτή την ικανότητα στην επαφή του με τους πολίτες να δείχνει πως κατανοεί τη θέση τους και συμμερίζεται τις δυσκολίες τους.
Αν δεν αναχαιτιστεί σχετικά σύντομα το κύμα της ακρίβειας, τότε θα βρεθούμε εκ νέου σε αχαρτογράφητα ύδατα. Η χώρα έχει να βιώσει σχεδόν τριάντα χρόνια τέτοια κατάσταση.
Αυτό υποβοηθιέται από μια γενικότερη αντίληψη που επικρατεί στη συλλογική συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας, η οποία αντιλαμβάνεται την Αριστερά ως κατεξοχήν την παράταξη που συμπονά, υποστηρίζει και υπερασπίζεται τους απλούς ανθρώπους, εκείνους που δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα.
Είναι σε θέση ο ΣΥΡΙΖΑ να επιτύχει τη μεγάλη ανατροπή; Αν με ρωτούσατε πριν από μερικούς μήνες, θα σας έλεγα πως κάτι τέτοιο είναι αδύνατον. Εκτιμούσα πως θα ήταν επιτυχία για τον ΣΥΡΙΖΑ ακόμη κι αν κατόρθωνε να περιορίσει την απόσταση από τη Ν.Δ. σε μικρή μονοψήφια διαφορά (π.χ. 4-5 ποσοστιαίες μονάδες).
Σήμερα όμως δεν διακατέχομαι από την ίδια βεβαιότητα. Αν και συνεχίζω να πιστεύω πως είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανατραπούν οι σημερινοί συσχετισμοί δυνάμεων, πως, με άλλα λόγια, πρέπει να «αυτοκτονήσει» η Ν.Δ. για να χάσει τις εκλογές όποτε κι αν γίνουν αυτές, εντούτοις αν δεν αναχαιτιστεί σχετικά σύντομα το κύμα της ακρίβειας, τότε θα βρεθούμε εκ νέου σε αχαρτογράφητα ύδατα. Η χώρα έχει να βιώσει σχεδόν τριάντα χρόνια τέτοια κατάσταση και μερικές μάλιστα κοινωνικές ομάδες, όπως οι χαμηλοσυνταξιούχοι, συντρίβονται από τις σημερινές συνθήκες.
Σε ανύποπτο χρόνο («Για τις παλιές αγάπες μη μιλάς», «Καθημερινή» 24.1.2021) είχα υποστηρίξει πως με τους χαρισματικούς ηγέτες δεν ξέρεις ποτέ. Μπορεί να αποδοκιμαστούν, να μισηθούν ή να χλευαστούν, αλλά για δύο πράγματα δεν πρέπει να στοιχηματίσεις ποτέ εναντίον τους: ότι θα ξεχαστούν γρήγορα και ότι δεν θα επιστρέψουν ποτέ.
* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.