Η ομιλία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο Κογκρέσο των ΗΠΑ ήταν ένα υπέροχο δείγμα ρητορικής, που πρέπει να διδάσκεται στα πανεπιστήμια. Δυστυχώς, η μικροψυχία της αντιπολίτευσης δεν την άφησε να σταθεί στο ύψος της και να εκτιμήσει το μοναδικό αυτό γεγονός. Πάντως, όλοι οι καλόπιστοι Ελληνες ενθουσιάστηκαν από την ομιλία. Ο ενθουσιασμός όμως δεν περιορίστηκε μόνο στους Ελληνες. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας, που κράτησε περίπου μία ώρα και αποτελείται από 4.192 λέξεις, ενθουσίασε το ακροατήριό του, το οποίο τον χειροκρότησε όρθιο 11 φορές. Πού οφείλεται αυτό το γεγονός; Παρακολουθώντας ζωντανά την εξέλιξη της ομιλίας του Πρωθυπουργού, διαπίστωσα ότι ήταν ένα κλασσικό υπόδειγμα Ρητορικής, στα πρότυπα που δίδαξε ο Αριστοτέλης.
Ο Αριστοτέλης στο έργο του «Ρητορική» μιλάει για την «Τέχνη της Πειθούς» και μας λέει σχεδόν όλα όσα γνωρίζουμε σήμερα για την αξιοποίηση του Λόγου. Για να αναλύσουμε την ομιλία του πρωθυπουργού, είναι απαραίτητο να δούμε τι λέει για τη Ρητορική ο Αριστοτέλης. Υπάρχουν πάρα πολλές αναλύσεις, αλλά βρήκα ένα πρόσφατο κείμενο του δρος Βασίλη Χ. Γερογιάννη, καθηγητή του Τμήματος Ψηφιακών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, που είναι αρκετά εκλαϊκευμένο, από όπου σας παραθέτω ορισμένα αποσπάσματα:
[…] «Ο Αριστοτέλης ήταν ο πρώτος που τεκμηρίωσε με επιστημονικό τρόπο ότι η πειθώ είναι μια Τέχνη. […] Στην αθηναϊκή Δημοκρατία, η τέχνη της πειθούς δεν ήταν λοιπόν μια απλή ικανότητα. Ηταν μια ικανότητα που ανήκε στις αξίες της πολιτικής ηθικής και αρετής. Ηταν μια δύναμη που κατείχαν όσοι Αθηναίοι μπορούσαν να πείθουν συμπολίτες τους για την ορθότητα των επιχειρημάτων τους, προς όφελος της πόλης αλλά και των ιδίων, αρκετές φορές. […] Με βάση την Αριστοτελική “Ρητορική”, όταν ένας ομιλητής θέλει να πείσει έχει έναν σκοπό: να “μετακινήσει” το ακροατήριό του από ένα σημείο Χ (την “αφετηρία”) σε ένα σημείο Υ (τον “στόχο”). Αν επιτευχθεί αυτή η “μετακίνηση” του ακροατηρίου, από το σημείο Χ στο σημείο Υ, τότε επιτυγχάνεται η “πειθώ”. Βέβαια η επίτευξη της πειθούς μπορεί να συναντά δυσκολίες. […] Για τον χειρισμό αυτών των “δύσκολων” περιπτώσεων απαιτείται να εφαρμοστεί συστηματικά η “τέχνη της πειθούς”, που, κατά τον Αριστοτέλη, είναι “η τέχνη να πείθουμε ανθρώπους να κάνουν αυτό που κανονικά δεν θα έκαναν, αν δεν τους το ζητούσαμε”. Αλήθεια πώς μπορεί να επιτευχθεί η πειθώ σε “δύσκολες” περιπτώσεις; Με βάση την Αριστοτελική “Ρητορική”, για να πείσει ο ομιλητής το ακροατήριό του πρέπει να ακολουθήσει τρεις αρχές:
α) Την επίκληση στη Λογική: η Λογική αναφέρεται στη χρήση λογικών και τεκμηριωμένων επιχειρημάτων.
β) Την επίκληση στο Πάθος: το Πάθος αναφέρεται στα συναισθήματα του ακροατηρίου, με τα οποία ο ομιλητής πρέπει να ταυτιστεί. Το Πάθος είναι η ενσυναίσθηση του ομιλητή. Οταν ο ομιλητής βάζει τον εαυτό του στη θέση των ακροατών του.
γ) Την επίκληση στο Ηθος: το Ηθος αναφέρεται στον χαρακτήρα του ομιλητή, στην ειλικρίνεια και στην αξιοπιστία του, στο παράδειγμα που αυτός πρεσβεύει. Η αναμφισβήτητα διαχρονική αξία των τριών αυτών αρχών είναι στις μέρες μας ακόμη περισσότερο πολύτιμη. […]»
Οπλισμένοι με αυτή την επιφανειακή γνώση για την «Τέχνη της Πειθούς», ελάτε να αναλύσουμε την ομιλία του Πρωθυπουργού.
Ξεκίνησε την ομιλία του λέγοντας: «Δεν υπάρχει μεγαλύτερη τιμή για τον εκλεγμένο ηγέτη του λαού που δημιούργησε τη Δημοκρατία, να απευθύνεται στους εκλεγμένους αντιπροσώπους του λαού που θεμελίωσε τη χώρα του πάνω στο ελληνικό πρότυπο και έκτοτε προωθεί και υπερασπίζεται τις δημοκρατικές αξίες». Με 38 λέξεις έδωσε τα διαπιστευτήριά του και κολάκευσε αμέσως το ακροατήριό του. Επιπλέον δημιούργησε την άμεση σύνδεση μεταξύ των δύο χωρών.
Εχοντας δύο γυναίκες πίσω του, και γνωρίζοντας επίσης τη συζήτηση που γίνεται αυτή την εποχή για τις αμβλώσεις στις ΗΠΑ, ανέδειξε τη σημασία της Γυναίκας στη σύγχρονη ζωή, επικαλούμενος αρχικά τον Πλάτωνα, αλλά και την ίδια την οικογένειά του. «Και αποτελεί ακόμα μεγαλύτερη τιμή και μεγάλη χαρά για μένα να απευθύνομαι σε Κοινή Σύνοδο του Κογκρέσου των ΗΠΑ υπό γυναικεία ηγεσία, υπό την πρόεδρο Nancy Pelosi και, φυσικά, την αντιπρόεδρο Kamala Harris.
Διότι ήταν ένας Ελληνας, και μάλιστα ένας Ελληνας άνδρας, ο οποίος για πρώτη φορά υποστήριξε ίσα δικαιώματα για τις γυναίκες. Στην “Πολιτεία” ο Πλάτωνας πρότεινε οι γυναίκες να συμμετέχουν σε όλα τα επίπεδα εξουσίας και να αναλαμβάνουν όλες τις προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής θητείας.
Κάθε κράτος που δεν αξιοποιεί τα ταλέντα των γυναικών του, κατέστησε σαφές ο Πλάτων, σπαταλά τους μισούς πόρους που διαθέτει. Και ως γιος, σύζυγος, αδελφός και πατέρας ισχυρών και δημιουργικών γυναικών, δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο».
Με πολύ έξυπνο τρόπο έθεσε το θέμα των Μαρμάρων και κολάκευσε ακόμα μια φορά το ακροατήριό του, ότι βαδίζει στα χνάρια της Κλασσικής Ελλάδας. «Περπατώντας προς το Μνημείο του Λίνκολν, νιώθει κανείς σαν να περπατάει στον Παρθενώνα όταν αυτός ήταν ακόμα άθικτος, προτού οι “συλλεκτικές συνήθειες” του Λόρδου Ελγιν τού καταστρέψουν την όψη. Γιατί το Μνημείο του Λίνκολν είχε σχεδιαστεί με βάση την αρχική μορφή του Παρθενώνα.
Οδηγώντας μπροστά από το Ανώτατο Δικαστήριο και βλέποντας στην πύλη του, ως ρητό και αποστολή του, το “Equal Justice Under Law”, θυμόμαστε ότι πρόκειται για μία έννοια που οι Ελληνες πρόγονοί μας πρώτοι συνέλαβαν και διατύπωσαν σε μία μόνο λέξη: Ισονομία».
Εκεί όμως που πραγματικά έλαμψε η επιχειρηματολογία του ήταν το θέμα της Ουκρανίας. Πήρε ξεκάθαρη θέση για ένα θέμα που όλοι οι Αμερικανοί καταλαβαίνουν, για να τονίσει το θέμα του Κυπριακού. Ο τρόπος που ξεδίπλωσε την εισβολή στην Ουκρανία και ο παραλληλισμός μεταξύ Μαριούπολης και Μεσολογγίου είναι αξιοθαύμαστος. Πόσοι Αμερικανοί νομίζετε ότι γνωρίζουν το Μεσολόγγι; Ελάχιστοι, ακόμα και μέσα στο Κογκρέσο είναι πολύ λίγοι αυτοί που γνωρίζουν την ιστορία και τη γεωγραφία της περιοχής. Ο παραλληλισμός με την Ουκρανία ανέδειξε με τον καλύτερο τρόπο τα προβλήματα με τους γείτονές μας και το Κυπριακό. «Μια συγκλονιστική πραγματικότητα: Αντικαταστήστε τη λέξη Ελλάδα με τη λέξη Ουκρανία και οι ομοιότητες με τον σημερινό ταραχώδη κόσμο είναι εφιαλτικές. […] Και πήραμε θέση. Κατηγορηματικά. Στεκόμαστε στο πλευρό της Ουκρανίας απέναντι στην επιθετικότητα του Putin. Στείλαμε ανθρωπιστική βοήθεια. Στηρίξαμε τους Ουκρανούς με όπλα για να τους βοηθήσουμε να υπερασπιστούν την πατρίδα τους. Και καλωσορίσαμε, με ανοιχτές αγκάλες, πρόσφυγες που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους αναζητώντας ασφάλεια για τους ίδιους και τις οικογένειές τους. […] Και μιλώντας για απροκάλυπτες επιθετικές ενέργειες, σας ζητώ, αγαπητά μέλη του Κογκρέσου, να μην ξεχάσετε μια ανοιχτή πληγή που προκαλεί ατέλειωτο πόνο στον Ελληνισμό εδώ και 48 χρόνια. Αναφέρομαι στην εισβολή που είχε ως συνέπεια τη διαίρεση της Κύπρου. Το ζήτημα αυτό πρέπει να επιλυθεί σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Και όπως είπα χθες στον Πρόεδρο Biden, ουδείς μπορεί ή θα αποδεχθεί “λύση” δύο κρατών στην Κύπρο.
Το ίδιο ισχύει για όλες τις άλλες περιφερειακές διαφορές. Η Ελλάδα είναι μια Δημοκρατία που επιδιώκει την ειρήνη και που πάντα τείνει χείρα φιλίας στους γείτονές της. Είμαστε πάντα ανοιχτοί στον διάλογο. Αλλά υπάρχει μόνο ένα πλαίσιο στο οποίο μπορούμε να βασιστούμε για να επιλύσουμε τις διαφορές μας: το διεθνές δίκαιο και οι εθιμικές αρχές των σχέσεων καλής γειτονίας.
Θέλω να είμαι απολύτως σαφής. Δεν θα δεχτούμε επιθετικές ενέργειες που παραβιάζουν την κυριαρχία μας και τα εδαφικά μας δικαιώματα. Αυτές περιλαμβάνουν υπερπτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά, οι οποίες πρέπει να σταματήσουν αμέσως». Αξίζει να σημειωθεί ότι «κάρφωσε» την Τουρκία χωρίς να την αναφέρει ονομαστικά!
Ο περιορισμένος χώρος που μου διαθέτει η καλή εφημερίδα, δεν μου επιτρέπει την περαιτέρω ανάλυση. Πιστεύω, όμως, ότι πήρατε μια γεύση για το πόσο καλά δομημένη ήταν η ομιλία του Πρωθυπουργού. Πραγματικά ήταν γεμάτη «Λόγο», «Πάθος» και «Ηθος». Η σύγκριση με τον «άχαστο» προηγούμενο πρωθυπουργό μας κάνει να αναφωνήσουμε εν χορώ: «Θεέ μου από πού γλιτώσαμε»!
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.