Η Δυτική Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα πρωτοφανές κύμα καύσωνα, ενώ η Ρωσία απειλεί να διακόψει τη ροή του φυσικού αερίου. Την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ενωση θα έπρεπε να αναπληρώνει τα χαμηλά της αποθέματα ενέργειας ενόψει ενός δύσκολου ενεργειακού χειμώνα, οι υψηλές θερμοκρασίες οδηγούν σε αύξηση της ζήτησης για κλιματισμό, ενώ παράλληλα πυροδοτούν ανεξέλεγκτες πυρκαγιές που δοκιμάζουν το σύστημα ηλεκτροδότησης.
Οι δύσκολες κλιματικές και γεωπολιτικές συνθήκες επισπεύδουν τον ενεργειακό συναγερμό, που οι αναλυτές προέβλεπαν για τον χειμώνα, με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας να προειδοποιεί την Ε.Ε. να γεμίσει άμεσα τις αποθήκες φυσικού αερίου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με άμεσο περιορισμό της ζήτησης, καθώς –σύμφωνα με τους υπολογισμούς της– η Ε.Ε. χρειάζεται να αποθηκεύσει επιπλέον 12 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσα σε τρεις μήνες, καθώς, όπως τονίζει, αυτή η ποσότητα δεν μπορεί να αναπληρωθεί από μη ρωσικές πηγές.
Κάπως έτσι η Ευρώπη αναδεικνύεται στο σημείο μηδέν της παγκόσμιας ενεργειακής κρίσης που έχει πυροδοτήσει ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ακόμη και στο καλό σενάριο, που η Ρωσία επαναθέσει σε λειτουργία τον αγωγό Nord Stream 1, η Ε.Ε. θα πρέπει να περιορίσει τη ζήτηση κατά 4 δισ. κυβικά μέτρα τον μήνα. Μόνο έτσι μπορεί να ελπίζει ότι την 1η Οκτωβρίου, όταν θα ξεκινάει η περίοδος της θέρμανσης στη Βόρεια Ευρώπη, θα έχει αρκετά αποθέματα για να βγάλει τον χειμώνα, αν τυχόν η Ρωσία αποφασίσει να διακόψει τότε τη ροή του φυσικού αερίου.
Ο περιορισμός της ζήτησης είναι ένα δύσκολο πολιτικό στοίχημα για κάθε χώρα, αλλά οι Ευρωπαίοι είναι σίγουρα πιο ώριμοι από τους Αμερικανούς, για παράδειγμα, στο να συνεισφέρουν σε αυτόν τον στόχο. Επιπλέον, όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο επικεφαλής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας, Φατίχ Μπιρόλ, «αυτός ο χειμώνας θα είναι ένα ιστορικό τεστ της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, με επιπτώσεις πολύ πιο ευρείες από τον ενεργειακό τομέα. Η Ευρώπη θα πρέπει να επιδείξει την πραγματική ισχύ της ένωσης».
Για να το επιτύχει, προτείνει τον περιορισμό της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην αγορά ηλεκτρισμού, με τη βραχυπρόθεσμη αντικατάστασή του από λιγνίτη, πετρέλαιο, ή πυρηνική ενέργεια, στενό συντονισμό των Ευρωπαίων παρόχων ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου για τη διαχείριση της ζήτησης, δημοπρασίες του φυσικού αερίου από τους βιομηχανικούς πελάτες και σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης για τον περιορισμό της παροχής όταν χρειάζεται. Και βέβαια, μια εκστρατεία για την αλλαγή των συνηθειών των καταναλωτών, ώστε να βάζουν τον κλιματισμό υψηλότερα και χαμηλότερα στον θερμοστάτη – με τα δημόσια κτίρια να δίνουν το παράδειγμα της εξοικονόμησης.
Η πρόκληση θα είναι ακόμη μεγαλύτερη αν η Ρωσία αποφασίσει να μην ξανανοίξει την κάνουλα στα τέλη του μήνα – κάτι που φαντάζει ολοένα και πιθανότερο. Σε μια τέτοια περίπτωση, για την Ευρώπη πραγματικά θα δοκιμαστεί όχι μόνον η εσωτερική της συνοχή, αλλά και το γεωπολιτικό της εκτόπισμα.
* Η κ. Κατερίνα Σώκου είναι Nonresident Senior Fellow στο Atlantic Council και ερευνήτρια εξωτερικού στο ΕΛΙΑΜΕΠ.