Δεκάδες εστίες φωτιάς εν μέσω «ιστορικού καύσωνα» στη Βρετανία. Η θερμοκρασία ξεπέρασε για πρώτη φορά τους 40 βαθμούς Kελσίου. Χιλιάδες άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, ενώ υπάρχουν και νεκροί στη Γαλλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία. Ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ δήλωσε: «Θέλω να κάνω κάτι πολύ σαφές. Η κλιματική αλλαγή σκοτώνει: σκοτώνει ανθρώπους, σκοτώνει το οικοσύστημά μας, τη βιοποικιλότητά μας και επίσης καταστρέφει τα πράγματα που αγαπάμε ως κοινωνία – τα σπίτια μας, τις επιχειρήσεις μας, τα ζώα μας».
Στην Ελλάδα, αυτήν την περίοδο, οι πύρινοι κλοιοί μοιάζουν χωρίς τέλος, φωτιές ξεσπούν διαρκώς. Πώς αντέχει κανείς τόσες απώλειες; Περιβαλλοντικές και προσωπικές. Παντού στον κόσμο χάνονται ζωές από τις πυρκαγιές, άνθρωποι βλέπουν τα σπίτια τους να γίνονται στάχτη, ό,τι έχτιζαν επί χρόνια καταλήγει «να χωράει σε ένα φαράσι». Τι δυνάμεις πρέπει να επιστρατεύσει κανείς για να αντιμετωπίσει συντρίμμια και σιωπή εκεί όπου πρώτα υπήρχαν μικροί παράδεισοι, γεμάτοι από χρώματα, κίνηση ζωντανών οργανισμών, φως; Πώς διαχειρίζεται κανείς την απελπισία;
Πώς αντέχει κανείς τόσες απώλειες; Περιβαλλοντικές και προσωπικές. Παντού στον κόσμο χάνονται ζωές από τις πυρκαγιές, άνθρωποι βλέπουν τα σπίτια τους να γίνονται στάχτη.
Oταν συναντήσαμε τον διάσημο Βρετανό φωτογράφο Γκίντιον Μέντελ στην Εύβοια («Κ» 3/7, με αφορμή το Evia Film Project), ο οποίος ειδικεύεται στις αποτυπώσεις των φυσικών καταστροφών με έναν πολύ προσωπικό τρόπο, είχε επισημάνει κάτι σωστό: «Πιστεύω ότι στα προγράμματα αποκατάστασης πληγεισών περιοχών θα έπρεπε να προβλεφθούν χρήματα και για ψυχοθεραπευτές ως μέλη των ομάδων». Στις φωτογραφίες του Μέντελ «αντανακλάται» το τοπίο στα βλέμματα των ανθρώπων, στον τρόπο που κοιτούν στον φακό, στη στάση των σωμάτων (ακίνητα μεν, «ομιλητικά» δε), ακόμη κι όταν δεν είναι όλα τα μέλη ορατά γιατί είναι βυθισμένα μέσα στο νερό (στις μεγάλες πλημμύρες). Δύο από τις κεντρικές ενότητες της δουλειάς του περιγράφουν τις όψεις της καταστροφής: Drowning World (για τις πλημμύρες) και Burning World (για τις φωτιές). Οι λήψεις του με την κάμερα είναι σα να καταγράφουν έναν κόσμο μετά τη συντέλεια (όπως μας επιτρέπει η φαντασία μας να τη συλλάβουμε). Δεν υπάρχει αναταραχή. Ούτε αγωνία. Συνέβη. Συντελέστηκε. Θα διακινδυνεύαμε να πούμε (εκ της εικόνας πάντα) ότι δεν υπάρχει ούτε φόβος. Σα να βρίσκονται οι άνθρωποι στο σημείο μετά τον θάνατο. Μετά την απώλεια εκείνων των σταθερών που συνέθεταν τον βίο τους. Για την ακρίβεια, που στέγαζαν τον βίο τους. Οι τοίχοι έχουν χαθεί, τίποτα εκτός από τη στάχτη δεν θυμίζει το πριν. Ή αντικείμενα επιπλέουν στο νερό, έχοντας χάσει όχι μόνο το βάρος αλλά και τη σημασία τους.
«Τι είναι χειρότερο από τα δύο;» είχα ζητήσει από τον Γκίντιον Μέντελ να περιγράψει. «Υπάρχει μεγάλη κουβέντα πάνω σε αυτό», απάντησε. «Εχω συναντήσει ανθρώπους που τα σπίτια τους πλημμύρισαν να φθονούν σχεδόν εκείνους που τα έχασαν από τη φωτιά, γιατί φωτιά σημαίνει απόλυτη καταστροφή. Πρέπει να ξεκινήσεις από το μηδέν. Οταν το σπίτι πλημμυρίσει είναι τραυματικό, υπάρχει μια ολόκληρη διαδικασία, η μυρωδιά είναι τρομερή, η ζημιά μεγάλη, η τριβή με τις ασφαλιστικές εταιρείες διαρκής. Είναι εκτός από τραγική και σουρεαλιστική εμπειρία, σχεδόν εκστατική, όταν πρέπει να περπατάς στο νερό μέσα στο σπίτι σου. Οταν όμως το νερό αποσυρθεί, αρχίζει ο εφιάλτης: η μούχλα, η οσμή, οι τοίχοι που καταρρέουν…»
Η απάντηση με είχε αιφνιδιάσει. Μόνο ένας άνθρωπος όπως αυτός, όμως, που εδώ και δεκαετίες (είναι 63 χρόνων) παρακολουθεί από κοντά τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, σταδιακά, σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη, συνομιλεί με ανθρώπους από όλες τις κοινωνικές τάξεις που έχουν βιώσει το διαλυτικό πέρασμα του νερού ή της φωτιάς, μπορεί να αντιληφθεί τη διαφορά. Εχει ακούσει εκατοντάδες ιστορίες. Τι απομένει; Η ανάγκη, όλων σχεδόν, των πληγέντων να αφηγηθούν αυτό που συνέβη, να πουν και να ξαναπούν τα γεγονότα, να ενώσουν τα θραύσματα. Ετσι, μιλώντας σα να θέλουν να ξορκίσουν την καταστροφή. Να ξαναδώσουν σχήμα σε ό,τι έκαψε η φωτιά ή έπνιξε το νερό.