Θυμάμαι στα μέσα της δεκαετίας του 1980, συζητώντας με έναν υφυπουργό Παιδείας της τότε κυβέρνησης, μου εξηγούσε τα διλήμματα μπροστά στα οποία βρίσκεται κάποιος που ασκεί πολιτική εξουσία. Ειδικότερα, μου είπε πως ο προϋπολογισμός του υπουργείου του είναι συγκεκριμένος. Μέσα σε αυτό το οικονομικό πλαίσιο θα πρέπει είτε να δώσουν αυξήσεις στους εκπαιδευτικούς είτε να προσλάβουν και άλλους. Τι θα έπρεπε να κάνουν; Οι υποσχέσεις πολλές και οι προσδοκίες ακόμη περισσότερες. Αν δεν ικανοποιήσουν τους μεν μπορεί και να τους χάσουν από ψηφοφόρους. Η εξουσία δεν έχει μόνο πλεονεκτήματα, αλλά παράγει και τριβές και πολλές διαμαρτυρίες. Πάντα κάποιοι δυσαρεστούνται και γίνονται οι λεγόμενοι «κοψοχέρηδες». (Αλήθεια, καιρό έχω να ακούσω αυτή τη λέξη.)
Αυτές οι σκέψεις μού ήρθαν στο μυαλό όταν διάβασα τις θέσεις του ΔΝΤ για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης από τις κυβερνήσεις και τους πολίτες. Το ΔΝΤ διαφωνεί με την, προς πάσα κατεύθυνση, επιδότηση των ενεργειακών τιμολογίων, καθώς όπως υποστηρίζει –και το βρίσκω λογικό– το κύριο πρόβλημα είναι ο περιορισμός της κατανάλωσης ρεύματος και φυσικού αερίου. Πρέπει τα νοικοκυριά να εκπαιδευτούν στο να ξοδεύουν λιγότερη ενέργεια. Η οικονομική ενίσχυσή τους κινείται προς την εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Το ΔΝΤ προτείνει οι κυβερνήσεις να βοηθήσουν μόνο τους πολύ αδύναμους οικονομικά πολίτες και τις επιχειρήσεις που κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν αποκλειστικά λόγω των αυξήσεων στα τιμολόγια της ενέργειας.
Η συγκεκριμένη πρόταση είναι αναμφίβολα ορθολογική, αλλά συγχρόνως είναι και πολιτικά επικίνδυνη για τους κυβερνώντες. Στην οικονομία, τις περισσότερες φορές το ορθολογικό αντιστρατεύεται το πολιτικά επωφελές. Στην προκειμένη περίπτωση θα κληθούν οι πολίτες να υποβαθμίσουν το επίπεδο της καθημερινότητάς τους. Ο καλομαθημένος Ευρωπαίος το αντέχει αυτό; Και ένας Ευρωπαίος πολιτικός ηγέτης μπορεί να σηκώσει στις πλάτες του μια τέτοια απόφαση;
Γι’ αυτό λένε πως οι τεχνοκράτες μπορεί να προτείνουν μέτρα που είναι ορθολογικά, εν κενώ πολιτικής, δηλαδή απαλλαγμένα από το πολιτικό κόστος. Τις αποφάσεις, όμως, τις λαμβάνουν οι πολιτικοί. Αυτοί στο κάτω κάτω έχουν και το τεκμήριο της δημοκρατικής νομιμοποίησης και υφίστανται και τις συνέπειες των λανθασμένων επιλογών τους.