Εντονη αντιπαράθεση μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης (μείζονος και ελαχιστότατης – ΜέΡΑ25) αποτέλεσε η συμφωνία για την «επιστροφή» 161 Κυκλαδικών αρχαιοτήτων από τη συλλογή του δισεκατομμυριούχου Λέοναρντ Στερν στην Ελλάδα. Η ιστορία μου προκάλεσε το ενδιαφέρον γιατί αφορά το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ένα μουσείο το οποίο εκτιμώ ιδιαίτερα για το έργο του. Μάλιστα, ανήκω στους Φίλους του Μουσείου και παρακολουθώ πολλές από τις εκδηλώσεις του. Επιπλέον, στο πρόσφατο παρελθόν συνέβαλα (pro bono) στην επιτυχή εγκατάσταση του εξελιγμένου συστήματος πληροφορικής του Μουσείου. Είμαι, λοιπόν, θετικά προκατειλημμένος για το Μουσείο.
Επειδή έχω σαν αρχή τα σοφά λόγια του Φωκυλίδη: «Μηδενί δίκην δικάσης, πριν αμφοίν μύθον ακούσης», θα παραθέσω αυτούσιες τις αντιρρήσεις του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, τις οποίες υιοθέτησε ο Σύριζα:
«-Είναι ή όχι γεγονός ότι πρόκειται για μια συλλογή σημαντικών ευρημάτων, προϊόντα λαθρανασκαφών από σημαντικές θέσεις του Κυκλαδικού πολιτισμού, τα οποία έχουν καταφανώς εξαχθεί παράνομα από την Ελλάδα; Είχε ή όχι η χώρα μας κάθε νόμιμο και ηθικό λόγο να διεκδικήσει την κυριότητα και την κατοχή τους;
– Είναι ή όχι αλήθεια ότι η κατοχή των αρχαιοτήτων αυτών δεν θα περιέλθει στο Ελληνικό Δημόσιο αλλά σε ένα Ιδρυμα άγνωστης σύνθεσης, με έδρα τις ΗΠΑ, που ιδρύεται για αυτό τον σκοπό (μη κερδοσκοπικό νομικό πρόσωπο «Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού» με έδρα το Ντελαγουέρ, αγνώστων λοιπών στοιχείων); Ποια είναι η Διοίκηση αυτού του Ιδρύματος, το οποίο θα αποφασίζει στο εξής για την τύχη των 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων; Ποιος το σύστησε και πότε;
– Είναι ή όχι γεγονός ότι μεσολαβούν η ελληνική κυβέρνηση και η ελληνική Βουλή προκειμένου να εκτεθούν παρανόμως εξαχθείσες αρχαιότητες σε ένα ιδιωτικό μουσείο στην Ελλάδα (Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης) και σε ένα ιδιωτικό Μουσείο στη Νέα Υόρκη (Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης) και όχι να «επαναπατριστούν»;
– Είναι ή όχι γεγονός ότι αυτό που παρουσιάζεται ως «επαναπατρισμός», δεν είναι παρά η πρώτη εφαρμογή της τροπολογίας περί μακροχρόνιας έκθεσης των αρχαιοτήτων (έως 50 έτη, όπως αυτή η κυβέρνηση εισηγήθηκε και ψήφισε στον N. 4761/2020) στο εξωτερικό, και μάλιστα αφορά στην έκθεση παρανόμως εξαχθέντων αρχαίων που δεν θα έχουν έρθει ποτέ στη χώρα μας;
– Η συλλογή παρανόμως αποκτηθέντων αντικειμένων του Κυκλαδικού πολιτισμού, θα έρθει ποτέ μόνιμα ολόκληρη στην Ελλάδα, είτε μέσα στο χρονικό διάστημα των 50 χρόνων είτε μετά από αυτό, στον βαθμό που ο κάτοχός της είναι ένα Ιδρυμα με έδρα τις ΗΠΑ;
– Γιατί απαιτείται η υπογραφή και κύρωση «συμφωνίας» μεταξύ των εμπλεκομένων μερών, με εμπλοκή της ελληνικής Βουλής, ενώ έχουν επιτευχθεί επιστροφές σημαντικών αρχαιοτήτων μέσω υπογραφής απλών μνημονίων συνεργασίας με φορείς όπως το μουσείο J. P. Getty (το 2008 και 2011), το Υπουργείο Πολιτισμού της Βάδης-Βυρτεμβέργης (2014); Μήπως υποκρύπτεται και προετοιμάζεται μία «παράκαμψη» διατάξεων της ισχύουσας νομοθεσίας για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, προκειμένου να νομιμοποιηθούν καινοφανείς ενέργειες, όπως ο διαφαινόμενος εμπλουτισμός συλλογών ιδιωτικών Μουσείων μέσα από ενέργειες του Ελληνικού Δημοσίου, καθώς και η αναγνώριση του δικαιώματος κατοχής ελληνικών αρχαιοτήτων σε ιδρύματα του εξωτερικού;
Ο ΣΕΑ εκφράζει την αντίθεσή του στη νομιμοποίηση παράνομων εξαγωγών αρχαιοτήτων με την ίδρυση ιδρυμάτων ειδικού σκοπού στο εξωτερικό, που θα διαχειρίζονται τις αρχαιότητες εφαρμόζοντας πρακτικές μακροχρόνιου δανεισμού και μάλιστα με πρωτοβουλία του Ελληνικού Κράτους. «Η μόνη νομική και ηθική οδός αντιμετώπισης της αρχαιοκαπηλίας είναι ο επαναπατρισμός των αρχαιοτήτων με την παράδοση των αρχαιοτήτων στις Υπηρεσίες του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού» επισημαίνει και καλεί την κυβέρνηση να μην καταθέσει το σχέδιο νόμου και την ελληνική Βουλή «να μη δεχτεί να συμπράξει σε μια τέτοιας μορφής απεμπόληση δικαιωμάτων του ελληνικού λαού στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας μας». (σημ. τα έντονα στοιχεία υπάρχουν στο κείμενο).
Οι μισές αλήθειες είναι πολύ χειρότερες από τα ψέματα. Ελάτε να αναλύσουμε τις αντιρρήσεις.
– Συλλογή. Είναι γεγονός ότι πρόκειται για σημαντική συλλογή. Δέχομαι για τη συζήτηση ότι είναι «προϊόν λαθρανασκαφών». Αλλά πώς είναι δυνατόν «η Ελλάδα να διεκδικήσει την κυριότητά τους» όταν κανένας εκτός από τον συλλέκτη γνώριζε την ύπαρξή τους; Η γνώση για τη συλλογή έγινε πριν από δύο χρόνια όταν ο συλλέκτης θέλησε να τη δωρίσει στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης (ΜΕΤ). Ετσι ξεκίνησαν και οι διαπραγματεύσεις για τον επαναπατρισμό τους. Αν πήγαιναν στο ΜΕΤ και τα διεκδικούσαμε νομικά κανένας δεν γνωρίζει αν ποτέ θα τα παίρναμε πίσω και με τι κόστος.
– Κυριότητα. Πρόκειται για ασύστολο ψέμα. Η κυριότητα των αρχαιοτήτων από την υπογραφή της συμφωνίας ανήκει στην Ελλάδα. Ξεκάθαρα. Ακόμα και όταν θα βρίσκονται στο ΜΕΤ σε ειδική αίθουσα θα αναγράφεται ότι ανήκουν στην Ελλάδα, με την ακόλουθη επισήμανση: «HELLENIC REPUBLIC – MINISTRY OF CULTURE AND SPORTS MUSEUM OF CYCLADIC ART ATHENS LOAN OF CYCLADIC ART TO THE MET».
– Ιδιωτικά Μουσεία. Πρόκειται για την αλλεργία των αριστερών σε οτιδήποτε ιδιωτικό. Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (ΜΚΤ) διοικείται (ευτυχώς) από ιδιώτες αλλά όλες οι αρχαιότητές του ανήκουν στο κράτος. Οι «παρανόμως εξαχθείσες αρχαιότητες» παύουν να είναι παράνομες αφού νόμιμα ανήκουν στην Ελλάδα.
– Επαναπατρισμός. Αμφισβητείται ο επαναπατρισμός γιατί η συμφωνία προβλέπει αρχικά 25 χρόνια με δυνατότητα συμφωνίας για άλλα 25 χρόνια. Παραλείπεται όμως ο σημαντικός όρος ότι κάθε 5 χρόνια θα έρχονται στην Ελλάδα 15 αρχαιότητες για έκθεση στο ΜΚΤ.
– Ιδρυμα στις ΗΠΑ. Εδώ φαίνεται η πλήρης άγνοια των ανθρώπων. Το ελληνικό κράτος δεν μπορεί να δεχθεί δωρεά Ελληνικών Αρχαιοτήτων γιατί σύμφωνα με τον Ελληνικό Νόμο όλες οι Ελληνικές Αρχαιότητες όπου και να βρίσκονται του ανήκουν. Το Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού («HACI») είναι ΜΚΟ με έδρα το Delaware των ΗΠΑ και έγινε μόνο και μόνο για να δεχθεί τη δωρεά.
– Διοίκηση HACI. Αλλη μία εκκωφαντική αποσιώπηση. Γενικός Γραμματέας του HACI είναι ο Πέτρος Ιωάννης Γουλανδρής ανεψιός της Ντόλλης Γουλανδρή που υπογράφει και τις σχετικές συμβάσεις. Στο Συμβούλιο μετέχουν η Σάντρα Μαρινοπούλου, Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος του ΜΚΤ, και ο Γ. Κουμάνταρος. Δεν είναι λοιπόν άγνωστα πρόσωπα.
– Κύρωση της Συμφωνίας. Εδώ ακριβώς φαίνεται ότι αυτοί που συνέταξαν το κείμενο των αρχαιολόγων δεν διάβασαν ούτε το προοίμιο της Συμφωνίας. Ρητά προβλέπεται ότι αν μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου 2022 δεν επικυρωθεί η Συμφωνία από το Ελληνικό Κοινοβούλιο και η απόφαση δεν δημοσιευτεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ακυρώνεται η Συμφωνία και η Συλλογή παραμένει στην ιδιοκτησία του συλλέκτη! Αλήθεια, ποιος πράγματι ενδιαφέρεται για τον επαναπατρισμό των αρχαιοτήτων που ούτε την ύπαρξή τους γνωρίζαμε; Η κυβέρνηση η οποία με τη βοήθεια του ΜΚΤ, με πολύ έξυπνες και αποτελεσματικές κινήσεις αποκτά την πλήρη ιδιοκτησία και κυριότητα των αρχαιοτήτων με προσωρινό δανεισμό για ένα διάστημα έστω και μεγάλο στο ΜΕΤ ή οι αρχαιολόγοι, ο Σύριζα και το ΜέΡΑ25 που μας λένε να αφήσουμε τη συλλογή στον ιδιοκτήτη και να τα διεκδικήσουμε μέσω δικαστηρίων με αμφίβολο αποτέλεσμα και τεράστια νομικά έξοδα.
Οσον αφορά τα νομικά έξοδα όποιος έχει εμπειρία από Αμερικανικά Δικαστήρια μπορεί να σας διαβεβαιώσει ότι εκεί δεν αστειεύονται. Μακροχρόνιες και πολύπλοκες δίκες καταλήγουν σε δυσθεώρητα νομικά έξοδα, γι’ αυτό και τις περισσότερες φορές οι αντίδικοι προτιμούν τον εξωδικαστικό συμβιβασμό. Αλλά φυσικά με την πλήρη άγνοια που δέρνει την Αριστερά πού να καταλάβουν ότι είναι καλύτερο να έχεις μια συμφωνία παρά μια αμφιβόλου αποτελέσματος επιδίωξη με το μόνο σίγουρο τα έξοδα.
Για να σας χαλαρώσω θα σας διηγηθώ ένα ανέκδοτο που αφορά τις νομικές υπηρεσίες στις ΗΠΑ. Πάει ένας πελάτης σε διάσημο νομικό της Νέας Υόρκης για κάποια υπόθεσή του. Ρωτάει προκαταβολικά ο ανθρωπάκος: «Πώς χρεώνετε τις υπηρεσίες σας;». Του λέει ο δικηγόρος: «5.000 δολάρια για να απαντήσω σε 3 ερωτήσεις». Ξαναρωτάει ο ανθρωπάκος: «Είναι λίγο ακριβούτσικα, δεν μπορείτε να μου κάνετε καλύτερη τιμή;». Τότε ο δικηγόρος του λέει: «Ποια είναι η τρίτη ερώτηση και περάστε από τη γραμματέα μου να πληρώσετε τα 5.000 δολάρια»!
ΥΓ. Το κείμενο αυτό γράφτηκε στις 6/9. Ευτυχώς σήμερα η Σύμβαση έχει ήδη κυρωθεί.
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.