Πώς πετυχαίνει σήμερα η προπαγάνδα; Πώς μπορούν τα αυταρχικά καθεστώτα να προκαλούν ρήγματα στη Δύση; Μήπως τα έχουμε κάπως μυθοποιήσει; Ενας ειδικός από την άλλη πλευρά του φράχτη –από την πλευρά που εξαπολύει τέτοιες επιθέσεις δόλιας «επιρροής»– έχει απαντήσει. Ο Αλεξάντερ Σαράβιν, μέλος της ρωσικής Ακαδημίας Στρατιωτικών Επιστημών στη Μόσχα, είχε εξηγήσει (το 2017 στον New Yorker): «Aν πας, ας πούμε, στη Μεγάλη Βρετανία και τους πεις ότι η βασίλισσα είναι κακιά, δεν θα πετύχεις τίποτα, δεν θα προκαλέσεις επανάσταση, γιατί δεν υπάρχουν οι αναγκαίες συνθήκες για να επιτύχει μια τέτοια επιχείρηση».
Αν πας, όμως, στην Ευρώπη και αρχίσεις να τροφοδοτείς την ιδέα ότι πνίγει αθώους ανθρώπους που αναζητούν καταφύγιο; Αν υποδαυλίσεις τις ενοχές της ότι προδίδει τις ανθρωπιστικές αξίες πάνω στις οποίες χτίστηκε, αντιμετωπίζοντας ως εισβολείς ναυαγισμένα βρέφη; Δεν χρειάζεται να επινοήσεις από το μηδέν αυτήν την εντύπωση. Δεν χρειάζεται να πεις ότι η βασίλισσα είναι κακιά. Μια τέτοια προπαγανδιστική επιχείρηση θα εκμεταλλευόταν υπαρκτά διλήμματα για να παροξύνει τους αντίστοιχους διχασμούς που ήδη στοιχειώνουν στη Δύση. Αυτό επιχειρεί συστηματικά και το τουρκικό καθεστώς. Να στρέψει τις θεσμικά εμπεδωμένες αξίες της Ευρώπης εναντίον της. Και έτσι να μεταμφιέσει τις δικές του ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις σε ανθρωπιστικά διαβήματα. Ο επικεφαλής του καθεστώτος δεν αγωνιά για τα νεκρά παιδιά που έδειξε στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Ο ίδιος τα εκθέτει σε συνθήκες θανάσιμου κινδύνου, παρωθώντας τις οικογένειές τους στα σύνορα. Κι έπειτα τα χρησιμοποιεί ως προπαγανδιστικό εμβρυουλκό για να εκμαιεύσει γεωπολιτικά οφέλη. Ο Ερντογάν επιδεικνύει μωρά για να αγοράσει F-16. Μεταποιεί τον ανθρωπισμό μας σε καύσιμο για τον μιλιταρισμό του.
Επίθεση προπαγάνδας και δημοκρατική άμυνα.
Πώς θα έπρεπε να αμυνθεί κανείς σε αυτήν την προπαγανδιστική επίθεση που χρησιμοποιεί ως πυρομαχικά τους ανθρώπους; Θα έπρεπε να επιβάλει σιωπητήριο στις ενστάσεις που εκφράζονται για την πολιτική φύλαξης των συνόρων; Θα έπρεπε να ταυτίσει όποιον διατυπώνει τέτοιες ενστάσεις με τον Ερντογάν – όπως έκανε ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής και άλλα στελέχη της κυβέρνησης;
Αμυνα δεν είναι μόνο η φύλαξη του εδάφους. Είναι και η διαφύλαξη της άυλης επικράτειας των αξιών. Αν σκοτώσουμε τον πλουραλισμό για να μην τον εκμεταλλεύεται ένας αυταρχικός γείτονας –αν εισάγουμε την προβοκάτσια του ως εσωτερική έριδα–, πάλι εκείνος θα έχει επικρατήσει.
Ετσι έχουν οργανωθεί οι κοινωνίες που έχουν απέναντί τους καθεστώτα τύπου Πούτιν και Ερντογάν: Είναι κοινωνίες που χωρούν αλληλέγγυους αλτρουιστές και επαγγελματίες ανθρωπιστές, στρατευμένους και αστράτευτους δημοσιογράφους, επιπόλαιες αντιπολιτεύσεις και υπουργούς που εναλλάσσουν τον στόμφο του συνοριοφύλακα με την ελαφρότητα του τηλεοπτικού κομπάρσου. Και ως τέτοιες –ποικίλες και αντιφατικές– αξίζει να τις υπερασπιζόμαστε.