Με ήξεραν. Αν ήθελε να συνοψίσει κανείς την υπερασπιστική γραμμή του αποπεμφθέντος βουλευτή, θα μπορούσε να την αποστάξει σε αυτή τη φράση: Εγώ δεν ήξερα (ότι οι βουλευτές, ας πούμε, δεν επιτρέπεται να επιβιβάζονται σε εξωχώρια οχήματα αδιαφανούς πλουτισμού). Εκείνοι όμως με ήξεραν.
Σε αυτό έχει δίκιο. Ο βουλευτής Γρεβενών μόνο κρυφός δεν ήταν. Μπορεί να μην είχε την προβολή που θα του έδινε μια κεντρική εκλογική περιφέρεια. Είχε όμως την κουλτούρα του παράγοντα που του αρέσει να επιδεικνύει την ισχύ του – και την αισθητική του.
Τον ήξερε το κόμμα του. Τον ξέραμε όμως ως φαινότυπο κι εμείς. Το είδος Πάτση είναι οικείο. Είναι «ο πρόεδρος». Που σημαίνει πρόεδρος στην ομάδα και στο τοπικό σωματείο· λίγο δικηγόρος και πολύ «φίξερ»· λίγο επενδυτής, και πολύ αεριτζής· με δραστηριότητες «λευκού κολάρου» χωρίς το λευκό κολάρο. Με γιακά που δεν φοβάται να ιδρώσει στα γήπεδα και να τσικνιστεί στα πανηγύρια.
Θα έλεγε κανείς ότι ένας φορέας τέτοιας πολυπραγμοσύνης τα είχε όλα, προτού διεκδικήσει και το κύρος του αξιώματος. Το γεγονός ότι θέλησε και πέτυχε να είναι και βουλευτής –όχι απλώς να κάνει τη «δουλειά» του, αλλά να φορέσει και το σχήμα της εξουσίας– δείχνει πόσο έχει προχωρήσει η τήξη των στεγανών στον νεοελληνικό βίο.
Στον «παίκτη» δεν αρκεί να έχει συνδεθεί με τον βουλευτή. Μπορεί να γίνει και ο ίδιος βουλευτής. Οπως συμβαίνει και στην πόλη, στην οποία ο αποπεμφθείς έχει αφήσει αλήστου μνήμης αποτύπωμα ως ποδοσφαιροπατέρας: Δεν φτάνει να έχεις πιασμένο τον δήμαρχο. Μπορεί να γίνεις και ο ίδιος δήμαρχος – και μάλιστα λαοφίλητος.
Αυτή η συγχώνευση θεσμικής και εξωθεσμικής εξουσίας –ο μπερλουσκονισμός της Ανατολής– έχει κι ένα χαρακτήρα άγριας δημοκρατίας: Ο «άρχοντας» δεν είναι αυτός που το αξίωμα τον χωρίζει από τους πολλούς. Είναι εκείνος που οι πολλοί προσφωνούν «γεια σου, ρε άρχοντα».
Καμία ελίτ. Καμία απόσταση – ταξική ή πολιτισμική. Τον έναν από τους πολλούς χωρίζει μόνο ο τύπος.
Το ίδιο συμβαίνει και στη μεγάλη κλίμακα – με τους Πάτσες εθνικής εμβέλειας. Δεν είναι δύσκολο να δεις υφολογικές και μεθοδολογικές αναλογίες. Η μικροεξουσία στο τοπικό χωράφι των Γρεβενών αντικατοπτρίζεται σε ενσαρκώσεις του παραγοντισμού στη μεγάλη λίγκα. Ούνα φάτσα.
Ε, και; Σιγά. Ποιος θα θυμάται αυτόν τον άνθρωπο και τις δουλειές του σε ένα μήνα;
Είναι σαν να ακούς ήδη τον καγχασμό εκείνων που θα δείχνουν τις δημοσκοπήσεις και θα εξηγούν, δικαιωμένοι, ότι ούτε αυτή η σκανδαλοθηρική επίθεση κατάφερε να τους πλήξει.
Οντως. Οι δημοσκοπήσεις συλλαμβάνουν αυτό που (δεν) μπορεί να σε πλήξει. Ομως, δεν πιάνουν αυτό που μπορεί αργά να σε διαποτίζει.
Πελτέδες
Του επιτέθηκαν, είπαν, γιατί είναι έργο εμβληματικό. Η πράξη τους δεν θα είχε νόημα αν το έργο δεν ήταν τα Ηλιοτρόπια του Βαν Γκογκ – ή οι Θημωνιές του Μονέ. Αποκάλυψαν έτσι τον σεβασμό που διακατέχει πάντα τον ιερόσυλο γι’ αυτό που βεβηλώνει. Αν δεν το αναγνώριζε ως ιερό, δεν θα μπορούσε να δώσει νόημα στην ιεροσυλία του. Θα διέπραττε σκέτο βανδαλισμό. Ενας από τους ακτιβιστές, επιχειρώντας να εκφράσει το νόημα της επίθεσης κατά των Ηλιοτροπίων με πελτέ, είπε ότι δεν πρέπει να αγωνιούμε για τον πίνακα. «Ολοι προσέχουν τον πίνακα και όχι τον πλανήτη. Αμα χαθεί ο πλανήτης δεν θα έχουμε ούτε Βαν Γκογκ». Αυτό που διαφεύγει από τον συνδικαλιστικό μανιχαϊσμό του «πελταστή» είναι ότι ο πλανήτης δεν είναι (πια) μόνο τα δέντρα του. Ακόμη κι αν το έργο είχε υλικά καταστραφεί, ο πλανήτης θα παρέμενε ένας πλανήτης «μετά Βαν Γκογκ». Θα παρέμενε ένας κόσμος όπου έχουν ζωγραφιστεί και ιδωθεί τα Χρυσάνθεμα, και δεν θα μπορούσε να καταστραφεί, ακόμη κι αν ο ίδιος ο πίνακας είχε χαθεί. Μόνο εντός αυτού του κόσμου «μ.Χ.» (μετά τα Χρυσάνθεμα) –μόνο μέσα στο άυλο σύμπαν των αξιών του– μπορεί κανείς να είναι οικολόγος· ζηλωτής ή πελταστής.
Αγαπούλας
Πέσαμε από τα σύννεφα με τον βουλευτή μας. Σαν να λέμε: Πιστέψαμε ότι ο Πίου ήταν δεινός σκόρερ.