Οι απολογισμοί είναι λογαριασμοί. Χρειάζεται λίγη υπομονή με τους αριθμούς. Η κυβέρνηση που ορκίστηκε τον Ιούλιο του 2019 είχε 17 υπουργεία (συν έναν υπουργό Επικρατείας). Από τους 17 υπουργούς, σήμερα, τριάμισι χρόνια μετά, παραμένουν στις θέσεις τους οι 10. Στην πορεία προστέθηκαν δύο υπουργεία (Μετανάστευσης και Πολιτικής Προστασίας) στα οποία, από την ίδρυσή τους, υπηρετούν τα ίδια στελέχη. Δεν έχουν αλλάξει ούτε οι υπουργοί Επικρατείας (που από ένας έγιναν δύο). Χονδρικά, η σύνθεση της κυβέρνησης έμεινε κατά τα 12/20 σταθερή. Πώς πρέπει να ερμηνεύσει κανείς αυτή την πρωτοφανή για τα μεταπολιτευτικά χρονικά στατιστική; Η απάντηση θα μπορούσε να είναι ότι η διαχείριση ανθρώπινων πόρων ήταν συντηρητική, υπακούοντας στην αρχή ότι ένας ανασχηματισμός πάντα απειλεί να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα απ’ όσα λύνει.
Η δεύτερη, μίζερη απάντηση θα εστίαζε ίσως στο μοντέλο διακυβέρνησης: Αφού η πυραμίδα είχε στηθεί με ένα πανταχού παρεμβατικό επιτελείο, τι σημασία είχε ποιος κρατούσε τα χαρτοφυλάκια; Κουμάντο έκανε το Μαξίμου.
Ευσταθούν ή όχι, αυτές οι απαντήσεις δεν αναιρούν πάντως το γεγονός ότι ο μάνατζερ δεν έπαιξε πολιτικάντικα με τους ανθρώπινους πόρους. Δεν χρησιμοποίησε τους ανασχηματισμούς σαν εμβρυουλκούς – όπως είχαν κάνει σχεδόν όλοι οι προκάτοχοί του, επιστρατεύοντας το κάστινγκ για να λύσουν εσωκομματικές διαφορές, για να ικανοποιήσουν τοπικιστικές ποσοστώσεις ή απλώς για να διαχειριστούν τους εγωισμούς. Οπως έλεγε και στέλεχος της κυβέρνησης, «για να δουλέψεις σοβαρά σε ένα υπουργείο, χρειάζεσαι τουλάχιστον δύο χρόνια». Κι αυτή την εμπειρία φαίνεται να την είχε ενστερνιστεί το μητσοτακικό μάνατζμεντ.
Τώρα μπορούμε πια να πούμε με βεβαιότητα ότι ο Μητσοτάκης δεν χρησιμοποίησε ούτε το κόλπο των πρόωρων εκλογών (η συζήτηση για την ημερομηνία διεξαγωγής τους απασχολεί πλέον μόνο τους εθισμένους της παραπολιτικής πρέφας). Οι επιλογές αυτές –της αποφυγής του εθιμικού τζόγου με το κυβερνητικό σχήμα και το εκλογικό ημερολόγιο– έχουν θεσμικό αποτύπωμα. Εχουν όμως και πολιτικό αποτέλεσμα. Αποκρυσταλλώνουν τα χαρακτηριστικά του πολιτικού προϊόντος που ο Μητσοτάκης δοκιμάζει να (επανα)λανσάρει στις επικείμενες κάλπες. Οι μασημένες λέξεις –συνέπεια, συνέχεια, σταθερότητα– δεν είναι σλόγκαν. Υπηρετήθηκαν από τις επιλογές του, ακόμη κι όταν χρειάστηκε κερί στ’ αυτιά, για να αντισταθεί στις σειρήνες του τυχοδιωκτισμού.
Μα, τι λέμε; Θα ψηφιστεί ο Μητσοτάκης επειδή άλλαξε λίγους υπουργούς; Ποιος ασχολείται με αυτά; Κανείς. Ομως οι συνειδήσεις των ψηφοφόρων διαμορφώνονται και από πράγματα που οι ίδιοι δεν ζυγίζουν συνειδητά, παρά τα προσλαμβάνουν εκ του αποτελέσματος. Αν υπάρχει κοινωνική πλειοψηφία που διακατέχεται από τις αξίες, τις οποίες οι αντίπαλοι του Μητσοτάκη ορίζουν ως συντηρητικές· αν υπάρχει «Κέντρο» κουρασμένο από τα πάθη και τα δράματα, που ονειρεύεται βίο «κανονικό» και προβλέψιμο, στην κάλπη δεν θα έχει πολλές επιλογές.
Επιδόματα
Μπορεί ένα επίδομα που δίδεται στο 80% των εκλογέων να είναι «εκλογικό»; Η ερώτηση υπονοεί ότι όταν θέλεις να μαζέψεις ψήφους δίνεις χαρτζιλίκια σε συγκεκριμένες εκλογικές πελατείες – δεν τα δίνεις σε όλους. Αρα, αν εφαρμόσει κανείς αυτό το κριτήριο, το market pass δεν είναι πελατειακό. Αλλά το εξακοσάρι στους ενστόλους μάλλον είναι. Αν θεωρούμε ότι ορισμένες κατηγορίες δημοσίων λειτουργών υποαμείβονται, φροντίζουμε μάλλον να προσαρμόσουμε τις αποδοχές τους στο επίπεδο των υπηρεσιών που προσφέρουν – όπως έγινε με τους γιατρούς του ΕΣΥ. Η συζήτηση αυτή για την ηθική –και τη δημοσιονομική λογική– των επιδομάτων βρίσκει τα όριά της στην αμείλικτη πραγματικότητα της πληθωριστικής κρίσης. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν υπάρχει ανάγκη. Οι εναλλακτικές που προτείνονται (μείωση ΦΠΑ) είναι δημοσιονομικώς πολύ πιο ριψοκίνδυνες. Στη συζήτηση όμως για την ηθική των προεκλογικών τροπολογιών, με τις οποίες εξασκείται παραδοσιακά η μικροπελατειακή θήρα, δεν υπάρχει τέτοιο μέτρο της ανάγκης. Εκεί η συναλλαγή είναι ωμή και εξαχρειώνει τους συναλλασσομένους – αριστερούς και φιλελευθέρους· λαϊκιστές του ζιβάγκο και λαϊκιστές της γραβάτας.
Αυγολογίες
Εχουμε έλλειψη σε Αριστερούς του χαβιαριού. Και υπερπλεόνασμα σε Αριστερούς του ταραμά.