Εδώ και καιρό οι απόφοιτοι δραματικών σχολών διαμαρτύρονται επειδή ένα πρόσφατο προεδρικό διάταγμα (85/2022) τους τοποθετεί στην ίδια κατηγορία με τους αποφοίτους λυκείου. Αυτό, ισχυρίζονται, προκαλεί την υποβάθμιση των σπουδών και των επαγγελματικών τους προοπτικών. Εκ πρώτης όψεως το πρόβλημα μοιάζει παράλογο και η διαμαρτυρία δίκαιη. Οταν όμως άρχισα να διαβάζω περισσότερα για το θέμα, διαπίστωσα πως τα πράγματα ήταν πολύ πιο περίπλοκα. Τα προβλήματα δεν ήταν ούτε καινούργια ούτε αποκλειστικά τους. Αντίθετα, συμπλέκονταν με το μέγιστο ταμπού της ανώτατης παιδείας μας, το περίφημο άρθρο 16 του Συντάγματος που την καθιστά κρατικό μονοπώλιο.
Οι δραματικές σχολές είναι στη μεγάλη τους πλειονότητα ιδιωτικές (οι απόφοιτοι των κρατικών σχολών δεν ξεπερνούν το 5% του συνόλου των φοιτητών / αποφοίτων των καλλιτεχνικών σχολών). Καθώς το κράτος δεν αναγνωρίζει ιδιωτική ανώτατη παιδεία, τα διπλώματα αυτά δεν μπορούν να αναγνωριστούν όπως και τα διπλώματα όλων των μεταλυκειακών ιδιωτικών σχολών. Αλλωστε, το επίμαχο Π.Δ. δεν αναφέρεται μόνο στους αποφοίτους δραματικών σχολών, αλλά περιγράφει 71 κλάδους και 205 ειδικότητες συνολικά, όπως π.χ. τους σπουδαστές μαγειρικής ή δημοσιογραφίας. Οσοι από αυτούς θελήσουν να προσληφθούν στο Δημόσιο μέσω ΑΣΕΠ, δεν αντιμετωπίζονται βαθμολογικά και μισθολογικά ως κάτοχοι πανεπιστημιακών πτυχίων.
Παράλληλα, το ελληνικό κράτος ταύτισε από το 2003 την πανεπιστημιακή εκπαίδευση με τις τετραετείς σπουδές, υποβαθμίζοντας έτσι τους τριετείς κύκλους σπουδών, ενώ πριν από λίγα χρόνια τα ΤΕΙ μετατράπηκαν σε πανεπιστήμια με τον γνωστό πρόχειρο τρόπο που εκτός των άλλων εξαφάνισε τη βαθμίδα της ανώτερης εκπαίδευσης. Δημιουργήθηκε έτσι ένα κενό ανάμεσα στο λύκειο και στο πανεπιστήμιο. Το ενδιαφέρον είναι πως και στις τρεις αυτές κομβικές αποφάσεις που προκάλεσαν τις διαμαρτυρίες, δηλαδή στο κρατικό μονοπώλιο της ανώτατης παιδείας, στην αποκήρυξη του τριετούς κύκλου σπουδών (κεντρικό στοιχείο της διακήρυξης της Μπολόνια) και στην ανωτατοποίηση των ΤΕΙ, πρωταγωνίστησε η Αριστερά.
Σύντομα οι καλλιτέχνες θα αντιληφθούν πως οι προσφερόμενες λύσεις (κατατακτήριες και άλλες διευθετήσεις) δεν θα επιφέρουν ουσιαστικές αλλαγές στα πολύ βαθύτερα προβλήματα που τους απασχολούν.
Η ουσία όλων αυτών των περίπλοκων ρυθμίσεων είναι πως αν οι απόφοιτοι των δραματικών σχολών επιδιώξουν να προσληφθούν σε διοικητική θέση στο Δημόσιο, δεν θα μπορέσουν να διεκδικήσουν τις θέσεις που προορίζονται για κατόχους πανεπιστημιακών πτυχίων (για τις καλλιτεχνικές θέσεις όμως ισχύουν άλλοι κανόνες). Υπάρχουν επίσης κάποιες επιπτώσεις ως προς την πρόσβαση σε μεταπτυχιακές σπουδές και υψηλές διοικητικές θέσεις που προϋποθέτουν πανεπιστημιακό πτυχίο. Μιλάμε δηλαδή για συνέπειες που αφορούν πολύ συγκεκριμένες πλευρές μιας μικρής μειοψηφίας του ήδη μικρού αριθμού των αποφοίτων δραματικών σχολών. Δικαιολογείται τόση φασαρία για ένα θέμα που τελικά έχει τόση σχέση με τον πολιτισμό όση ακριβώς και το προσοντολόγιο του Δημοσίου με τη δημιουργικότητα;
Η έκφραση smoke and mirrors (καπνός και καθρέφτες) έχει θεατρική προέλευση και χρησιμοποιείται στα αγγλικά για να περιγράψει τις πρακτικές παραπλάνησης των θεατών. Στο πεδίο αυτό συναντάμε δύο μεγάλες τάσεις της ελληνικής κοινωνίας: από τη μια, το απόλυτο φετίχ του πανεπιστημιακού πτυχίου και της αξίας του για την πρόσληψη στο Δημόσιο. Θεωρούμε δηλαδή πως αν βαφτίσουμε όλες τις σπουδές ανώτατες, θα λύσουμε το επαγγελματικό μας πρόβλημα διά βίου. Από την άλλη, τη μετάφραση μιας πραγματικής υπαρξιακής αγωνίας που χαρακτηρίζει επισφαλή επαγγέλματα, όπως τα καλλιτεχνικά, σε συντεχνιακά αιτήματα πασπαλισμένα με μια ηθικοπλαστική γλώσσα που δεν έχει καμία πραγματική σχέση με το πραγματικό τους πρόβλημα. Ετσι όμως, αντί να παραπλανήσουν το κοινό, τελικά οι καλλιτέχνες παραπλανούν τον ίδιο τους τον εαυτό. Σύντομα θα αντιληφθούν πως οι προσφερόμενες λύσεις (κατατακτήριες και άλλες διευθετήσεις) δεν θα επιφέρουν ουσιαστικές αλλαγές στα πολύ βαθύτερα προβλήματα που τους απασχολούν. Και αυτό είναι κρίμα, γιατί ο κοινωνικός τους ρόλος είναι πραγματικά σημαντικός.
Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.