Το αρκτικόλεξο ΠΕΓΠ σημαίνει Πιστοποιητικό Επάρκειας Γνώσεων για Πολιτογράφηση, όπως μάθαμε από την έκδοση της «Κ» με τίτλο «Πόσο ξέρουμε την Ελλάδα;», που περιέχει το σχετικό τεστ και ολοκληρώνεται σήμερα.
Σήμερα όμως συμβαίνει και κάτι άλλο. Πηγαίνουν όσοι είναι ήδη Ελληνες πολίτες στις κάλπες για να εκλέξουν την επόμενη Βουλή και κυβέρνηση της χώρας. Και προκύπτει εύλογα το ερώτημα: πόσοι άραγε από αυτούς θα περνούσαν το ίδιο ακριβώς τεστ; Με βάση ιδίως την εκπαιδευτική μου εμπειρία τριάντα και πλέον ετών, αλλά και πλήθος άλλων ενδείξεων, η απάντηση είναι κατηγορηματική: ασφαλώς ελάχιστοι. Η διάγνωση αυτή οδηγεί σε σκέψεις και ερωτήματα προς δύο διαφορετικές κατευθύνσεις: μία για το ίδιο το τεστ και η άλλη για το εκπαιδευτικό μας σύστημα.
Το ΠΕΓΠ καθιερώθηκε μόλις το 2020 με τον ν. 4735. Αυτός απαιτεί από τους «αλλογενείς» αλλοδαπούς που επιθυμούν να γίνουν Ελληνες πολίτες να γνωρίζουν «επαρκώς» όχι μόνο την ελληνική γλώσσα, αλλά και «την ελληνική ιστορία και γεωγραφία, τον ελληνικό πολιτισμό και τις συνήθειες του ελληνικού λαού, καθώς και τον τρόπο λειτουργίας των θεσμών του πολιτεύματος της χώρας». Για την απόκτηση του ΠΕΓΠ, ώστε να υποβάλει ύστερα αίτηση πολιτογράφησης, ο αλλοδαπός υποβάλλεται σε τεστ γνώσεων που έχει ως πρότυπο τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, «ώστε να διασφαλίζονται η αντικειμενικότητα, η καθολικότητα και το αδιάβλητο της διαδικασίας». Ο υποψήφιος θεωρείται ότι πέτυχε αν συγκεντρώσει τουλάχιστον 66% στη γλώσσα και τουλάχιστον 50% στα άλλα γνωστικά αντικείμενα, αλλά στο σύνολο απαιτείται να συγκεντρώσει 70% της μέγιστης δυνατής βαθμολογίας.
Δεν έχει νόημα να απαριθμήσω ερωτήσεις από το τεστ, αφού μάλιστα μπορείτε να τις απολαύσετε στη σχετική έκδοση της «Κ». Θα είχε ίσως νόημα να αναζητηθεί η πιο ανόητη ή η πιο εξωφρενική σε κάθε πεδίο. Μπορείτε, π.χ., να ξεχωρίσετε από μια μικρή φωτογραφία σε ποιο από τα Σώματα Ασφαλείας ή τις Ενοπλες Δυνάμεις ανήκει το καθένα από τα τέσσερα εικονιζόμενα πηλήκια; Θυμάστε, π.χ., ποιος ήταν ο αρχηγός ενός εντελώς ασήμαντου «κόμματος» στις εκλογές του 2019, όπως το κόμμα ΚΟΤΕΣ;
Οι πιο αναπάντεχες και μοχθηρές ερωτήσεις δεν είναι οι ιστορικές, αλλά οι άλλες, ιδίως οι γεωγραφικές. Υπάρχουν μάλιστα και μερικές που είναι προφανώς λανθασμένες, αν όχι παραπλανητικές. Αγνοούν οι συντάκτες ότι από το 2010 δυστυχώς δεν υπάρχουν πλέον «νομοί» αλλά μόνο «περιφερειακές ενότητες»; Πώς λοιπόν απαιτούν από τον αλλοδαπό να απαριθμήσει «νομούς»;
Και μόνο η αναφορά στο πρότυπο των Πανελλαδικών Εξετάσεων δείχνει ότι όσοι εγκέφαλοι σχεδίασαν το τεστ είχαν εξαρχής εντελώς υπερβολικές απαιτήσεις από τους εξεταζόμενους, σαν να επρόκειτο για ακαδημαϊκό τίτλο. Αρκούσε όμως να εμπνευστούν από το αμερικανικό σύστημα, που έπρεπε να χρησιμέψει ως πολύ πιο κατάλληλο και δοκιμασμένο πρότυπο. Εκεί, οι ερωτήσεις για το πολίτευμα και την ιστορία είναι συνολικά 100, ενώ στην τράπεζα θεμάτων της δικής μας Γενικής Γραμματείας Ιθαγένειας οι αντίστοιχες ερωτήσεις είναι τουλάχιστον 300 και ήδη, όπως φαίνεται, πολύ περισσότερες. Επιπλέον, στο αμερικανικό σύστημα η εξέταση γίνεται προφορικά στη διάρκεια της συνέντευξης του υποψήφιου πολίτη με τον υπάλληλο της αρμόδιας υπηρεσίας (U.S. Citizenship and Immigration Services), που του κάνει μέχρι δέκα ερωτήσεις. Αρκεί να απαντηθούν σωστά οι έξι.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι χρειαζόταν στη διαδικασία πολιτογράφησης μια τυποποιημένη και τυπική εξέταση γνώσεων, για να περιοριστούν φαινόμενα απρόβλεπτης και άνισης μεταχείρισης ή και αυθαιρεσίας. Αλλά έχει κανείς την εντύπωση ότι η εξέταση έγινε τόσο δύσκολη με σκοπό τον εκφοβισμό και τελικά την αποτυχία όσων εξετάζονται.
Η αυθαιρεσία της διαφορετικής αντιμετώπισης κατά περίπτωση έχει υποκατασταθεί από μια απείρως μεγαλύτερη αυθαιρεσία στην επιλογή και διατύπωση των ερωτήσεων. Ποιες στοιχειώδεις γνώσεις χρειάζονται επιτέλους σε έναν Ελληνα πολίτη σήμερα; Και γιατί δεν μπορούν να ελεγχθούν με 100 μόνο ερωτήσεις, όπως στις ΗΠΑ; Είναι αναμενόμενη η εξυπνακίστικη απάντηση ότι οι Αμερικανοί «δεν έχουν Ιστορία» ενώ εμείς έχουμε. Εχουν όμως απείρως πιο σύνθετη γεωγραφία και πολιτική οργάνωση, που θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν εκατοντάδες ερωτήσεις σαν τις δικές μας, αν υπήρχε η ίδια αποτρεπτική πρόθεση.
Τελικά, οι αρμόδιοι μπορούν και οφείλουν να διατυπώσουν ένα σύντομο ερωτηματολόγιο σαν το αμερικανικό, όχι με βάση τα δικά τους προσωπικά γούστα ή απωθημένα, αλλά με βάση την πραγματική σημερινή κατάσταση μεταξύ των Ελλήνων πολιτών. Σ’ αυτό το κοινό πρέπει πρώτα να δοκιμάσουν το ερωτηματολόγιο, αρχίζοντας μάλιστα από… τους συναδέλφους τους στο υπουργείο Εσωτερικών! Κι όταν πια διαπιστωθεί επιστημονικά ότι πράγματι αντιστοιχεί το τεστ στις γνώσεις του μέσου Ελληνα πολίτη, τότε μόνο θα μπορούν να ταλαιπωρούν μ’ αυτό τους αλλοδαπούς. Αν όμως ήμασταν σοβαροί, το ίδιο ακριβώς τεστ θα έπρεπε να περνούν και όσοι Ελληνες πολίτες ολοκληρώνουν την υποχρεωτική εκπαίδευση, για να πάρουν απολυτήριο γυμνασίου.
Πιο πρόσφατο βιβλίο του καθηγητή Γιώργου Θ. Μαυρογορδάτου είναι το «Εθνική ολοκλήρωση και διχόνοια: Η ελληνική περίπτωση».