Παλιά, όταν οι αυτοδύναμες κυβερνήσεις του 40% και άνω ήταν ο σιδηρούς κανόνας της μεταπολιτευτικής ζωής, έλεγαν ότι δεν πρέπει να μιλάς με νούμερα. Τα νούμερα κουράζουν. Μπερδεύουν. Οσοι μιλούν σαν λογιστές χάνουν, έλεγαν, την επαφή με τον μέσο πολίτη. Τώρα φαίνεται να έχει συντελεστεί πλήρης ανατροπή στα εκλογικά ήθη. Η νωπή αξία είναι η «κοστολόγηση».
Ο «κοστολογημένος» προεκλογικός λόγος προβάλλεται ως συνώνυμο της υπευθυνότητας και του ορθολογισμού και αντίπαλος της δημαγωγικής ανευθυνότητας. Η επίμονη επίκληση της «κοστολόγησης» ως αξίας της πολιτικής ηθικής εκπορεύεται, βεβαίως, από το τραύμα της χρεοκοπίας· από το φορτωμένο με χιλιάδες πικρές συνδηλώσεις «λεφτά υπάρχουν» και το σύστοιχο «δεν χρωστάμε, δεν πουλάμε, δεν πληρώνουμε». Η ηθικολογία, όμως, δεν είναι μόνον θεωρητική. Χρησιμοποιείται και σαν αποδοτικό μάρκετινγκ στην προεκλογική αγορά.
Η νεοδημοκρατική καμπάνια έχει κάνει ανηλεή χρήση αυτής της τεχνοκρατικής ρητορικής. (Το ζεύγμα μοιάζει αντιφατικό, αλλά δεν είναι. Οπως πουλάει κανείς υποσχέσεις, μπορεί να πουλάει και τεχνοκρατική σχολαστικότητα.) Στις προηγούμενες κάλπες, ως ακοστολόγητος στιγματιζόταν ο Τσίπρας, με το βεβαρημένο μητρώο της ομολογημένης αυταπάτης. Στις λίγες ημέρες της εκστρατείας για την 25η Ιουνίου, το νεοδημοκρατικό ανάθεμα του ακοστολόγητου μετατοπίζεται προς το ΠΑΣΟΚ, με έκδηλο τον στόχο της ταύτισής του με τον συριζαϊκό λαϊκισμό (αν όχι και της σύνδεσής του με το απώτερο παρελθόν του πασοκικού «δώσ’ τα όλα»).
Η κοστολόγηση ως νέα αξία της πολιτικής ηθικής.
Εύκολος στόχος της τακτικής αυτής ήταν ένα νέο, επικοινωνιακά αθώο, στέλεχος, η υποψηφία στο Επικρατείας Ελένη Χρονοπούλου. Στο πρόσωπό της –και την αγωνιώδη της προσπάθεια να βρει σε ένα ανοιχτό τετράδιο τα νούμερα που θα την προστάτευαν– η Ν.Δ. φάνηκε να αναζητεί μια στιγμή-λεία της «gotcha!» μαύρης καμπάνιας, που θα μονταριστεί ως τεκμήριο μη κοστολόγησης. Μια στιγμή Κατρούγκαλου.
Ανεξαρτήτως του ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο· ανεξαρτήτως αν το ΠΑΣΟΚ έχει όντως κοστολογήσει τις προτάσεις του για τη φορολογία και τις εισφορές· η καθιέρωση του κοστολογίου ως ηθικού γνώμονα, αλλά και ως όπλου του πολιτικού μάρκετινγκ, συμβολίζει μια αξιοσημείωτη στροφή.
Η Ν.Δ. έχει καταφέρει να μην απολογείται η ίδια τόσο γι’ αυτά που έκανε, όσο απολογείται η αντιπολίτευση γι’ αυτά που υπόσχεται να κάνει. Το επίτευγμα αυτό δεν είναι μόνο αποτέλεσμα επιδέξιας προεκλογικής τακτικής. Είναι και απότοκο της εκλογικής ετυμηγορίας. Είναι συνέπεια της συντριπτικής καταψήφισης μιας αντιπολίτευσης που βασιζόταν μόνο στο «αντι-».
Το ΠΑΣΟΚ πρέπει να (ξανα)διαβάσει αυτή την ετυμηγορία. Ο μπαμπούλας μιας «παντοδυναμίας» Μητσοτάκη και η απόπειρα διέγερσης αντιδεξιών συναισθημάτων δεν αρκεί. Δεν πουλάει πια.