Φάκελος Ρωσία: Την περασμένη εβδομάδα αποχαρακτηρίστηκε η επιστολή του Νίξον προς τον Κλίντον (Μάρτιος 1994). Τα ΜΜΕ εστίασαν στις παρατηρήσεις του για τον κίνδυνο στην Ουκρανία, η ουσία όμως βρίσκεται στη μεγάλη εικόνα. Αν και ιδιαίτερα ικανός στα εξωτερικά όπου πιστώνεται την προσέγγιση με την Κίνα (η μεγαλύτερη επιτυχία ως στρατηγική κίνηση των ΗΠΑ), αποτυγχάνει να αντιληφθεί τη δυναμική των εξελίξεων εντός της Ρωσίας και μια καθαρή εικόνα της κατάστασης για να δράσει η Δύση. Λίγο αργότερα (1995-96), οι δυτικοί εγκαταλείπουν την ημιτελή προσπάθεια θεωρώντας πως η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη. Παρότι πλην Ζιρινόφσκι και KKPO οι ελίτ ήταν φιλοδυτικές, δεν είχαν το καθαρό αισθητήριο για να αντιληφθούν τα δραματικά για τη χώρα τους νέα δεδομένα. Πλέον, η Δύση επικεντρώνεται στο γεωπολιτικό και στην ταχεία επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς. Κερδίζει η φιλελεύθερη τάξη αλλά υποχωρεί ο γεωπολιτικός ρεαλισμός. Χωρίς αντίληψη έθνους-κράτους και της μελλοντικής πορείας της Ρωσίας, το αδύναμο και παρακμάζον καθεστώς επιλέγει τη διαφθορά με τους ολιγάρχες από τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας. Περιχαρακωμένο στο αυτοκρατορικό παρελθόν διά του γεωπολιτικού βάθους. Αρα ήττα της Ρωσίας αλλά και ήττα της Δύσης ως προς την πιθανότητα η πρώτη να εξελισσόταν σε εταίρο της δεύτερης (μέσω μιας ειδικής σχέσης ΝΑΤΟ – Ρωσίας). Αλλάζοντας την οπτική γωνία ανάλυσης. Μεταξύ άλλων, χάθηκε η ευκαιρία να είναι η ίδια η Ρωσία που θα «στριμώχνει» την Κίνα από τον Βορρά. Δεν θα χρειαζόμασταν δηλαδή αυτό που κάνουμε σήμερα. Με τους Αμερικανούς να λαμβάνουν μέτρα απο-παγκοσμιοποίησης για να αντιμετωπίσουν τους Κινέζους.
Επιστροφή στη μεγάλη εικόνα της γειτονιάς μας. Από τα Βαλκάνια έως την Τουρκία. Αν και ποτέ δεν κατανόησα τον όρο «Πρέσπες του Αιγαίου», είχα αντιληφθεί την πρωτότυπη έκδοσή της ως εξής: α) τη Βόρεια Μακεδονία ως κράτος-ανάχωμα που διασφαλίζει την ισορροπία δυνάμεων στα Δυτικά Βαλκάνια, β) την πατρίδα να επιστρέφει στον φυσικό της χώρο με εξωστρέφεια και προσαυξημένο γεωπολιτικό κεφάλαιο (συνέντευξη στον Γ. Τερζή, «Να εστιάσουμε επιτέλους στη μεγάλη εικόνα», «Καθημερινή», 19/1/2019). Ετσι ώστε να παίξει «περιφερειακή μπάλα». Κι όμως το άλμα κατέληξε στο κενό για λόγους ελληνικής εσωτερικής και όχι εξωτερικής πολιτικής. Με τους Αμερικανούς κατά περιόδους να αναρωτιούνται περί του περιεχομένου της βαλκανικής της διάστασης. Παρατηρώντας το αναιμικό μας αποτύπωμα, σε αυτούς πιθανόν να προστρέξουμε. Τόσο για την τύχη του συνυποσχετικού για τη Χάγη όσο και της ίδιας της Χειμάρρας. Για να παραφράσω τον Παπαχελά, μας έδωσαν Ferrari σε δίκτυο για μουλάρια.
Φάκελος Τουρκία: Αντί να συνεισφέρουν στο «think big» της Δύσης, εμπλεκόμενοι με Αμερικανούς και Ευρωπαίους σε απαιτητικές ευρυγώνιες συζητήσεις με στρατηγικό βάθος για την προετοιμασία πολλαπλών σεναρίων στο τρίγωνο Ελλάδα – Δύση – Τουρκία, με προβληματισμό παρακολουθούμε δημόσια πρόσωπα που στα φόρτε τους συγκαταλέγονται όχι η ανάλυση αλλά ο μυωπικός σχολιασμός της εξωτερικής πολιτικής (διόλου τυχαίο πως ακόμη και για τα ευρωτουρκικά πρώτα την πόρτα του Λευκού Οίκου χτύπησε ο κ. Ερντογάν). Για παράδειγμα, είναι μη αποδεκτό ο κ. Σάλιβαν να τοποθετείται περισσότερο ρεαλιστικά για τη στροφή της Τουρκίας συγκριτικά με τις θυμικές αθηναϊκές προσεγγίσεις. Υπενθυμίζοντας πως τα «παράθυρα» τοποθετούνται πάνω σε τούβλα και όχι στην άμμο. Για να τα κάνουμε χρήση πρέπει να τα σχεδιάσουμε στη λεπτομέρεια και να ασφαλίσουμε την ανθεκτικότητά τους.
Περνώντας στην ακέφαλη προσώρας αξιωματική αντιπολίτευση, θετικό πρόσημο καταγράφει η ρεαλιστική και ισορροπημένη δήλωση της κ. Αχτσιόγλου. Από τη βήμα βήμα αποκατάσταση της εμπιστοσύνης με συνέπεια και διάρκεια έως την αναφορά της στο «να αξιοποιηθεί η Ε.Ε. και οι σύμμαχοί μας ώστε να πιεστεί και να δεσμευθεί η Τουρκία στον διάλογο». Ισως να συνιστά προμήνυμα ανάκτησης και εξορθολογισμού του κεφαλαίου που ο κυβερνών ΣΥΡΙΖΑ ηθελημένα παρέδωσε ως αντιπολίτευση στο χρονοντούλαπο της πολιτικής και διπλωματικής ιστορίας των ελληνοαμερικανικών σχέσεων.
Πρώτα συζητάς και διαπραγματεύεσαι με τη Δύση περί εξόδου της Τουρκίας στη θάλασ- σα και περιφερειακής αρχιτεκτονικής ασφα- λείας και ακολούθως με τον πρόεδρό της.
Τονίζοντας πως με ανοικτό το ουκρανικό, πρώτα συζητάς και διαπραγματεύεσαι με τη Δύση περί εξόδου της Τουρκίας στη θάλασσα και περιφερειακής αρχιτεκτονικής ασφαλείας και ακολούθως με τον πρόεδρό της (ή έστω εκ παραλλήλου). Οχι ανάποδα, ακόμα κι αν η Τουρκία παρουσιαστεί μετρήσιμα εκλογικευμένη. Σημείωση: Πώς διακρίνονται, ανεξαρτήτως μεγέθους, οι παίκτες από τους μη παίκτες; Στους δεύτερους απευθύνονται με φράσεις τύπου, «αυτό πιστεύουμε πως πρέπει να γίνει με την Τουρκία». Στους παίκτες, ξεκινούν με το ερώτημα: «Τι νομίζεις πως πρέπει να κάνουμε με την Τουρκία»;
Καταληκτικά, το εθνικό συμφέρον θα συρρικνωθεί αν απεμπολήσουμε την ευκαιρία άσκησης ολοκληρωμένης διπλωματίας με αξίωση συνιδιοκτησίας του δυτικού (ΗΠΑ/Ε.Ε.) ανοίγματος προς την Τουρκία («Θέλουμε να διαπραγματευτούμε;», «Καθημερινή», 1/5/2022). Εντέλει, είμαστε ή όχι ικανοί να σπάσουμε τα δεσμά του βολικού πλην καχεκτικού μας γκέτο; Να το θέσω διαφορετικά, με τι ιδιότητα θα συστηνόμαστε εκτός συνόρων; Υπεργολάβου ή αρχιτέκτονα; Στην αρένα της διεθνούς πολιτικής οι πρώτοι είναι αρκετοί αλλά αναλώσιμοι. Οι δεύτεροι, δυσεύρετοι. Mε όλους να θέλουν να κάνουν δουλειές μαζί τους.
Ο κ. Σωτήριος Κ. Σέρμπος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Πρώην σύμβουλος Εξωτερικής Πολιτικής στην Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής.