Στον Ομηρο, η Πηνελόπη περίμενε λιγότερα χρόνια τον Οδυσσέα απ’ ό,τι η Ελλάδα την Τουρκία (εννοούμε τη μικρή Χάγη για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ – προφανώς έχοντας στη διαπραγμάτευση προηγουμένως επιλύσει το εύρος των χωρικών υδάτων, ασχέτως αν δεν το λέμε φωναχτά ελέω εθνικής κυριαρχίας). Βεβαίως, στο παρελθόν, θυμόμαστε ακίνητους πρωταγωνιστές της εποχής –πίσω από κλειστές πόρτες– να επιχειρηματολογούν εναντίον της Χάγης και γιατί μας συμφέρει να μείνουν ανοικτά τα ζητήματα. Να πώς μπερδεύεται η κοινή γνώμη. Ελα όμως που έχει ο καιρός γυρίσματα. Πέρα από την τρομακτική αποτυχία πρόγνωσης της πορείας που θα ακολουθήσει ο γείτονας, θεωρούσαν πως τα έχουμε όλα και συμφέρει, αρκεί να κρατήσουμε το status quo. Με τη «Γαλάζια Πατρίδα», άνθρακες ο θησαυρός. Τζάμπα η ντόπια «υψηλή» στρατηγική.
Τώρα στην ταμπακιέρα. Είναι εύκολο και ανέξοδο να λέμε πράγματα που γνωρίζουμε πως δεν θα γίνουν. Ούτε σε περιβάλλον Ελσίνκι είμαστε ούτε η εξαντλητική μελέτη του Ελευθέριου Βενιζέλου θα μας διακτινίσει στο 1923. Τους εαυτούς μας καλούμαστε να πείσουμε ή τους ενδιαφερομένους; Η Πηνελόπη ήταν ανήμπορη, εμείς όμως οι αναβαθμισμένοι; Τζάμπα και η βαθμίδα; Πώς θα φθάσουμε από την Τροία στην Ιθάκη; Και μάλιστα γρήγορα, πριν από τις αμερικανικές εκλογές που αναμένουν οι Ερντογάν και Σία; «Where are the metrics?» θα ρωτούσαν οι συνάδελφοι στο εξωτερικό.
Μπορούμε να τα βρούμε με την Τουρκία στο πλαίσιο μιας συνολικής συμφωνίας; Η απάντηση είναι όχι. Και γιατί όχι; Οχι, διότι η Τουρκία έχει συμφέρον να αφήσει για το μέλλον τα σημαντικά για εκείνη ζητήματα ανοικτά με την Ελλάδα. Το μικρό και παλαιάς κοπής πακετάκι που της προσφέρουμε είναι φτωχό και μη ελκυστικό. Πλέον, το έργο δεν κόβει εισιτήρια. Εκτός αν συνοδευτεί με ξεχωριστές συμφωνίες – διευθετήσεις για νησιά και σύνορα. Σε αυτό το σενάριο θα έχουμε φάει τον γάιδαρο και θα μείνει η ουρά για τη Χάγη. Εφόσον απορρίπτουμε την αυτοκτονία, παραμένει χαμηλό το τίμημα για να αγοράσει η νέα Τουρκία. Της προσφέρουμε λίγα και της ζητούμε πολλά.
Εχουμε από την άνοιξη αναλύσει την τακτική της αναδίπλωσης στο πλαίσιο μιας επιλεκτικής και σχετικής (αμιγώς συναλλακτικής – το άρμεγμα της σουηδικής αγελάδας έως την τελευταία σταγόνα είναι αρκούντως αντιπροσωπευτικό) επαναπροσέγγισης με τη Δύση. Αυτό τη συμφέρει για ένα διάστημα. Στα δικά μας, πέρα από ήρεμα νερά και να μιλάτε οι δυο σας, κανείς δεν της ζήτησε κάτι παραπάνω. Ειδικά με ανοικτή τη μεγάλη εικόνα εξαιτίας του Ουκρανικού. Στην κατάσταση που βρίσκεται το παζλ, δεν είναι προτεραιότητα τα ελληνοτουρκικά. Ούτε και για την ίδια την Τουρκία, πέρα από το τόσο όσο. Στην Αθήνα ο ενθουσιασμός πήδηξε από την εξομάλυνση στην ουσιαστική βελτίωση. Λάθος, διότι τελούμε υπό αξιολόγηση.
Καλά όλα αυτά, αλλά εμείς πώς θα κοιμόμαστε ήσυχοι τα βράδια χωρίς να εκποιήσουμε ασημικά της χώρας; Κουραστήκαμε. Αν όντως αυτή τη φορά θέλουμε να προσπαθήσουμε για το κάτι παραπάνω, ενισχύοντας τη διαπραγματευτική θέση και το κύρος της χώρας, αυτό συνεπάγεται ενίσχυση της δύναμης πυρός εκλογίκευσης της Τουρκίας. Αν όμως θέλαμε έστω να το προσπαθήσουμε, δεν θα είχαμε βιαστεί να καθίσουμε στο λάθος τραπέζι. Δεν θα είχαμε ακολουθήσει την πεπατημένη. Πάλι στο πάμε κι όπου βγει; Ε, δεν θα βγει.
Η Τουρκία διαπραγματεύεται με Αμερικανούς και ορισμένους Ευρωπαίους και όχι με την Ελλάδα που δεν την προσλαμβάνει ως ίσο προς ίσο. Γι’ αυτό και το διμερές συμφέρει την Αγκυρα και όχι την Αθήνα. Γι’ αυτό και παραμένει ελλειμματικό και με περιορισμένη μόχλευση. Οφείλαμε πρώτα να καθίσουμε στα τραπέζια της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών, να συγχρονίσουμε ρολόγια, να βάλουμε κάτω χαρτί και μολύβι, να καταλήξουμε σε συγκεκριμένο πακέτο προσφοράς και ακολούθως να μεταβούμε (με το πακέτο, όχι μόνοι μας) στην Αγκυρα. Γιατί τόση βιασύνη;
Εφόσον όμως θέλουμε άψε-σβήσε αποτελέσματα, γιατί δεν ζητήσαμε εξαργύρωση της ελληνικής αλληλεγγύης; Συνδιαμορφώνοντας προτάσεις για την αρχιτεκτονική ασφαλείας και τη διαμόρφωση περιβάλλοντος βιώσιμης ειρήνης; Ως περιφερειακοί συνιδιοκτήτες του δυτικού ανοίγματος προς την Τουρκία. Μπορεί να μην έχουμε στρατηγική εναλλακτική, αλλά σήμερα έχουμε όπλα και προς Δύση μεριά. Επιπλέον, τι προεργασία κάναμε για τη διαπραγμάτευση σχεδίων ειδικής σχέσης Ε.Ε. – Τουρκίας; Μόνο χαμένοι έχουμε βγει από την ευρωπαϊκή πολιτική της άδειας βιτρίνας.
Εντέλει, με ποιους έχουμε δια-πραγματευτεί ενεργητικά και διεκδικητικά; Ο Αυστριακός καγκελάριος μίλησε δημοσίως για μια νέα σχέση συνεργατικού ρεαλισμού. Ο κ. Γεραπετρίτης είπε πως στηρίζουμε την ευρωπαϊκή προοπτική με τις γνωστές προϋποθέσεις. Στηρίζοντας όμως την ουτοπία θα καταλήξουμε ρεαλιστικά με τον μουντζούρη. Γιατί;
Ο κ. Σωτήριος Κ. Σέρμπος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, πρώην επιστημονικός διευθυντής Σχεδιασμού Πολιτικής στο υπουργείο Εξωτερικών.