Ο Ρεζίς Ντεμπρέ έγραψε κάποτε πως ο γνήσιος δημοκρατικός πολίτης είναι αυτός που σταματάει όταν ανάψει κόκκινο σ’ ένα έρημο σταυροδρόμι στις τέσσερις τα ξημερώματα. Στους αντίποδες ο Πιερ-Πάολο Παζολίνι στη μάλλον ανατριχιαστική ταινία του «Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα». Είναι η μεταφορά του έργου του Mαρκησίου ντε Σαντ στη «δημοκρατία του Σαλό» που ίδρυσαν τα υπολείμματα του φασιστικού κράτους στη βόρειο Ιταλία για μερικούς μήνες, πριν από την οριστική κατάρρευση. Κάποια στιγμή, ένας από τους πρωταγωνιστές τυράννους, ο δικαστής αν θυμάμαι καλά, λέει: «Οι πραγματικοί αναρχικοί είμαστε εμείς, οι φασίστες. Μόλις πάρουμε την εξουσία κάνουμε ό,τι θέλουμε». Εννοείται ότι μεταφέρω από μνήμης. Η καθημερινότητα της ζωής μας αναδεικνύει καθημερινά πόση σημασία έχουν οι δύο αυτές συμπληρωματικές απόψεις. Εκεί όπου ο πολίτης με τη γνήσια δημοκρατική συνείδηση αισθάνεται περιθωριακός, ίνα μη είπω άλλον τι, σε έναν κόσμο που τον απολαμβάνουν οι πραγματικοί αναρχικοί, κοινώς οι φασίστες. Προχθές, στη διαδρομή από την Κόρινθο στην Αθήνα, με προσπέρασαν τρεις μοτοσικλέτες μεγάλου κυβισμού και ανάλογης ταχύτητας χωρίς πινακίδες κυκλοφορίας. Μια τέταρτη την είχε καλυμμένη. Κοινώς, τέσσερις συμπολίτες μας με φασιστική νοοτροπία αναρχικού κυκλοφορούσαν σ’ ένα δρόμο με πυκνή κυκλοφορία έχοντας τη δυνατότητα να διαπράξουν οποιοδήποτε έγκλημα χωρίς να μπορεί να εντοπισθεί η ταυτότητά τους. Τη ΛΕΑ την προστάτευαν δύο περιπολικά. Είχαν αυτήν την εντολή προφανώς, οπότε τα υπόλοιπα δεν αφορούσαν τη βάρδια τους. Είναι μάλλον άστοχο να ορίσεις το φαινόμενο ως τροχαία παράβαση. Η παραβατικότητα, χαμηλή ή υψηλή, έχει αναχθεί σε ιδεολογία. Είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στη συμπεριφορά μας που δεν την αντιλαμβανόμαστε καν. Είναι η διαφορά ανάμεσα στην παρανομία και την ανομία. Ο παράνομος αναγνωρίζει τον νόμο και επιλέγει να τον παραβεί. Ο άνομος δεν αναγνωρίζει την αξία της απαγόρευσης, όπως οι Ρομά που πετροβολούσαν το πυροσβεστικό όχημα για να μη σβήσει τη φωτιά που οι ίδιοι άναψαν. Η προσωπική του επιθυμία είναι το υπέρτατο αγαθό. Ο δημόσιος χώρος τού ανήκει. Είναι η εύκολη λύση να λες ότι «ο Ελληνας», αυτός ο περίφημος «Ελληνας», μοναδικός και ανεπανάληπτος, είναι ανυπάκουος από τη φύση του. Τονώνει και την αυταρέσκειά μας. Σε όλες τις κοινωνίες υπάρχουν και ομάδες οι οποίες έχουν αναδείξει την παραβατικότητα σε ιδεολογία. Απλώς οι δημοκρατίες έχουν βρει τρόπους να τις απομονώσουν από το κοινωνικό σώμα. Σε εμάς είναι δημοκρατικά μοιρασμένο αγαθό.
Χρειάστηκε δουλειά δεκαετιών για να φτάσουμε εδώ που φτάσαμε. Και αν υπάρχει ένας δημόσιος διάλογος που μπορεί να επηρεάσει ουσιαστικά την κοινωνική μας ζωή, είναι αυτός που θα μας επιτρέψει να εντοπίσουμε τις αιτίες του φαινομένου και κατά συνέπεια τους τρόπους θεραπείας του.