Καθώς ένα καλοκαίρι που στιγματίστηκε από ακραία καιρικά φαινόμενα και πρωτοφανείς περιβαλλοντικές καταστροφές βαίνει στο τέλος του, η σκληρή πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής δοκιμάζει τους πολίτες, τις υποδομές, το κράτος και την οικονομία. Το κόστος του κυκλώνα «Daniel» στην Ελλάδα ήδη υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει τα 2 δισ. ευρώ, με σημαντικές δευτερογενείς συνέπειες για την οικονομία, λόγω της καταστροφής της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής. Και όλα τα στοιχεία και οι προβλέψεις των επιστημόνων δείχνουν ότι δεν θα είναι ο τελευταίος κυκλώνας.
Οσο η παγκόσμια κοινότητα καθυστερεί να συγκρατήσει την κλιματική αλλαγή, η Μεσόγειος έχει ήδη φτάσει τα όρια, πέρα από τα οποία οι επιστήμονες θεωρούν ότι η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη. Σύμφωνα με τα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, η μέση θερμοκρασία στη Μεσόγειο έχει αυξηθεί ήδη 1,5 βαθμούς παραπάνω από την προβιομηχανική εποχή, φτάνοντας ήδη από το 2020 τον στόχο της συγκράτησης της θερμοκρασίας του 2050. Πέρα από την ανάγκη για γρήγορη μετάβαση στην οικονομία των μηδενικών εκπομπών ρύπων, λοιπόν, οι μεσογειακές χώρες αντιμετωπίζουν επίσης την άμεση ανάγκη για προσαρμογή στα ακραία φαινόμενα που προκαλεί ήδη η κλιματική αλλαγή, τα οποία αναμένεται να ενταθούν περαιτέρω.
Σύμφωνα με τα επιστημονικά μοντέλα, ο κίνδυνος έκθεσης σε καύσωνες θα αυξάνει κατά 4% ετησίως για τον πληθυσμό της βόρειας Μεσογείου και μπορεί να φτάσει το 20% με 48% του πληθυσμού μέχρι το 2050. Αντίστοιχα, οι πυρκαγιές θα κατακαίνε ολοένα μεγαλύτερες εκτάσεις, καθώς εκτιμάται ότι θα είναι 40% με 100% μεγαλύτερες. Την ίδια στιγμή, η βροχή αναμένεται να μειωθεί 10% με 15%, με την ξηρασία να πλήττει την αγροτική παραγωγή και άρα την επισιτιστική ασφάλεια. Το ίδιο όμως θα κάνει και η μεγαλύτερη προβλεπόμενη συχνότητα και ένταση ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως ο «Daniel», με πλημμύρες οι οποίες θα επηρεάζουν επίσης τον τουρισμό και τη βιομηχανία.
Και αν η Ελλάδα μπορεί να υπολογίζει στη συνδρομή και την αλληλεγγύη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι χώρες της νότιας Μεσογείου αντιμετωπίζουν τις ίδιες, αν όχι και μεγαλύτερες, κλιματικές προκλήσεις, ενώ στερούνται βασικών υποδομών και κονδυλίων για τη θωράκισή τους. Αυτή η πραγματικότητα κάνει τους αναλυτές ασφαλείας να προβλέπουν ένταση του μεταναστευτικού ρεύματος από τις χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής προς την Ευρώπη τις επόμενες δεκαετίες.
Γίνεται σαφές ότι η κλιματική αλλαγή συνιστά πολυεπίπεδη πρόκληση για την οργάνωση του κράτους, το οικονομικό μοντέλο, αλλά και την ίδια την εθνική ασφάλεια της χώρας. Οπως τονίζουν οι περιβαλλοντολόγοι, είμαστε η πρώτη γενιά που γνωρίζουμε το πρόβλημα και η τελευταία που μπορεί να κάνει κάτι γι’ αυτό. Αυτό είναι ένα μεγάλο βάρος και απαιτεί δραματικές ρήξεις με το παρελθόν. Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή κοσμοϊστορικών εξελίξεων.
* Η κ. Κατερίνα Σώκου είναι Nonresident Senior Fellow στο Atlantic Council και ερευνήτρια Εξωτερικού στο ΕΛΙΑΜΕΠ, Εδρα Θεοδώρου Κουλουμπή για τις Ελληνοαμερικανικές Σχέσεις.