Η αποχή στον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών πανθομολογείται τεράστια, η ομογνωμία ωστόσο λήγει εκεί. Δεν νοιάζονται όλοι εξίσου που η δημοκρατία χάνει το νόημά της και καταντάει κέλυφος· ίσα ίσα, αρκετοί εξουσιάζοντες την προτιμούν συρρικνωμένη, για να ξεμπερδεύουν με το χρέος τους να λογοδοτούν. Επιπλέον, ούτε στην ερμηνεία του φαινομένου υπάρχει συμφωνία ούτε στο ποιους αφορά το μήνυμα που εξέπεμψε η ισχνή συμμετοχή στον δεύτερο γύρο των περιφερειακών εκλογών: μόλις 35%.
Δεν ήταν ελκυστικότερη η εκλογή δημάρχων, παρότι με την πληθώρα υποψηφίων και τα ψηφοδέλτια του ενός μέτρου, το 2% των Ελλήνων απόλαυσε την ιδιότητα του υποψηφίου. Αρκετοί μάλιστα από τους συνολικά 151.766 υποψήφιους συμβούλους αποζημιώθηκαν με ένα κάλπη-pass των διακοσίων ευρώ, ώστε να βάλουν την υπογραφή τους και να συμπληρωθεί ο συνδυασμός.
«Φταίει ο καιρός για την αποχή», απεφάνθησαν οι μετεωρολογικής αποκλίσεως ερμηνευτές των σημείων. Τον καλό μας τον καιρό εννοούν. Την οκτωβριανή λιακάδα των δύο εκλογικών Κυριακών, που σε τραβούσε στη θάλασσα, μακριά από την κλεισούρα του εκλογικού κέντρου. Τι θα έλεγαν αν έβρεχε; Πως «φταίει ο κακός μας ο καιρός». Θα αναποδογύριζαν δηλαδή την αρχική τους ερμηνεία, ώστε να ξαναθυμίσουν στον Καρλ Μαρξ ότι και η διαλεκτική εδώ γεννήθηκε. Και ας του την πιστώνουν οι θαυμαστές του, επειδή λέει είχε τη φαεινή ιδέα να πει ότι στον Χέγκελ «η διαλεκτική είναι με το κεφάλι κάτω και πρέπει να την αναποδογυρίσουμε». Τέτοια στα μέρη μας λέμε εκατό την ώρα.
«Φταίνε οι αποστάσεις», συμπέραναν οι θιασώτες της πολιτικής γεωγραφίας. Λογικό ακούγεται, όσο λογική θ’ ακουγόταν και ενδεχόμενη αξίωση του ναρκισσιστικά σεχταριστικού ΚΚΕ να του πιστωθεί όλο το ποσοστό της αποχής. Τι άλλο από τα δεκάδες δεκάδων χιλιόμετρα θα μπορούσε να ευθύνεται για το 67% της αποχής στον πρώτο γύρο των εκλογών στην Αθήνα και για το 73% στον δεύτερο; Προσοχή. Η αποχή ήταν 73%, όχι η συμμετοχή. Από τους 449.902 εγγεγραμμένους έφτασαν στα απομεμακρυσμένα εκλογικά τμήματα του ακριτικού Δήμου Αθηναίων μόλις 120.261 (το 26,73%), για να απαντήσουν στο δίλημμα Χ. Δούκας – Κ. Μπακογιάννης. Και να πλήξουν βαριά το γόητρο της μεθυσμένης από υπεροψία Ν.Δ., και ειδικά του πρωθυπουργού και της οικογένειάς του.
Η αλήθεια να λέγεται. Δεν είναι εύκολο να κατέβεις στο κακοτράχαλο αθηναϊκό κέντρο από την Εκάλη ή τον Διόνυσο, όπου και διαχειμάζεις και παραθερίζεις τα τελευταία είκοσι-τριάντα χρόνια. Εχεις αφήσει βέβαια τα εκλογικά σου δικαιώματα στην Πλάκα, στο Θησείο ή στο Μετς, για ψυχικούς λόγους. Εσύ όμως είσαι ελίτ. Δεν είσαι βλάχος, για να τρέχεις κάθε τόσο στη γενέτειρά σου, τάχα για να γευματίσεις «ρίζες». Και να γκρινιάζεις από πάνω πως «δεν τα βγάζεις πέρα με τόση ακρίβεια». Η απληστία, νά τι μας δέρνει και δεν πάμε μπροστά. Αυτό το ωραίο επίρρημα, σημειωτέον, το «μπροστά», που τα λέει όλα χωρίς να σημαίνει τίποτε σαφές, αντλήθηκε από τον άπατο πίθο των κοινοτοπιών για να κοσμήσει τον τίτλο κάμποσων συνδυασμών ανά τη χώρα. Εχουν και οι επικοινωνιολόγοι τα όριά τους.
Δεν χρειαζόμαστε αμοιβή για να υπάρχουμε ως πολίτες. Αλλου τύπου αποζημιώσεις αξιώνουμε από την πολιτεία μας. Ισονομία, ισηγορία, ισοπολιτεία.
Ορισμένοι εξηγητές της αποχής ενοχοποίησαν τον καημό της «συμπερίληψης» που μας βασανίζει εσχάτως, μαζί με τον καημό της «ενσυναίσθησης». Είπαν δηλαδή ότι δεν φταίνε οι εκλογείς αλλά οι εκλογικοί κατάλογοι, οι οποίοι, σθεναρά αμυνόμενοι στο πανίσχυρο ψηφιακό κράτος, συνεχίζουν να συμπεριλαμβάνουν νεκρούς (άγνωστο πόσους) στους δικαιούχους ψήφου. Τι σημαίνει αυτό; Σίγουρα όχι αυτό που διασπείρεται από συνωμοσιολόγους, ότι εσκεμμένα δεν εκκαθαρίζονται οι κατάλογοι, προς εξυπηρέτηση «ήπιων» (άρα δυσεξακρίβωτων) νοθευτικών σχεδιασμών.
Είναι παράδοξο πάντως. Ανορθολογικό. Ενώ προσθέτουμε στο εκλογικό σώμα τους ομογενείς (επίσης άγνωστο πόσους), δεν επιχειρούμε μια αναθεώρηση της προκοπής, που θα απαλλάξει τους εκλογικούς καταλόγους από τους διπλοεγγεγραμμένους και θα αφήσει τους τεθνεώτες στην ησυχία τους. Οπως έχουν τώρα οι αριθμοί, κατά την απογραφή του 2021, εκθέτουν την πολιτεία στον χλευασμό: ο συνολικός μόνιμος πληθυσμός της Ελλάδας ανέρχεται σε 10.482.487 άτομα, ο δε «νόμιμος» (οι δημότες με ελληνική υπηκοότητα και μόνιμη διαμονή στη χώρα μας) σε 9.716.889. Πόσοι οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους; 9.813.595. Μα είναι δυνατόν να ισούται ο νόμιμος πληθυσμός με τον εκλογικό; Ψηφίζουν δηλαδή και οι κάτω των δεκαεφτά ετών, πάνω-κάτω ενάμισι εκατομμύριο; Ερώτημα δεύτερο: Θα αποκτήσουν ποτέ δικαίωμα ψήφου όσοι μετανάστες μετρούν δεκαετίες στον τόπο μας, και τα παιδιά τους, που εδώ γεννήθηκαν κι εδώ σπουδάζουν ή δουλεύουν;
Η μη ενημέρωση των καταλόγων, πάντως, δεν αλαφρώνει ιδιαίτερα την τεράστια αποχή. Πειστήριο η σύγκριση: Το 2019 η συμμετοχή στον πρώτο γύρο των περιφερειακών εκλογών ήταν 58% (φέτος 53%) και στον δεύτερο 42% (φέτος 35%). Γενικότερα, η συνεχής διεύρυνση της αποχής, γνώρισμα σχεδόν όλων των τυπικά δημοκρατικών χωρών, μας προειδοποιεί για το μέλλον, ηχώντας όσο και τα τετρακόσια σήμαντρα, και μας θυμίζει το καταγωγικό παρελθόν: την αθηναϊκή δημοκρατία και τα προβλήματά της. Από την «Αθηναίων πολιτεία» του Αριστοτέλη ξέρουμε ότι για να μπορούν οι πολίτες να παρευρίσκονται στην εκκλησία του δήμου, χάνοντας το μεροκάματό τους, θεσπίστηκε η αποζημίωσή τους, αρχικά ένας οβολός και κατόπιν τρεις (το «τριώβολον»). Αυτά περί το 400 π.Χ. Εξ ου και η διαφορά εικόνας σε δύο κωμωδίες του Αριστοφάνη.
Στους «Αχαρνής», το 425 π.Χ., πριν από τον «εκκλησιαστικό μισθό», ο Δικαιόπολις δακρύζει βλέποντας την Πνύκα έρημη, σε μέρα τακτικής συνέλευσης, και στηλιτεύει τους Αθηναίους. Μεταφράζω: «Γλωσσοκοπανούν στην αγορά οι συμπολίτες μου,/ πάνω-κάτω, πάνω-κάτω, για να μην πέσουνε σε κάνα όργανον,/ τους βάψει με το κόκκινο σκοινί του/ και πληρώσουν πρόστιμο για την κοπάνα τους». «Οργανα της τάξεως» τω καιρώ εκείνω ήταν Σκύθες τοξότες: με ένα χοντρό σχοινί πασαλειμμένο κοκκινόχωμα έβαφαν τα ιμάτια των κοπανατζήδων, που έτσι εισέπρατταν χλεύη και πλήρωναν πρόστιμο. Στις «Εκκλησιάζουσες» όμως, το 391 ή 390 π.Χ., ο Χρέμης βλέπει στην Πνύκα πρωτόφαντο πλήθος: «πλείστος ανθρώπων όχλος,/ όσος ουδεπώποτ’, ήλθ’ αθρόος εις την Πνύκα». Το τριώβολον είχε κάνει τη δουλειά του.
Οχι, δεν χρειαζόμαστε αμοιβή για να υπάρχουμε ως πολίτες. Αλλου τύπου αποζημιώσεις αξιώνουμε από την πολιτεία μας. Ισονομία, ισηγορία, ισοπολιτεία. Οσο αυτά θα φαλκιδεύονται παντοιοτρόπως, η δημοκρατία θα μετράει όλο και λιγότερους τους πιστούς της και η εκκλησία της θ’ αδειάζει.