Διαβάζω την αλληλογραφία (εκδ. Aγρα) δύο αγαπημένων συγγραφέων, ο Στέφαν Τσβάιχ γράφει, εξόριστος από το Λονδίνο, στον Γιόζεφ Ροτ, που ζει εξόριστος στο Παρίσι: «Κάθε μέρα είμαι ευγνώμων που είμαι ελεύθερος και ζω στο Λονδίνο».
Η ανάγνωση ήρθε και κόλλησε και με τα λόγια του βασιλιά, που εξηγούν την ευγνωμοσύνη στην οποία αναφέρεται ο Τσβάιχ. Ο Κάρολος ζήτησε από τον λαό της Μεγάλης Βρετανίας να προσφύγει στις συμβολικές πηγές του. Με αυτό εννοούσε ότι τώρα στα δύσκολα, με ό,τι διαδραματίζεται στον κόσμο, καλό είναι να προσφύγουν στο «βαθύ πηγάδι», τη ραχοκοκαλιά, των κοινών αξιών που για τους Βρετανούς είναι η «ανεκτικότητα» και η «ευγένεια». Είπε επίσης ότι «σε αυτή τη χώρα υπάρχει ο χώρος να σκεφτόμαστε και να εκφραζόμαστε ελεύθερα» και έχουμε το «καθήκον να νοιαζόμαστε για τις κακοτυχίες των συνανθρώπων». Είναι μία από τις ελάχιστες φορές που μέσα από τα λόγια που εκστόμισε, τα συμβολικά –κωδικοποιημένα– λόγια, ως οφείλει ως βασιλιάς, να ακούσω μια ξεκάθαρη πολιτική χροιά.
Πριν από λίγες ημέρες, ο πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ επισκέφθηκε το Ισραήλ όπως και πολλοί άλλοι ομόλογοί του. Στέκονται με φιλική διάθεση και αλληλεγγύη δίπλα στο Ισραήλ, το δηλώνουν και το δείχνουν εμπράκτως με την παρουσία τους, όχι απλώς για ένα στιγμιότυπο δίπλα στον Νετανιάχου. Οι περισσότεροι έκαναν έκκληση για «αυτοσυγκράτηση», για να συντελεστεί μια ταχύτερη αποκλιμάκωση στη Μέση Ανατολή. Στην ουσία, όλοι είπαν «είμαι εδώ», αλλά «περιορίσου» και χειρίσου το θέμα με «υπευθυνότητα» και «πραότητα». Βεβαίως, αυτή είναι μια σοφή, αλλά εντελώς τυπική και περιττά νηφάλια συμβουλή. Καμία τέτοια υπόδειξη δεν έχει πιάσει ποτέ τόπο. Είναι σαν να μεσολαβείς και να υποδεικνύεις σε έναν πολύ ταπεινωμένο, πληγωμένο και εξοργισμένο φίλο πώς να αναχαιτίσει την παρορμητική συμπεριφορά του απέναντι σε μια βαρβαρότητα που έχει συντελεστεί. Μακάρι να μπορούσε η ευχή για ειρήνη, «το σαλόμ» και η χειραψία που έδωσε η ηλικιωμένη στον απαγωγέα της να του αλλάξει τη γνώμη. Hταν μια συγκινητική στιγμή.
Eχω κάτι προκλητικότερο να προτείνω στους πρωθυπουργούς όλων των δυτικών χωρών. Μια μεγαλύτερη πρόκληση για τον πρωθυπουργό της Αγγλίας. Να βάλει σε τάξη τη χώρα του και να δείξει πρακτικά τη στήριξή του στον πόλεμο εναντίον της φρικαλεότητας. Να αντιμετωπίσει την τρομοκρατική οργάνωση Χαμάς στη περιοχή του, επιδεικνύοντας τις αξίες της ανεκτικότητας προς όλους τους πολίτες, αξιώνοντας ευγένεια από όλους τους πολίτες.
Πρώτα από όλα να κάνει την κουβέντα, που εκκρεμεί ή δεν έγινε κατανοητή, με τους επικεφαλής του BBC. Ο κρατικός ραδιοτηλεοπτικός σταθμός πρέπει να πει τη δύσκολη λέξη που αρχίζει με «τ». Η Χαμάς είναι σύμφωνα με τον νόμο μια τρομοκρατική οργάνωση και προέβη σε τρομοκρατικές πράξεις. Το λεξικό της Οξφόρδης δίνει τον ορισμό της τρομοκρατίας: η ανεπίσημη, μη εγκεκριμένη χρήση βίας και εκφοβισμού για επιδίωξη πολιτικών στόχων. Απάγοντας νεαρά παιδιά που διασκεδάζουν είναι εκφοβισμός, κατακρεουργώντας ηλικιωμένους μπροστά στα εγγόνια τους είναι βία, αποκεφαλίζοντας βρέφη σε κιμπούτς, μπορούμε, ναι, με πάσα βεβαιότητα να κάνουμε χρήση της λέξης «τρομοκρατία».
Στους δρόμους του Λονδίνου δεν μπορούν να ακούγονται συνθήματα «Τζιχάντ!».
Η επιθυμία του BBC να επιδείξει ουδετερότητα είτε είναι τελικά μια δικαιολογία για ανακρίβεια και μεροληψία είτε δείχνει με ευκρίνεια τη δυστοκία ενός άτολμου γραφειοκρατικού οργανισμού γεμάτου διανοούμενους που στερούνται τα αντανακλαστικά και την ευστροφία να αλλάξουν μοτίβο όταν είναι απαραίτητο. Το BBC, από τη μία, δείχνει μια αδυναμία να αναγνωρίσει την πραγματικότητα, από την άλλη, υποτιμά το ακροατήριο. Είμαστε αρκετά έξυπνοι για να κρατήσουμε στον νου δύο αντικρουόμενες ιδέες πέρα για πέρα αληθινές ταυτόχρονα, αρκετά προηγμένοι για να αντιληφθούμε πως η ζωή είναι περιπλοκότατη, γεμάτη αντιφάσεις. Υπάρχουν θύματα στο Ισραήλ όπως και στη Γάζα, αθώοι άμαχοι πολίτες, όχι στρατιώτες, Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί. Η Χαμάς, όμως, τρομοκρατεί έχοντας τη δική της ατζέντα.
Πρέπει ο Ρίσι Σούνακ να δώσει ισάξιο χώρο σε όλες τις κοινότητες που πενθούν. Και χώρο για να διαφυλάξουμε όλοι την ανθρωπιά μας. Να ορίσει ξανά ίσως τη διαλλακτικότητα και να ισχυροποιήσει τους νόμους εναντίον των εγκλημάτων μίσους. Ενόσω στην εβραϊκή αγρύπνια, απέναντι από την Ντάουνινγκ Στριτ, παρίστανται αποκλειστικά Εβραίοι που τους αναγνωρίζεις καθώς όλοι ψελλίζουν τους ύμνους, φορούν την κιπά οι άντρες και εσάρπα οι γυναίκες, στις πορείες των Παλαιστινίων αντικρίζεις ένα μεικτό γκρουπ ανθρώπων. Νέοι, γηραιότεροι, μουσουλμάνοι, λευκοί και υποστηρικτές της Χαμάς. Οι τελευταίοι πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως χειριζόμαστε τους θιασώτες του ISIS ή της Aλ Κάιντα. Εάν ζεις στην Αγγλία και κυκλοφορείς με σημαία της Χαμάς, πρέπει να συλλαμβάνεσαι. Nα αφαιρείται η υπηκοότητα, να στερείσαι το διαβατήριο και να επιστρέφεις από εκεί όπου ήρθες. Στους δρόμους του Λονδίνου δεν μπορούν να ακούγονται συνθήματα «Τζιχάντ!». Εάν ζεις σε αυτή τη χώρα δεν μπορείς να κατεβαίνεις σε διαδήλωση πανηγυρίζοντας για τους νέους που σφαγιάστηκαν στο μουσικό φεστιβάλ φορώντας μπλούζα με αποτυπωμένους τους θύτες τους, τους αλεξιπτωτιστές. Στο Μάντσεστερ, η πρόεδρος «φίλων των Παλαιστινίων» δήλωσε «ενθουσιασμένη και περήφανη» με ό,τι διαδραματίστηκε στις 7 Οκτωβρίου στο Ισραήλ· το ίδιο και στο Μπράιτον, όπου κάποιος ανακοίνωσε μπροστά σε κάμερα πως «ο σφαγιασμός Εβραίων είναι όμορφος και μας εμπνέει όλους», και το κοινό χειροκροτούσε. Το να το δεχόμαστε δεν είναι ριζοσπαστικό chic, είναι χυδαιότητα.
Αυτό δεν είναι πρόβλημα του Ισραήλ, ούτε της Γάζας. Είναι πρόβλημα δικό μας, είναι πρόβλημα όλων μας. Είναι οι δυτικές πόλεις και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γεμάτα τέτοιες φωνές. Δεν πρέπει να ανεχτούμε, σας εκλιπαρώ, την κακομεταχείριση μιας κοινότητας. Ο Aλντους Χάξλεϊ έγραψε: «Ο πιο σίγουρος τρόπος να κάνεις μια σταυροφορία για καλό σκοπό είναι να υποσχεθείς στους ανθρώπους ότι θα έχουν την ευκαιρία να κακομεταχειριστούν κάποιον. Να καταστρέψουν με καθαρή συνείδηση, να συμπεριφερθούν άσχημα και να ονομάσουν την κακή συμπεριφορά “δίκαιη αγανάκτηση” – αυτό είναι το απόγειο της ψυχολογικής πολυτέλειας, τι νοστιμότερο ηθικό κέρασμα».
Πρέπει όλοι να σταθούμε εμπόδιο για τα παιδιά στα εβραϊκά σχολεία που –τελικά– έκλεισαν, για κάποιες μέρες, γιατί δεν κρίθηκαν ασφαλή και ο αντίλογος ήταν «ποιος νοιάζεται για τα προνομιούχα αυτά παιδιά;». Πρέπει να σταθούμε εμπόδιο στους συμμαθητές της δεκατριάχρονης σε βρετανικό σχολείο (με συγγενείς που κρατούνται όμηροι) που της φωνάζουν στους διαδρόμους: «Πήγαινε στον θάλαμο αερίων, Εβραία». Eχουμε χρέος να νοιαζόμαστε. Τα παιδιά αυτά ζουν σε μια υπέροχη, ειρηνική, πολυπολιτισμική πόλη όπως το Λονδίνο. Θα έπρεπε να μπορούν να ευγνωμονούν για την ελευθερία όπως έκανε, ογδόντα χρόνια πριν, ο Τσβάιχ.
Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.