Στις 29 Οκτωβρίου 2023 ολοκληρώθηκε στη Ρώμη η πρώτη ολομέλεια της Συνόδου της Καθολικής Εκκλησίας που ξεκίνησε στις 4 Οκτωβρίου, με θέμα τη συνοδικότητα, σύμφωνα με την επίσημη τεχνική ορολογία, αλλά ουσιαστικά, όπως την εννοούν και την αντιλαμβάνονται οι πάντες, για το μέλλον της Εκκλησίας στον μεταχριστιανικό κόσμο. Μετείχαν με δικαίωμα ψήφου 364 σύνεδροι (365 με τον Πάπα), εκ των οποίων 96 ήταν λαϊκοί: 42 άνδρες και 54 γυναίκες! Η σύνθεση της Συνόδου αποτελεί την πρώτη σημαντική είδηση: λαϊκοί άνδρες και γυναίκες, οι οποίες μάλιστα υπερτερούν αριθμητικά, αποφασίζουν επί ίσοις όροις με καρδινάλιους. Θα ακολουθήσει και δεύτερη Σύνοδος το 2024, πριν εκδοθούν τα τελικά συμπεράσματα. Η όλη διαδικασία ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2021, με πρώτο βήμα τη σχετική συζήτηση σε όλες τις ενορίες της Καθολικής Εκκλησίας στον κόσμο. Τα κείμενα στα οποία κατέληξαν αυτές οι συζητήσεις της βάσης –για να το πούμε με άλλη ορολογία–, άνισα προφανώς από μητρόπολη σε μητρόπολη, συγκεντρώθηκαν ανά χώρα και στάλθηκαν στη Ρώμη, προκειμένου να οριστεί η θεματολογία της Συνόδου. Δεν αρκεί βεβαίως η διαδικασία για να κάνει μια Σύνοδο σημαντική, σημαντική την κάνουν οι αποφάσεις που θα λάβει και η εφαρμογή τους. Η διαδικασία πάντως δείχνει την επιθυμία του Πάπα Φραγκίσκου να μεταβάλει τον τρόπο λειτουργίας της Καθολικής Εκκλησίας, να χτυπήσει τον συγκεντρωτισμό και τον κληρικαλισμό, να αλλάξει τη νοοτροπία και την κουλτούρα της. Τι θα καταφέρει τελικά ένας άνθρωπος 87 χρόνων, με δεδομένη τη γραφειοκρατική δομή της Καθολικής Εκκλησίας και την ισχυρή αντίθεση που συναντάει, μένει να το δούμε του χρόνου.
Το κύριο θεμέλιo της ιεροποίησης είναι η ιδέα ότι χωρίς το ιερό και ξεχωριστό πρόσωπο του ιερέα οποιαδήποτε σχέση με τον Θεό είναι αδύνατη!
Ενα από τα θέματα που κυριάρχησαν στις συζητήσεις αυτής της πρώτης ολομέλειας ήταν η θέση και ο ρόλος των γυναικών στη ζωή της Εκκλησίας. Και να ήθελαν ορισμένοι επίσκοποι και καρδινάλιοι να το αποφύγουν δεν θα ήταν εύκολο: οι γυναίκες παίζουν ήδη σημαντικό ρόλο στην Καθολική Εκκλησία, πολλές κοινότητες τις κρατάνε ουσιαστικά γυναίκες. Επιπλέον, από το 2021 μπορούν και επίσημα να είναι αναγνώστριες (lector) και ακώλυτες (acolytus), μπορούν δηλαδή να υπηρετούν στην Αγία Τράπεζα κατά τη λειτουργία. Στην εν λόγω Σύνοδο το ζήτημα της ιεροσύνης των γυναικών είχε αποκλειστεί εκ των προτέρων, συζητήθηκε όμως η χειροτονία τους ως διακονισσών, όπου υπήρξε μεγάλη αντίδραση. Γιατί οι γυναίκες, ενώ μπορούν να ανήκουν στην τάξη των αναγνωστών και των ακωλύτων, δεν μπορούν να είναι διακόνισσες; Διότι, απλούστατα, για τα δύο πρώτα λειτουργήματα δεν χρειάζεται χειροτονία, ενώ για τη διακονία χρειάζεται. Οι γυναίκες μπορούν να αναλάβουν υψηλότατα αξιώματα σήμερα στην Καθολική Εκκλησία, αλλά όχι να χειροτονηθούν! Ακούστηκαν στη Σύνοδο ακόμη και φωνές που υποστήριξαν ότι η δυνατότητα των γυναικών να χειροτονηθούν διακόνισσες θα ήταν «πηγή επικίνδυνης ανθρωπολογικής σύγχυσης»! Σημειωτέον, ότι ο θεσμός ανδρών διακόνων, μονίμων διακόνων (που δεν θα χειροτονηθούν ποτέ πρεσβύτεροι, εξ ου και οι περισσότεροι είναι έγγαμοι), ισχύει στην Καθολική Εκκλησία από το 1964. Ας προσθέσω για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι ότι ένας διάκονος της Καθολικής Εκκλησίας κάνει όλα όσα κάνει και ένας ιερέας της, εκτός από την Ευχαριστία. Η Καθολική Εκκλησία στοιχειώνεται από τον φόβο του σχίσματος, και τέτοιες αντιδράσεις τον ενεργοποιούν (από τον ίδιο φόβο κατέχεται και η Ορθόδοξη – μόνο οι προτεσταντικές τον έχουν ξεπεράσει). Ο φόβος αυτός οδήγησε τον Πάπα να υποχωρήσει και να μην εφαρμόσει τις αποφάσεις της Συνόδου του Αμαζονίου (Οκτώβριος 2019) και να υιοθετήσει μάλλον, γενικότερα, την πολιτική των μικρών βημάτων. Οσα έχουν γίνει μέχρι τώρα δεν είναι αμελητέα και, αν του χρόνου αποφασιστεί να χειροτονούνται γυναίκες ως διακόνισσες, θα ανοίξει ο δρόμος και για την ιεροσύνη των γυναικών στο μέλλον.
Η χειροτονία των γυναικών στην Καθολική Εκκλησία είναι πολύ σοβαρό ζήτημα, με ευρύτερη κοινωνική και πολιτιστική σημασία. Καμία ουσιαστική συνοδικότητα δεν μπορεί να υπάρχει, αν δεν μετέχουν ισότιμα όλα ανεξαιρέτως τα μέλη της Εκκλησίας σε όλες τις εκδηλώσεις και λειτουργίες της. Αν δεν αναγνωρίζεται ως κύριο εκκλησιολογικό θεμέλιο η βαπτισματική ισότητα των μελών της Εκκλησίας, τότε αρχίζουν κάθε είδους διαστρεβλώσεις. Στη μη αναγνώριση αυτής της ισότητας έχει τη ρίζα του και ο κληρικαλισμός, ο οποίος συνίσταται ακριβώς στην ιεροποίηση του κληρικού, του ιερέα, που αποσπάται και ξεχωρίζει από όλους τους άλλους πιστούς, και καθίσταται ένα ξεχωριστό ον. Η υποχρεωτική αγαμία (από τον 11ο αι.) και η αποχή από κάθε σεξουαλική σχέση, λόγω, έργω ή διανοία, βεβαιώνει και επισφραγίζει αυτόν τον ξεχωριστό χαρακτήρα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει ευτυχώς έγγαμους ιερείς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει κληρικαλισμό –έχει τουναντίον πολύ περισσότερο από ό,τι η Καθολική–, πράγμα που σημαίνει ότι η αγαμία δεν είναι το θεμέλιο της ιεροποίησης, αλλά συνέπειά της. Το κύριο θεμέλιό της είναι η ιδέα ότι χωρίς το ιερό και ξεχωριστό πρόσωπο του ιερέα οποιαδήποτε σχέση με τον Θεό είναι αδύνατη! Χρειάζεται ο ιερέας, ο ιερός μεσολαβητής, για να σχετισθεί ο άνθρωπος με τον Θεό. Η γυναίκα δεν μπορεί να αναλάβει αυτόν τον ιερό ρόλο, γιατί είναι εκ φύσεως ακάθαρτη. Φανταστείτε μια γυναίκα με έμμηνο ρύση ή έγκυο να λειτουργεί! Η μη χειροτονία των γυναικών σχετίζεται επομένως αξεχώριστα με τον κληρικαλισμό, με την άκρα δηλαδή έμφαση στην ιερότητα του προσώπου του ιερέα, που δεν μπορεί παρά να είναι άνδρας, όπως και ο Χριστός. Μόνο όταν ο ιερέας θα πάψει να θεωρείται ιερό πρόσωπο, που εκλέγεται ουσιαστικά από τον ίδιο τον Θεό και θεωρηθεί ένα πρόσωπο το οποίο η εκκλησιαστική κοινότητα εμπιστεύεται και του αναθέτει ορισμένες ξεχωριστές λειτουργίες, τότε μόνο θα επιτραπεί και η ιεροσύνη των γυναικών. Απομάκρυνση από την ιεροποίηση του κλήρου και χειροτονία των γυναικών πάνε μαζί. Εχει πολύ δρόμο ακόμη.
