Ο φίλος εκπαιδευτικός Νίκος Σαλτερής δημοσίευσε στην ιστοσελίδα Protagon ένα άρθρο, που αναδεικνύει ανάγλυφα τα προβλήματα και τις αντιστάσεις στα οποία προσκρούουν οι απόπειρες μεταρρύθμισης της εκπαίδευσης. Αναφέρεται στη μέση εκπαίδευση και καλύπτει όλη την γκάμα των θεμάτων, από την ψηφιοποίηση, που ενίσχυσε κατά την άποψή του τη γραφειοκρατία, ώς την αυτοαξιολόγηση των εκπαιδευτικών, που έχει καταντήσει να είναι σύνταξη εκθέσεων ιδεών. Για όλ’ αυτά σάς παραπέμπω στο άρθρο του στην ιστοσελίδα (31/10/2023). Υπογραμμίζω δύο σημεία του άρθρου που αφορούν τους εκπαιδευτικούς. Το πρώτο είναι ας πούμε «τεχνικό» και αφορά τη στελέχωση των Προτύπων και Πειραματικών Σχολείων. Η διοίκηση δυσκολεύεται να τα στελεχώσει, σε πολλές περιπτώσεις επιστρατεύονται αναπληρωτές, ενώ δεν έχει ακόμη εφαρμοσθεί η ειδική αξιολόγηση όσων πρόκειται να διδάξουν σε αυτά. «Οσοι εκπαιδευτικοί αγαπούν το επάγγελμά τους δουλεύουν μόνοι, ματαιωμένοι, κόντρα στο κυρίαρχο κλίμα». Είναι κοινό μυστικό πώς λειτουργεί το κυρίαρχο κλίμα και πώς ισοπεδώνει οποιαδήποτε επιθυμία για διάκριση, ό,τι και όποιον ξεχωρίζει από το καθεστώς της ισοπέδωσης. Είναι κοινό μυστικό επίσης πως για τη δημιουργία αυτού του κλίματος δεν ευθύνονται μόνον οι εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες. Αυτές στηρίζουν την επιβίωσή τους σ’ έναν γιγαντιαίο οργανισμό, ο οποίος λειτουργεί ως εκπρόσωπος του εκπαιδευτικού κόσμου της χώρας. Και κολακεύουν, πλην εξαιρέσεων, το βαθύ κράτος της μετριοκρατίας. Οποιαδήποτε σκέψη για αριστεία δεν μπορεί να ευδοκιμήσει εάν δεν συγκρουσθεί με αυτό το βαθύ κράτος.
Ας μην κοροϊδευόμαστε: η δημοκρατία της Μεταπολίτευσης στηρίχθηκε στη μετριοκρατία, στο ιδεολόγημα ότι όλοι μας πρέπει να αντιμετωπιζόμαστε με τα ίδια κριτήρια ασχέτως ικανοτήτων, καλλιέργειας, εργασιακού ήθους ή ακόμη και κοινής ευφυΐας. Η μετριοκρατία, που έχει γίνει κοινωνικό καθεστώς, ξεκινά από την εκπαίδευση. Λειτουργεί σαν το δηλητήριο που έπαιρνε ο Μιθριδάτης. Την έχουμε συνηθίσει. Απόδειξη: έπρεπε να πατώσουν τα ελληνόπαιδα στον διαγωνισμό της Pisa για να αντιληφθούμε ότι οι έφηβοί μας πατώνουν στην κατανόηση κειμένου. Οπως μας χρειάζονταν τα μνημόνια, για να καταλάβουμε ότι έπρεπε να μεταρρυθμίσουμε την οικονομία μας αν θέλουμε να επιβιώσουμε.
Ως τότε δεν μας έκανε εντύπωση ότι τα παιδιά μας διδάσκονται ας πούμε θρησκευτικά –και καλά κάνουν– αλλά δεν έχουν διαβάσει ούτε ένα από τα Ευαγγέλια. Διδάσκονται αρχαία ελληνικά, αλλά δεν έχουν διαβάσει ούτε έναν πλατωνικό διάλογο. Διδάσκονται νέα ελληνική λογοτεχνία από εγχειρίδια που προσφέρουν σε φιλική προς τον χρήστη συσκευασία λογοτεχνικά αποσπάσματα. Λες και είναι καναπεδάκια σε δεξίωση. Αντιλαμβάνονται τη διανοητική πειθαρχία που καλλιεργεί η ορθογραφία, ναι, αυτό το ταπεινό και περιφρονημένο μάθημα; Δεν ξέρω τι θα καταφέρει η τεχνητή νοημοσύνη, η φυσική νοημοσύνη πάντως την οποία διαθέτουμε –τρόπος του λέγειν– ορίζει ότι ο μόνος τρόπος για να αποκτήσεις τη δεξιότητα της κατανόησης κειμένου είναι η ανάγνωση κειμένων. Και ξεκινάς από τους πρώτους διδάξαντες, τους λεγόμενους «κλασικούς», από κείμενα που έχουν αποδείξει την αξία τους επιβιώνοντας κάτι χιλιάδες χρόνια. Αυτό όμως απαιτεί δουλειά. Κυρίως και πριν απ’ όλους, από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Οι οποίοι, αν πράγματι επιθυμούν να αναβαθμίσουν την κοινωνική τους θέση, θα πρέπει πρώτα να αποδείξουν οι ίδιοι την αξία τους και όχι να κρύβονται πίσω από την τυπολατρία κάποιου πτυχίου που κάποτε απέκτησαν σε κάποιο πανεπιστήμιο. Είναι προφανές πως δεν είναι έτοιμοι να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους. Απόδειξη ότι αντί να αναρωτηθούν αν κάτι δεν πάει καλά τσακώνονται για την αξιοπιστία του διαγωνισμού Pisa. Ως και εργαλείο του καπιταλισμού την αποκάλεσαν.
Για να αντιληφθούμε τη δύναμη της μετριοκρατίας, φτάνει να δούμε την επίθεση της Αριστεράς κατά της αριστείας. Είναι μια άλλη Αριστερά απ’ αυτήν που κάποτε ζητούσε από τα μέλη της να είναι πρώτοι στους αγώνες και πρώτοι στα μαθήματα. Είναι η λαϊκιστική Αριστερά της Μεταπολίτευσης, που θεωρεί ότι ο λαός πρέπει να μείνει αμόρφωτος και ακαλλιέργητος, για να είναι λαός.
Ο πόλεμος της αριστείας κατά της μετριοκρατίας είναι εθνικό ζήτημα. Στον άγριο τούτο κόσμο, η αριστεία, κοινώς οι ξεχωριστές δεξιότητες, είναι θέμα επιβίωσης των κοινωνιών. Το έχουν αντιληφθεί οι μεγάλοι, όπως η Κίνα, η Αμερική ή η Ινδία. Και το μικρό μέγεθος στον χάρτη που λέγεται Ελλάς τη χρειάζεται πολύ περισσότερο. Είναι η πιο δύσκολη μεταρρύθμιση στην εκπαίδευση: ο πόλεμος κατά της μετριοκρατίας.