Τι θα συμβούλευα τον αρχηγό του δεύτερου κόμματος: Πρώτα πρώτα, θα ξεμπέρδευα στα γρήγορα με τις κλασικές συμβουλές: Κράτησε το κόμμα σου ενωμένο – κανένα διχασμένο κόμμα δεν μπορεί να κερδίσει την εξουσία. Δημιούργησε μια ομάδα ικανών στελεχών που θα σε συμπληρώνουν και θα σε πλαισιώνουν πολιτικά. Ασκησε δραστήρια επικοινωνιακή στρατηγική χρησιμοποιώντας τα μέσα ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα. Δείξε ενδιαφέρον για τα προβλήματα ειδικών κοινωνικών ομάδων και διαφορετικών περιοχών. Αυτά όμως τα γνωρίζουν καλά όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί. Εκείνα που ο αρχηγός του δεύτερου κόμματος ψάχνει να μάθει είναι τα εξής: Με τον τρόπο που διαμορφώνεται η πολιτική κατάσταση σήμερα, ποιος πρέπει να είναι ο βασικός πολιτικός στόχος; Με ποια μέσα μπορεί να τον πετύχει; Και, ποιες είναι οι κακοτοπιές που θα πρέπει να αποφύγει; Θα έδινα τρεις συμβουλές και θα προειδοποιούσα για δύο μεγάλες παγίδες.
Συμβουλή πρώτη: Απόκτησε σωστή αντίληψη του πολιτικού πεδίου και των δυνατοτήτων σου μέσα σε αυτό. Στο νέο κομματικό σύστημα που έχει διαμορφωθεί από το 2019, κυριαρχεί ένα κόμμα που διαθέτει ισχυρή και ικανή ηγεσία, έχει καταλάβει το Κέντρο, δηλαδή την πιο πλεονεκτική θέση στον χώρο του πολιτικού ανταγωνισμού, και έχει υπερδιπλάσια εκλογική δύναμη από το δεύτερο κόμμα. Η εκτίμηση είναι ότι, εφόσον το πολιτικό σύστημα παραμένει σταθερό, ακόμη κι αν το κυβερνών κόμμα κάνει αρκετά λάθη, η απόσταση ανάμεσα στα δύο κόμματα είναι απίθανο να καλυφθεί σε μία μόνο βουλευτική περίοδο. Συνεπώς, το χρονοδιάγραμμα της νίκης πρέπει να έχει μακρύ ορίζοντα. Η τελική εκλογική νίκη χρειάζεται εντατική προετοιμασία.
Συμβουλή δεύτερη: Με δεδομένα τον κατακερματισμό του κομματικού συστήματος, την έντονη ζήτηση για σοβαρή αντιπολίτευση, καθώς και τον μεγάλο αριθμό αδέσποτων ψηφοφόρων που είναι απαλλαγμένοι από κομματικές δεσμεύσεις, ο στόχος του δεύτερου κόμματος είναι να αποτελέσει ισχυρή και χρήσιμη αντιπολίτευση. Τι ποσοστό θα ήταν εφικτό; Θα έλεγα ότι ο αρχικός στόχος είναι να κερδηθεί το ένα πέμπτο ή και το ένα τέταρτο του εκλογικού σώματος. Καθώς ένα μέρος από τα εκλογικά κέρδη του δεύτερου κόμματος θα προέλθει από τις απώλειες του πρώτου, αποστερώντας το έτσι από τη δυνατότητα κυβερνητικής αυτοδυναμίας, το δεύτερο κόμμα αναδεικνύεται σε πολιτικό ρυθμιστή και, ενδεχομένως, σε κυβερνητικό εταίρο σε περίπτωση κυβερνητικής συμμαχίας. Αρα, ο σκοπός είναι η δεύτερη θέση να αποκτήσει στρατηγική σημασία.
Συμβουλή τρίτη: Θα ξεκινούσα υπενθυμίζοντας ότι, εννοιολογικά, η λέξη «αντιπολίτευση» δεν σημαίνει συστηματική αντίδραση προς το κυβερνητικό έργο, αλλά συγκροτημένη πρόταση ενός καλύτερου προγράμματος διακυβέρνησης. Επίσης θα υπενθύμιζα ότι τουλάχιστον οι δύο από τους δοκιμασμένους τρόπους εναλλαγής στην εξουσία έχουν πια εξαντληθεί. Ο ένας, που διήρκεσε αρκετές δεκαετίες, ήταν μέσω της τακτικής εναλλαγής στην εξουσία δύο ισοδύναμων κομμάτων, ενώ ο άλλος ήταν η εμφάνιση νέων κομμάτων εξουσίας μέσα από την κρίση της προηγούμενης δεκαετίας. Επομένως, καθώς σήμερα δεν υπάρχουν ισοδύναμα κόμματα, αλλά ούτε συνθήκες πολιτικής κρίσης, η μόνη αποτελεσματική αντιπολίτευση είναι η προγραμματική αντιπολίτευση, εκείνη δηλαδή που παρουσιάζει σαφείς θέσεις για τα προβλήματα του τόπου και κοστολογημένες προτάσεις, ενώ επίσης διαθέτει ικανό στελεχικό δυναμικό για την υλοποίησή τους.
Η λέξη «αντιπολίτευση» δεν σημαίνει συστηματική αντίδραση προς το κυβερνητικό έργο, αλλά συγκροτημένη πρόταση ενός καλύτερου προγράμματος διακυβέρνησης.
Ποιες είναι οι δύο παγίδες που θα πρέπει με κάθε τρόπο να αποφύγει ο αρχηγός του δεύτερου κόμματος; Η πρώτη, και περισσότερο επικίνδυνη, είναι η πόλωση. Πολλά κόμματα στο παρελθόν τη χρησιμοποίησαν, με μεγάλη μάλιστα επιτυχία, αλλά η στρατηγική της πόλωσης απέτυχε παταγωδώς σε όλες τις εκλογές μετά το 2019. Ο λόγος είναι απλός. Η πόλωση, όπως το ταγκό που χρειάζεται πάντα δύο για να το χορέψουν, δεν μπόρεσε να λειτουργήσει αφότου ο Μητσοτάκης επέλεξε να ακολουθήσει μια στρατηγική πολιτικής μετριοπάθειας και συναινέσεων, την οποία μέχρι σήμερα δεν έχει εγκαταλείψει. Θα ήταν, λοιπόν, τεράστιο λάθος για τον αρχηγό του δεύτερου κόμματος να επιλέξει εκ νέου την τακτική της πόλωσης, ειδικά εφόσον οι κρίσιμοι ψηφοφόροι του Κέντρου την απεχθάνονται.
Η άλλη παγίδα που πρέπει να αποφευχθεί είναι ο εθνικά εσωστρεφής χαρακτήρας των θεμάτων που επιλέγει να αναδείξει η αντιπολίτευση. Η Ελλάδα δεν είναι ένα νησί αποκομμένο από τον κόσμο και τα προβλήματά του. Τουναντίον, πολλά, και ίσως τα πιο σύνθετα, προβλήματα της χώρας είναι εξωγενή και συνδέονται άμεσα με ευρωπαϊκές ή παγκόσμιες εξελίξεις, όπως η γεωπολιτική ασφάλεια, το διεθνές εμπόριο, η κλιματική κρίση, η ευρωπαϊκή διεύρυνση, η διάδοση των νέων τεχνολογιών και άλλα πολλά. Η αντιπολίτευση οφείλει να έχει επεξεργασμένες προτάσεις και λύσεις, τις οποίες θα φέρει σε δημόσιο διάλογο. Παρεμπιπτόντως, τα διεθνή θέματα δεν προσφέρονται για πόλωση, ενώ, αντίθετα, αποτελούν γόνιμο έδαφος για την επίτευξη συνεργασιών και πολιτικής συναίνεσης.
Πάντως, οφείλω να ομολογήσω ότι κανένας πολιτικός αρχηγός δεν ζήτησε τις συμβουλές μου, ότι οι 750 λέξεις που μου διατίθενται γι’ αυτήν τη στήλη δεν επαρκούν για τέτοιου είδους συμβουλές και, στο κάτω κάτω, ούτε καν γνωρίζω ποιο είναι σήμερα το δεύτερο κόμμα.
Ο κ. Τάκης Σ. Παππάς είναι πολιτικός επιστήμονας και συγγραφέας.