Ο ποιητής Νίκος Καρούζος είχε γράψει το ποίημα «Εχουμε κάθε δικαίωμα να κοιμόμαστε». Εχει ως εξής: «Εχουμε κάθε δικαίωμα να κοιμόμαστε// ή μήπως όχι;/ για σκέψου να ανήκε στο κράτος/ ο ύπνος/ τα πράγματα θα ‘τανε δύσκολα/ θ’ αγοράζαμε ύπνο με δελτίο; ή ελεύθερα; και πόσο;/ κι αν είχε παραχωρηθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία; ποια/ η τιμή του σήμερα;/ θα πεθαίναμε από εγρήγορση χωρίς χρήματα;/ οι πάσχοντες από αϋπνίες τυχερότεροι λιγάκι/ – δεν είναι έτσι;// Για σκέψου να μη μας άνηκε ο ύπνος». («ά-νηκε»: εκεί τον ήθελε τον τόνο ο ποιητής…)
Μεγάλη κουβέντα: να μη μας ανήκε ο ύπνος. Μετά τις γιορτινές μέρες της ανάπαυλας, ρωτώντας φίλους πώς περάσανε, η μόνιμη απάντηση ήταν: «Κοιμήθηκα!».
Τα λόγια τους συνοδεύονταν από μιαν έκφραση ήπιας απόγνωσης. Στέρηση ύπνου που εξαιτίας της υπερέντασης και της αγωνίας της βιωτής οδηγεί στην αϋπνία. Οι σχετικές έρευνες δείχνουν ότι το 14% των Ελλήνων πάσχει από χρόνια αϋπνία, ενώ ένας στους τρεις ενήλικες υποφέρει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του από οξεία αϋπνία.
Ομως ο ύπνος απασχολεί τον άνθρωπο από την αυγή του κόσμου. Στην αρχαιότητα δεν θα μπορούσε παρά να είναι ένας ακόμα θεός, όπως και ο δίδυμος αδελφός του, ο θάνατος. Ομοζυγωτικά δίδυμα αδέλφια, να υποθέσω, μοιάζουν σε όλα, εκ πρώτης όψεως, στο βάθος όμως διαφέρουν τόσο πολύ.
Η νανουριστική ιδιότητα του ύπνου απαντά στο «Συμπόσιο»: όταν ολοκληρώνεται, οι συνδαιτυμόνες αποκοιμιούνται πλην του Σωκράτη ο οποίος παραμένει άγρυπνος και αναχωρεί το χάραμα για να πάει και αυτός σπίτι του να αναπαυθεί.
Στην «Ιλιάδα», συχνά οι ραψωδίες χωρίζονται μονάχα από τα αναγκαία διαλείμματα ύπνου για τους πολεμιστές. Βεβαίως, ο ύπνος έρχεται δύσκολα. Κυρίως, υπάρχει ένας μοιραίος, συλλογικός ύπνος: αυτός των Τρώων οι οποίοι αποκοιμιούνται ανυποψίαστοι αφού έχουν φέρει εντός των τειχών τον Δούρειο Ιππο…
Στην δε «Ορέστεια», πριν από την τέλεση των φόνων, η Κλυταιμνήστρα αλλά και ο Ορέστης χάνουν τον ύπνο τους, για να μη μιλήσουμε για τις βασανιστικές αϋπνίες της Μήδειας, του Ιησού στη Γεσθημανή και, αργότερα, του Μακμπέθ: όταν η συνείδησή σου γίνεται ο εχθρός του ύπνου σου και τον σκοτώνει κάθε νύχτα.
Ισως ο μόνος αληθινός ύπνος να είναι αυτός των παιδιών. «Κοιμάται σαν αγγελούδι», λέμε κοιτώντας ένα παιδί να κοιμάται. Και το ζηλεύουμε. Είναι κάτι που χάσαμε μεγαλώνοντας. Μέσα στο πικρόχολο χιούμορ του, ο Καρούζος είχε ένα δίκιο: ο ύπνος είναι δυσεύρετος.
«Υπνε, που κλείνεις μάτια πικραμένα/ για λίγο πάρε με μακριά από μένα», μονολογεί η Ελένη, ηρωίδα του Σαίξπηρ στο «Ονειρο θερινής νύχτας» (στην ωραία μετάφραση του Διονύση Καψάλη). Επειδή οι γιορτές δεν έχουν ακόμα τελειώσει, ας κλείσω εδώ με τούτο το ονειρόδραμα και όχι με τη βάσανο της αϋπνίας: «Καλοί μου φίλοι, στα κρεβάτια σας./ Για δεκαπέντε μέρες, σαν αυτή/ Κάθε μας νύχτα θα ‘ναι και γιορτή».