Η Εκκλησία δεν είναι κόμμα. Κι όμως συνήθως είναι οι ζηλωτές που ζητούν από την Εκκλησία να συμπεριφερθεί σαν κόμμα. Είναι εκείνοι που ομνύουν στην «πνευματική» της δύναμη που της ζητούν να την «εξαργυρώσει» στα εγκόσμια – να την εξασκήσει ως πολιτική ισχύ στα δημόσια πράγματα. Είναι οι ίδιοι που ζητούν από τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο μια πιο ακτιβιστική στάση στο ζήτημα του οικογενειακού δικαίου – μια πιο δυναμική αντιπολίτευση.
Σε αυτόν τον ανταγωνισμό φρονήματος δεν είναι δύσκολο να διαγνώσει κανείς και σκοπιμότητες για το μέλλον της ενδοεκκλησιαστικής εξουσίας – για τα «εσωκομματικά» του οργανισμού στον οποίο απαγορεύεται να αναγνωρίζουμε πολιτικές ιδιότητες. Ο Ιερώνυμος αμφισβητείται ως αρχηγός, επειδή δεν χρησιμοποιεί την ποιμαντορική ράβδο του σαν δημεγερτικό αξεσουάρ. Επειδή είναι σοφτ.
Ξεπερνώντας το ερώτημα για το αν είναι ή όχι θεμιτό να ζητάει κανείς από ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου την υποδαύλιση κοινωνικών αντιδράσεων, θα άξιζε να αναρωτηθεί τι έχει πετύχει η Εκκλησία όποτε ενέδωσε σε αυτόν τον πειρασμό.
Τι πέτυχε στις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν είχε αντιταχθεί στον πολιτικό γάμο, στο διαζύγιο, στην αποποινικοποίηση της μοιχείας;
Τι πέτυχε με τις μαζικές –και διχαστικές– κινητοποιήσεις υπέρ της αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες; Σε αυτές τις αντιπαραθέσεις που αποτυπώνονται με τον υπερβολικό όρο «πολιτισμικοί πόλεμοι», το μόνο που κατάφερε η Εκκλησία είναι να χάσει κύρος.
Μια Εκκλησία που επιβάλλεται στην Πολιτεία προϋποθέτει μια άλλη κοινωνία.
Ο Αρχιεπίσκοπος έχει δείξει ότι προτιμά να οικονομεί πιο μεθοδικά, και μάλλον πιο αποτελεσματικά, την όποια ισχύ του θεσμού που εκπροσωπεί. Επιλέγοντας τη διαπροσωπική επιρροή –τη διαπραγμάτευση κορυφής– από τη γοητεία της πλατείας, ο Ιερώνυμος έχει έτσι αποδειχθεί πιο «πολιτικός», από τους ζηλωτές που του ζητούν να κινηθεί πολιτικά.
Αν στόχος για τον αρχαίο θεσμό είναι η συντήρηση της κοσμικής επιρροής του –της ακτινοβολίας του πέρα από τα όρια του ποιμνίου του– η συντηρητική διαχείριση του Ιερώνυμου έχει όντως πετύχει να διατηρήσει προνόμια –θεσμικά, οικονομικά, εκπαιδευτικά– που μπορεί, χωρίς συνετή ηγεσία, να είχαν ήδη αναθεωρηθεί ως παρωχημένα.
Μια Εκκλησία που θα επιβάλλεται στην Πολιτεία θα προϋπέθετε μια άλλη κοινωνία. Η φιλελεύθερη κοινωνία είναι ένα πλουραλιστικό σώμα σύνθετων και συχνά αντιφατικών υποκειμένων: Ακόμη και ο πιστός συχνά επιτρέπει στον εαυτό του απόψεις ή τρόπους ζωής που δεν συμφωνούν με το καθηκοντολόγιο του δόγματος. Μπορείς να είσαι ευλαβής χριστιανός και ταυτόχρονα να μη σε θίγει πώς επιλέγει ο μη χριστιανός να ζήσει τη ζωή του. Μπορεί να είσαι αντίθετος προς τον γάμο των άλλων, αλλά να μην αφήνεις αυτή τη διαφωνία να ορίσει την «ταυτότητά» σου.
Επίδοξοι βοσκοί υπάρχουν. Αλλά μια τέτοια κοινωνία δεν είναι κοπάδι.