Η γεωπολιτική δεν είναι στατική. Περιλαμβάνει διαφοροποιήσεις σε συνεργασίες και συμμαχίες, όπως και αλλαγές προσανατολισμού χωρών, συχνά ως απόρροια αντιλήψεων συγκεκριμένων ηγετών, οι οποίες τελικά μετεξελίσσονται σε μακροπρόθεσμες στρατηγικές των χωρών τους.
Μια ενδιαφέρουσα περίπτωση τέτοιας «μετεξέλιξης» αποτελεί η Τουρκία και η πορεία που ακολουθεί την τελευταία εικοσαετία υπό τον Ταγίπ Ερντογάν. Ο ισχυρός άνδρας της γειτονικής χώρας πιστεύει βαθιά ότι η Τουρκία αποτελεί δύναμη παγκοσμίου, όχι απλώς περιφερειακού, βεληνεκούς και πρέπει να εξελιχθεί σε ηγέτιδα δύναμη του μουσουλμανικού κόσμου.
Υπό αυτό το πρίσμα νιώθει ότι η χώρα του αδίκως έχει «περιοριστεί» στα σημερινά της σύνορα που, φυσικά, δεν συμπίπτουν με αυτά της καρδιάς του. Σ’ αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η επίκληση της «Γαλάζιας Πατρίδας», όπως και οι αναφορές περί αναθεώρησης της συνθήκης της Λωζάννης.
Με αυτά τα δεδομένα, Αμερική και Ευρώπη καλούνται να επιλέξουν τον πιο σωστό τρόπο αντιμετώπισης της Τουρκίας. Η μια επιλογή είναι να ικανοποιούν όσο περισσότερες πτυχές της απρόβλεπτης συμπεριφοράς της μπορούν, έτσι ώστε «να μη χαθεί η Τουρκία για τη Δύση» ή να μη γίνει ένα άλλο Πακιστάν, όπως είχε πει στον γράφοντα κορυφαίος Αμερικανός διπλωμάτης.
Είναι η όλη συμπεριφορά της Τουρκίας ανάλογη με αυτή της Βρετανίας, του Ισραήλ, ή και της Ελλάδας;
Μήπως θα ήταν πιο αποτελεσματικό και ρεαλιστικό να αναγνωρίσουν τη μεταστροφή και να τη διαχειριστούν ανάλογα; Το έκανε ο πρώην βοηθός υπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για την Ευρώπη, στην κυβέρνηση Τραμπ, Γουές Μίτσελ, ο οποίος χάραξε μια στρατηγική που βασιζόταν στην πραγματικότητα και όχι σε κάποια ιδεατή κατάσταση, που ίσως να υπήρχε κάποτε, αλλά σίγουρα δεν υφίσταται πλέον. Παράλληλα, είχε το όραμα να προωθήσει την εμβάθυνση της στρατηγικής σχέσης ΗΠΑ – Ελλάδας.
Στην κυβέρνηση Μπάιντεν υπάρχει μια σειρά γνωστών από το παρελθόν αξιωματούχων εξωτερικής πολιτικής, οι οποίοι εσφαλμένα επιχειρούν να διαχειριστούν την Τουρκία του 2024 με όρους της δεκαετίας του 1990, όταν ήταν μια μουσουλμανική χώρα με δυτικό προσανατολισμό υπό την επιρροή και του στρατιωτικού κατεστημένου και είχε στενούς δεσμούς με το ΝΑΤΟ. Οι τελευταίες δηλώσεις της Βικτόρια Νούλαντ, δεύτερης στην ιεραρχία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, για την προοπτική επανόδου της Τουρκίας στο πρόγραμμα παραγωγής των μαχητικών F-35, εκπέμπει αυτή την πεποίθηση.
Ο εύλογος στόχος της διατήρησης των στρατιωτικών δεσμών με την Τουρκία υπηρετείται από την πώληση και αναβάθμιση των F-16 (όπως και για την Ε.Ε. με την εμβάθυνση της Τελωνειακής Ενωσης και άλλων μέτρων, αλλά όχι της πλήρους ένταξης).
Η περαιτέρω ενίσχυση της σημερινής Τουρκίας θολώνει το επιχείρημα περί αξιόπιστων συμμάχων, ενώ είναι αμφίβολο αν υπηρετεί τα μακροπρόθεσμα γεωπολιτικά συμφέροντα της Ουάσιγκτον. Είναι η όλη συμπεριφορά της Τουρκίας ανάλογη με αυτή της Βρετανίας, του Ισραήλ, ή και της Ελλάδας;